anbeya
دسته
اجتماعی و ادبی (1)
اعتقادی و اجتماعی و سیاسی (1)
اعتقادی (1)
اجتماعی و سیاسی (1)
تربیتی (1)
آرشیو
ازتاریخ 1387/09/01 تا تاریخ 1387/09/30
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 21360
تعداد نوشته ها : 5
تعداد نظرات : 2
Rss
طراح قالب
موسسه تبیان
دنیا در کلمات قصار امیرالمومنین حضرت علی (ع)
 مقدمه :سخن گفتن درباره حضرت علی (ع) و اثر عظیمش «نهج‌البلاغه» کار آسانی نیست ، آری آسان نیست برای کسانی که بخواهند به عمق وجود علی (ع) پی ببرند و از تمام زوایای فکر بلند و ایمان قوی و ملکات فاضلة او آگاه شوند و یا نهج البلاغة او را چنان هست بشناسند .نهج‌البلاغة او دریایی است بیکران ، اقیانوسی است پهناور ، گنجینه ای است پر گهر و باغی پر گل ، آسمانی است پر ستاره و خلاصه بعد از قرآن کریم تنها کتابی است که تمام اٌُدبای جهان را به خود متوجه ساخته است .  و در این مجال اندک با یاری خداوند متعال سعی نمودم با رجوع به منابع موجود درباره سخنان حضرت علی (ع) ،  گوشه‌ای از فرمایشات امیر المؤمنین (ع)  در مورد « دنیا » در سخنان قصار آن‌حضرت مورد بررسی قرار دهم .با توجه به اینکه در مورد سخنان حضرت علی (ع) کتاب‌ها و شرح‌ها و منظومه‌های فراوانی نوشته شده است ، در این جا با مراجعه به سه اثر، فرهنگ نهج البلاغه نوشته  صبحی صالح  و ترجمه مصطفی رحیمی نیا و کتاب ترجمه نهج البلاغه امام علی (ع) ، محمد دشتی  و همچنین با رجوع به کتاب منظومه خورشید هدایت ، عباس ایران دوست تلاش بر آن است که بتوان مطالب را بصورتی منظم ارائه نمود . یا ربّ به علی مرا به خود وامگذار                 بخشا گنهم ، به روز عقبی وا مگذارچو عشق علی و آل او در دل ماست               در روز جزا مرا به تو ، تنها مگذارقصار  29  (اخلاقى)ضرورت یاد مرگ وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )إِذَا کُنْتَ فِی إِدْبَارٍ وَ الْمَوْتُ فِی إِقْبَالٍ فَمَا أَسْرَعَ الْمُلْتَقَى‏(1)و درود خدا بر او، فرمود: هنگامى که تو زندگى را پشت سر مى‏گذارى و مرگ به تو روى مى‏آورد، پس دیدار با مرگ چه زود خواهد بود. ‏(2)شرح : سخن بیست و نهم همین مطلب اى رهرو دین پناه            بفرموده در باره مرگ شاه‏کنى بر جهان پشت چون مرگ روى‏            کند بر تو اى رهرو راز جوى‏بدینگونه وقت ملاقات زود            به پیش آید و بر کند تار و پود‏(3) قصار 372  (علمى، اخلاقى، اقتصادى)عوامل استحکام دین و دنیا وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ یَا جَابِرُ قِوَامُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا بِأَرْبَعَةٍ عَالِمٍ مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لَا یَسْتَنْکِفُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لَا یَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِیرٍ لَا یَبِیعُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ فَإِذَا ضَیَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْکَفَ الْجَاهِلُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِیُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِیرُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ َا جَابِرُ مَنْ کَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِیهَا بِمَا یَجِبُ فِیهَا عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ الْبَقَاءِ وَ مَنْ لَمْ یَقُمْ فِیهَا بِمَا یَجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ الْفَنَاءِ‏(4)و درود خدا بر او، فرمود: (به جابر بن عبد اللَّه انصارى فرمود) اى جابر استوارى دین و دنیا به چهار چیز است: عالمى که به علم خود عمل کند، و جاهلى که از آموختن سرباز نزند، و بخشنده‏اى که در بخشش بخل نورزد، و فقیرى که آخرت خود را به دنیا نفروشد. پس هر گاه عالم علم خود را تباه کند، نادان به آموختن روى نیاورد، هر گاه بى‏نیاز در بخشش بخل ورزد، تهیدست آخرت خویش را به دنیا فروشد. اى جابر کسى که نعمت‏هاى فراوان خدا به او روى کرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد، خداوند نعمت‏ها را بر او جاودانه سازد، و آن کس که حقوق واجب الهى در نعمت‏ها را نپردازد، خداوند، آن را به زوال و نابودى کشاند. ‏(5)شرح : قصار سیصد و هفتاد و دوهمین هم ز فرمایشات امام            بود اى گرانمایه نیکنام‏که بر شخص جابر ز نیکان راه        بفرموده آن رهبر دین پناه‏‏همین جابر اى رهرو با خرد            ز نیکان اصحاب احمد بودالا جابر اى رهرو نیک بین‏            قوم ثمر بخش دنیا و دین‏         بود از نکو مردمان چارکس            که باشند الحق گرامى نفس‏نخست عالمى که برد علم خویش‏            بکار آن گرانمایه پاک کیش‏بمردم بیاموزد اندوخته            چراغى که از دانش افروخته‏دوم جاهلى که ز تحصیل علم‏            نه ننگین شناسد خود اى نیک حلم‏دگر آن توانگر کار احسان خویش            نورزد همى بخل بر یک پریش‏دگر آن فقیرى که عقباى خود            بدنیا نه بفروشد اى با خردبدین‏سان زمانى که از روزگار            نه یک دانشى دانش آرد بکاریکى جاهل از دانش اندوختن‏            همى آیدش ننگ از آموختن‏زمانى که گردد توانگر بخیل            چو نیکو توجه کنى اى نبیل‏فقیر آخرت را ز خود بر جهان‏            بتحقیق بفروشد اندر عیانچه کار نکوهیده از وى پدید            همى آید و گردد آخر پلیدالا جابر آن کسکه انعام حق‏            فزون گرددش خالى از طعن و دق‏عیان خواست مردم از هر کنار            فراوان شود بر وى اى هوشیارپس آن کسکه از بهر پروردگار            در آن گونه نعمت که هست آشکاربه آن چه که واجب بود لاجرم            بپاخیزد آن رهرو محتشم‏همان گونه انعام را پایدار            همى‏سازد از لطف پروردگاردگر آنکه بهر حق اى حق پرست            در آنها به آن چه بوى واجب است‏همانا بواقع نسازد قیام‏                          بنابودى آنرا کشاند تمام‏‏(6 )            قصار 380  (اخلاقى، معنوى) ضرورت یاد مرگ وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ یَوْماً لَیْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ وَ مَغْبُوطٍ فِی أَوَّلِ لَیْلِهِ قَامَتْ بَوَاکِیهِ فِی آخِرِهِ‏(7)و درود خدا بر او، فرمود: چه بسیار کسانى که در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسیدند، و چه بسیار کسانى که در آغاز شب بر او حسد مى‏بردند و در پایان شب عزاداران به سوگشان نشستند. ‏(8)شرح : قصار سیصد و هشتادم          در اینجا ز ناسازگارى دهر            بیانکرده این نکته آن نیک بهر         بسا کس که آورده رخ را بروز            که نه پشت بر آن کند دلفروز         اجل مهلتش نا دهد تا به شب            رساند همى روز را با طرب‏         بسا کس که بر شادیش غبطه‏ها            ببردند در اول شب بجا         بپایان شب سخت گریه‏کنان            بر آن شخص بر خاستندى عیان‏         سر شب همى‏داشت وى تاج و تخت‏            سحرگاه رفت از جهان شوربخت‏         از این رو خردمند بیدار جان            بدنیا مبندد دل اى مهربان‏         که توفیق جاوید و دین را بدهر            فروشد سپس هیچ نابرده بهر‏(9 ) قصار  387  (اخلاقى، اعتقادى)شناخت خوبى‏ها و بدى‏ها وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ وَ کُلُّ نَعِیمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ وَ کُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِیَةٌ‏(10)و درود خدا بر او، فرمود: خیرى که در پى آن آتش باشد، خیر نخواهد بود، و شرّى که در پى آن بهشت است شرّ نخواهد بود، و هر نعمتى بى‏بهشت ناچیز است، و هر بلایى بى‏جهنّم، عافیّت است. ‏(11)شرح : سخن سیصد و هشتادو هفت         بتعریف نیک و بد آن جان جان            بیان کرده این نکته اى نکته‏دان‏         خوشیها و نیکى و سود جهان‏            که باشد مآل وى آتش بجان‏         خود از کیفر قهر پروردگار            نه نیکى است آن اى گرانمایه کار         دگر ناخوشیها و سختى دهر            که آرد بدنبال رضوان به بهر         چو نیکو به بینى بدى نیست آن            چه خیر است اى رهرو نکته‏دان‏         چو هر نعمتى اى گرامى سرشت‏            همانا فرومایه‏تر از بهشت‏         همه کوچک و بى‏اهمیت است            بچشم خرد خود ز بالا و پست‏              دگر هر گرفتارى و هر بلا            که کمتر از آتش بود هر کجا         بچشم خرد پیشه آسودگیست‏            در آن چون غم سوختن هیچ نیست‏         توان نعمتى گفت نعمت تمام            که دنبال وى نیست غم اى همام‏‏(12) قصار  388  (اقتصادى، بهداشتى)فقر زدایى و سلامت وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ أَلَا وَ إِنَّ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ‏(13)و درود خدا بر او، فرمود: آگاه باشید که فقر نوعى بلا است. و سخت‏تر از تنگدستى بیمارى تن و سخت تر از بیمارى تن، بیمارى قلب است، آگاه باشید که همانا عامل تندرستى تن، تقواى دل است. ‏(14)شرح : سخن سیصد و هشتاد و هشت          بوصف بلایا و فیض نعم            بفرموده مطلب بدین‏سان رقم‏         بدانید مشگل‏ترین رنجها            بود درد بى چیزى از ابتدا         بترهم ز بى‏چیزى اى با خرد            بتحقیق بیمارى تن بود         ز بیمارى تن درین رهگذر            بود رنج بیمارى دل بتر         چه از کف برد دولت آخرت            فرومایه گرداند از منزلت‏         بدانید نیکو نعم از قیاس‏            فراوانى دولت است از اساس‏         نکوتر ز دارائى اى باخرد            فراوانى تندرستى بود         دگر بهتر از تندرستى بکار            بود اصل پرهیز دل آشکار         چو با این سبب نیک‏بختى بدست            همى آید اى رهرو حق‏پرست‏‏(15)   قصار  393 (اخلاقى، اعتقادى)روش برخورد با دنیا وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ وَ تَوَلَّ عَمَّا تَوَلَّى عَنْکَ فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ فَأَجْمِلْ فِی الطَّلَب‏‏(16)و درود خدا بر او، فرمود: از دنیا آن مقدار که به تو مى‏رسد، بردار، و از آنچه پشت کند، روى گردان، و اگر نتوانى، در جستجوى دنیا نیکو تلاش کن. (و از خداوند اندازه آن در نگذر). ‏(17)شرح : سخن سیصد و نود و سه           براى تلاش متاع جهان            بفرموده این نکته آن جان جان‏         ز کالاى دهر آنچه باشد روا            بگیر آنچه آید بسوى شما         ز چیزى که رخ تابد از تو بدهر            از آن روى بر تاب اى نیک بهر         و گر تو نکردى خود این را شعار            فشردى پى اندر طلب آشکار         پس اى مرد ره دل همیکن قوى            مکن در طلب خود زیاده روى‏         به پرهیز سخت از حرام و گناه‏            که ویران همى‏سازدت دستگاه‏‏(18) قصار 415 (اعتقادى، اخلاقى)دنیا شناسى وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )فِی صِفَةِ الدُّنْیَا: تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ یَرْضَهَا ثَوَاباً لِأَوْلِیَائِهِ وَ لَا عِقَاباً لِأَعْدَائِهِ وَ إِنَّ أَهْلَ الدُّنْیَا کَرَکْبٍ بَیْنَا هُمْ حَلُّوا إِذْ صَاحَ بِهِمْ سَائِقُهُمْ فَارْتَحَلُوا ‏(19)و درود خدا بر او، فرمود: (در وصف دنیاى حرام) (دنیا) فریب مى‏دهد، زیان مى‏رساند و تند مى‏گذرد. از این رو خدا دنیا را پاداش دوستان خود نپسندید، و آن را جایگاه کیفر دشمنان خود قرار نداد، و همانا مردم دنیا چون کاروانى باشند که هنوز بار انداز نکرده کاروان سالار بانگ کوچ سر دهد تا بار بندند و برانند. ‏(20)شرح : سخن چهار صد و پانزده          صفت را ز دهر آن گرانمایه فکر            بیانکرده از بهر اصحاب ذکر         جهان این و آنرا به زینت فریب‏            دهد تا رباید ز کفها شکیب‏         ولى با گرفتارى و رنج خویش            زیان مى‏رساند بآزاده کیش‏         چه بینى بسرعت همى بگذرد            خود از دوستانش جدا مى‏شود         خداوند راضى نشد کاین جهان            شود سود و پاداش بر دوستان‏         دگر کیفر دشمنانش قرار            دهد تا عدالت شود آشکار         درست اهل دهرند چون کاروان            که منزل بکردند در یک مکان‏         مگر لحظه‏اى را خود از رنج راه‏            تن آسا شوند اندر آن جایگاه‏         که ناگاه راننده کاردان            زند بانگ بر مردم کاروان‏         که گردید آماده این لحظه سخت‏            پى کوچ اى مردم شوربخت‏         پس آن گاه آهنگ کوچ آن کسان            کنند و عزیمت کنند آن زمان ‏(21) قصار 416 (اخلاقى، اقتصادى)روش برخورد با دنیا وَ قَالَ لِابْنِهِ الْحَسَنِ ( علیهماالسلام  )لَا تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَکَ شَیْئاً مِنَ الدُّنْیَا فَإِنَّکَ تَخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ فَشَقِیَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ فَکُنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ حَقِیقاً أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ قَالَ الرَّضِیُّ وَ یُرْوَى هَذَا الْکَلَامُ عَلَى وَجْهٍ آخَرَ وَ هُوَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الَّذِی فِی یَدِکَ مِنَ الدُّنْیَا قَدْ کَانَ لَهُ أَهْلٌ قَبْلَکَ وَ هُوَ صَائِرٌ إِلَى أَهْلٍ بَعْدَکَ وَ إِنَّمَا أَنْتَ جَامِعٌ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ رَجُلٍ عَمِلَ فِیمَا جَمَعْتَهُ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ أَوْ رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ فَشَقِیتَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ أَهْلًا أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ وَ لَا أَنْ تَحْمِلَ لَهُ عَلَى ظَهْرِکَ فَارْجُ لِمَنْ مَضَى رَحْمَةَ اللَّهِ وَ لِمَنْ بَقِیَ رِزْقَ اللَّهِ ‏(22)و درود خدا بر او، فرمود: (به فرزندش امام مجتبى علیه السّلام خطاب کرد:) چیزى از دنیاى حرام براى پس از مرگت باقى مگذار، زیرا آنچه از تو مى‏ماند نصیب یکى از دو تن خواهد شد، یا شخصى است که آن را در طاعت خدا به کار گیرد، پس سعادتمند مى‏شود به چیزى که تو را به هلاکت افکنده است. و یا شخصى که آن را در نافرمانى خدا به کار گیرد، پس هلاک مى‏شود به آنچه که تو جمع آورى کردى، پس تو در گناه او را یارى کرده‏اى، که هیچ یک از این دو نفر سزاوار آن نیستند تا بر خود مقدّم دارى.  (این حکمت به گونه دیگرى نیز نقل شده) پس از ستایش پروردگار آنچه از دنیا هم اکنون در دست تو است، پیش از تو در دست دیگران بود، و پس از تو نیز به دست دیگران خواهد رسید، و همانا تو براى دو نفر مال خواهى اندوخت، یا شخصى که اموال جمع شده تو را در طاعت خدا به کار گیرد، پس به آنچه که تو را به هلاکت افکند سعادتمند مى‏شود، یا کسى است که آن را در گناه به کار اندازد، پس با اموال جمع شده تو هلاک خواهد شد، که هیچ یک از این دو نفر سزاوار نیستند تا بر خود مقدّمشان بدارى، و بار آنان را بر دوش کشى، پس براى گذشتگان رحمت الهى، و براى بازماندگان روزى خدا را امیدوار باش. ‏(23)شرح : سخن چهار صد و شانزده          امام بحق رهبر مرد و زن            بفرزند نیکو خصالش حسن‏         زیانى که از مال ماند بجاى‏            هم از بهر وارث درین دیر پاى‏         همانا بفرموده طرح کلام            که روشن کند دیده خاص و عام‏         الا اى پسر جانم البته هیچ‏            پس از خود منه چیزى اندر بسیچ‏         خود از مال دنیا چه با رنج و درد            گذارى براى یکى از دو مرد         یکى آنکه در طاعت کردگار            برد آن چنان نقد و ثروت بکار         پس او مى‏شود لاجرم نیکبخت            به چیزى که در کسب آن مال سخت‏         تو بدبخت گردیده‏اى لاجرم‏            زیانکار و درمانده از بیش و کم‏         و یا آنکه در ترک فرمان او            شود مرتکب بر گنه زیرورو         پس آن دم تو بدبخت گردیده‏            چه راه خطا در نور دیده‏اى‏         تو این مال را گرد کردى و او            کند در معاصى بسى هایهو         از این روى او را کمک بر گناه‏            تو باشى چو بینى درین دستگاه‏                                 بلى هیچ یک زین دو از بهر زیست            بواقع سزاوار و شایسته نیست‏         که او را تو بر خویشتن اختیار            کنى اى گرانمایه هوشیار         در اینجا رضى سید محترم            چنین گوید اى رهرو محتشم‏         همین مطلب اى رهرو با خرد            بنوعى دگر هم روایت شود         که این است خواهى چو واقف شوى            ز راز سخن اى ز فکرت قوى‏         پس از حمد حق و درود رسول‏            که از وى گرانمایه آمد عقول‏         بود آنچه در دستت اى نیک بهر            چو نیکو به بینى ز کالاى دهر         ز پیش تو خود صاحبى داشته‏            که آنرا براى تو بگذاشته‏         چو نیکو به بینى بچشم خرد            پس از تو بیک صاحبى مى‏رسد         تو آنرا براى یکى از دو مرد            همى گرد کردى ز تحقیق فرد         یکى آنکه در طاعت حق عمل            کند در جهان خالى از هر خلل‏         در آنچه تو خود جمع کردى و او            شود نیکبخت اى فرومایه خو         به چیزى که با آن سبب شوربخت            تو گردیده‏اى در جهان سخت سخت‏         دگر مرد آن کسکه در معصیت‏            بکارش برد غافل از مرتبت‏         از این روى بدبخت باشى تو چون            چنین مال آورده‏اى با فسون‏         که هر یک ازین دونه شایسته است‏            بتحقیق در دیده حق پرست‏         که بر خویش بگزینى اى مرد راه            به پشتت نهى سخت بار گناه‏         براى کسى که گذشته درست‏            ز حق خواه آمرزشش از نخست‏         براى کسى که بمانده بدهر            ز حق دارد امید روزیش بهر         خود افسوس بیهوده بر خویشتن‏            همانا مده راه در انجمن‏‏(24) قصار  425 (اعتقادى، اقتصادى)مسؤولیّت توانگران وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَخْتَصُّهُمُ اللَّهُ بِالنِّعَمِ لِمَنَافِعِ الْعِبَادِ فَیُقِرُّهَا فِی أَیْدِیهِمْ مَا بَذَلُوهَا فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ ثُمَّ حَوَّلَهَا إِلَى غَیْرِهِمْ‏ ‏(25)و درود خدا بر او، فرمود: خدا را بندگى است که براى سود رساندن به دیگران، نعمت‏هاى خاصّى به آنان بخشیده، تا آنگاه که دست بخشنده دارند نعمت‏ها را در دستشگان باقى مى‏گذارد، و هر گاه از بخشش دریغ کنند، نعمت‏ها را از دستشان گرفته و به دست دیگران خواهد داد. ‏(26)شرح : قصار چهار صد و بیست و پنج          بتعریف احسان بیک مستمند            بفرموده این نکته آن هوشمند         چو نیکو به بینى بچشم خرد            خدا را همى بندگانى بود         که خود بر نعم داده تخصیصشان            که سودى رسانند بر بندگان‏         پس انواع نعمت خداى احد            در اطراف آن مردمان مى‏نهد         زمانى که بر مستحقین راه            ببخشند چیزى درین دستگاه‏         هر آن گاه مانع شوند آن خسان‏            که از آن نعم بهره یابد کسان‏         از آنان گرفته شود آن نعم            رسد بر کسان دگر لاجرم‏         بدیگر کسانش دهند انتقال‏            که بر بینوایان رسد بالمآل‏‏(27) قصار  427 (اخلاقى، اجتماعى)جایگاه شکوه کردن وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مَنْ شَکَا الْحَاجَةَ إِلَى مُؤْمِنٍ فَکَأَنَّهُ شَکَاهَا إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ شَکَاهَا إِلَى کَافِرٍ فَکَأَنَّمَا شَکَا اللَّه‏ ‏(28)و درود خدا بر او، فرمود: کسى که از نیاز خود نزد مؤمنى شکایت کند، گویى به پیشگاه خدا شکایت برده است، و کسى که از نیازمندى خود نزد کافرى شکوه کند، گویى از خدا شکوه کرده است. ‏(29)شرح : قصار  چهار صد و بیست و هفت          سخن رانده سلطان دین مرتضى            ز طرح گلایه ز درخواستها         هر آن کس‌که از خواستها و نیاز            گلایه کند در فرود و فراز         بر مؤمنى آن بود کز خطا            گلایه ببردست نزد خدا         چه مؤمن بود دوست کردگار            گرانمایه از جان و تن آشکار         هر آن کس که از حاجتى سرسرى            گلایه کند در بر کافرى‏         چنانست که از خداوندگار            گله کرد است آن فرومایه کار         چه کافر بود دشمن ذات حق            که رفتار وى هست شایان دق‏‏(30) قصار 430  (اعتقادى، اقتصادى)اندوه زر اندوزى وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )إِنَّ أَخْسَرَ النَّاسِ صَفْقَةً وَ أَخْیَبَهُمْ سَعْیاً رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ فِی طَلَبِ مَالِهِ وَ لَمْ تُسَاعِدْهُ الْمَقَادِیرُ عَلَى إِرَادَتِهِ فَخَرَجَ مِنَ الدُّنْیَا بِحَسْرَتِهِ وَ قَدِمَ عَلَى الْآخِرَةِ بِتَبِعَتِهِ ‏(31)و درود خدا بر او، فرمود: همانا زیانکارترین مردم در معاملات، و نومیدترین مردم در تلاش، مردى است که تن در گرد آورى مال خسته دارد، امّا تقدیرها با خواست او هماهنگ نباشد، پس با حسرت از دنیا رود، و با بار گناه به آخرت روى آورد. ‏(32)شرح : قصار چهار صد و سی          به ذم تلاش فراوان امام            در اینجا بفرموده طرح کلام‏         زیانکارتر مردم اى با خرد            بتحقیق در کار داد و ستد         دگر آنکه نومیدتر ز ان کسان            همانا بکار تلاش جهان‏         همان مرد میباشد اى پاک کیش‏            که بهر رسیدن بآمال خویش‏         بدن کهنه گرداند از هر جهت            کند پیر و فرسوده در مرتبت‏         دگر آنکه در کار دور فلک‏            قضا و قدرها خود او را کمک‏         نه بخشد که بر آرزوها رسد            بدین‏سان به حسرت ز دنیا رود         ولى با گناهان به عقبى درست‏            شود وارد آن رهرو عهد سست‏ ‏(33) قصار 431 (اقتصادى، اعتقادى)اقسام روزى وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الرِّزْقُ رِزْقَانِ طَالِبٌ وَ مَطْلُوبٌ فَمَنْ طَلَبَ الدُّنْیَا طَلَبَهُ الْمَوْتُ حَتَّى یُخْرِجَهُ عَنْهَا وَ مَنْ طَلَبَ الْآخِرَةَ طَلَبَتْهُ الدُّنْیَا حَتَّى یَسْتَوْفِیَ رِزْقَهُ مِنْهَا ‏(34)و درود خدا بر او، فرمود: روزى بر دو قسم است: آن که و را مى‏خواهد، و آن که تو او را مى‏جویى. کسى که دنیا را خواهد، مگر نیز او را مى‏طلبد تا از دنیا بیرونش کند، و کسى که آخرت خواهد، دنیا او را مى‏طلبد تا روزى او را به تمام پردازد. ‏(35)شرح : قصار چهار صد و سی و یک           بتعریف روزى درین دستگاه            بفرموده آن رهبر دین پناه‏         بتحقیق در دهر نزدیک و دور            بود اى گرانمایه روزى دو جور         یکى آنکه جوید ترا آشکار            دگر آنکه وى را توئى خواستار         پس آن کسکه دنیا بخواهد بکام‏            برد رنج روزى بهر صبح و شام‏         بود مرگ او را همى خواستار            که تا از جهانش برد آشکار         هر آن کسکه عقبى بخواهد درست‏            بطاعت کند روى دل از نخست‏         باندازه از بهر کار معاش            همانا کند در زمانه تلاش‏         چنین شخص را این جهان خواستار            بود اى گرانمایه از هر کنار         که تا او ز وى اندرین انجمن            ستاند همى روزى خویشتن‏         سخن کوته اى مرد خالى ز دق‏            بود رزق خواهنده مرد حق‏         که عقبى طلب باشد و خوش خصال            نه چون دیگران طالب نقد و مال‏         دگر آنکه دنیا پرست پریش‏            بود سخت جوینده روزى خویش‏ ‏(36)قصار 432  (اخلاقى، اجتماعى)ویژگى‏هاى دوستان خدا وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ هُمُ الَّذِینَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْیَا إِذَا نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا وَ اشْتَغَلُوا بِآجِلِهَا إِذَا اشْتَغَلَ النَّاسُ بِعَاجِلِهَا فَأَمَاتُوا مِنْهَا مَا خَشُوا أَنْ یُمِیتَهُمْ وَ تَرَکُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنَّهُ سَیَتْرُکُهُمْ وَ رَأَوُا اسْتِکْثَارَ غَیْرِهِمْ مِنْهَا اسْتِقْلَالًا وَ دَرَکَهُمْ لَهَا فَوْتاً أَعْدَاءُ مَا سَالَمَ النَّاسُ وَ سَلْمُ مَا عَادَى النَّاسُ بِهِمْ عُلِمَ الْکِتَابُ وَ بِهِ عَلِمُوا وَ بِهِمْ قَامَ الْکِتَابُ وَ بِهِ قَامُوا لَا یَرَوْنَ مَرْجُوّاً فَوْقَ مَا یَرْجُونَ وَ لَا مَخُوفاً فَوْقَ مَا یَخَافُونَ ‏(37)و درود خدا بر او، فرمود: دوستان خدا آنانند که به درون دنیا نگریستند آنگاه که مردم به ظاهر آن چشم دوختند، و سر گرم آینده دنیا شدند آنگاه که مردم به امور زودگذر دنیا پرداختند. پس هواهاى نفسانى که آنان را از پاى در مى‏آورد، کشتند، و آنچه که آنان را به زودى ترک مى‏کرد، ترک گفتند، و بهره‏مندى دنیا پرستان را از دنیا، خوار شمردند، و دست‏یابى آنان را به دنیا زودگذر دانستند. با آنچه مردم آشتى کردند، دشمنى ورزیدند، و با آنچه دنیا پرستان دشمن شدند آشتى کردند، قرآن به وسیله آنان شناخته مى‏شود، و آنان به کتاب خدا آگاهند، قرآن به وسیله آنان پا بر جاست و آنان به کتاب خدا استوارند، به بالاتر از آنچه امیدوارند چشم نمى‏دوزند، و غیر از آنچه که از آن مى‏ترسند هراس ندارند. ‏(38)شرح : سخن چهار صد و سی و دو          بتوصیف خوى خدا دوستان            بفرموده آن نو گل باغ جان‏         بلى دوستان حق اى هوشمند            بباطن بکار جهان بنگرند         زمانى که مردم بظاهر از آن            توجه کنند آشکار و نهان‏         دگر آنکه مردان حق لاجرم‏            بپایان توجه کنند از همم‏         تدارک نمایند زاد سفر            که نامش بود مرگ اى نیکفر         بحالى که مردم ز کالاى دهر            بر آنند تا نیک یابند بهر         بدینگونه مردان آزاده خو            بکوشند در مرگ هر آرزو         کز آن بیمناکند کان قوم را            بمیراند اندر چنان ماجرا         از آنچه شود موجب خشم حق            گریزند و گردند فارغ زدق‏         بکالاى آن دل نبندند هیچ‏            که آسوده باشند گاه بسیچ‏         چو بینند بهره برى از جهان            فراوان وى اندک است ایفلان‏         گر از دهر سرمایه دریافتند            ز توفیق جاوید رخ تافتند         دگر آن گرانمایگان دشمنند            همان را که مردم بوى دل نهند         که با آشتى و طریق صفا            بپویند آن راه از ابتدا         دگر آشتى میکنند از همم            همان را که این مردم از فکر کم‏         همانا بوى دشمنى میکنند            ز نابخردیها ز وى مى‏رمند         بتوصیف آن مردم نکته‏یاب            بتحقیق دانسته آمد کتاب‏         که مردم باحکام قرآن و دین‏            شدند آشنا در کمال یقین‏         دگر آنکه با آن کتاب آن کسان            شدند آشنا بر رموز جهان‏         هم از همت آن عزیزان کتاب‏            بجا ماند اى رهرو نکته‏یاب‏         ز تغییر و تبدیل و افزون و کاست            همى مانده محفوظ و اینهم بجاست‏         دگر آنکه با آن کتاب آن گروه‏            بماندند بر پا همى با شکوه‏         بلى آنچه را داشتند آن کسان            ز قرآن گرفتند اندر عیان‏          نه بینند امیدى گرانمایه‏تر            ز امید خود در جهان سربسر         که پاداش پروردگار است آن‏            که روشن کند راستى را روان‏         دگر آنکه ترسى خطرناکتر            ندارند از ترس خود در نظر         که آنهم بود کیفر کردگار            که باشد محن خیز از هر کنار ‏(39) قصار 435 (اخلاقى، اعتقادى)ارزش‏هاى والاى اخلاقى وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مَا کَانَ اللَّهُ لِیَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّکْرِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّیَادَةِ وَ لَا لِیَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ وَ لَا لِیَفْتَحَ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ یُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ ‏(40 )و درود خدا بر او، فرمود: خدا در شکرگزارى را بر بنده‏اى نمى‏گشاید که در فزونى نعمت‏ها را بر او ببندد، و در دعا را بر روى او باز نمى‏کند که در اجابت کردن را نگشاید، و در توبه کردن را باز نگذاشته که در آمرزش را بسته نگهدارد. ‏(41 )شرح :سخن چهار صد و سی وپنج          بتعریف شکر و دعا شاهدین            بیانکرده این مطلب دلنشین‏         نشاید که حق بر رخ بندگان‏            گشاید در شکر را همچنان‏         و لیکن به بندد در لطف خویش            ز انعام شایسته‏اى پاک کیش‏         دگر هم گشاید درى از دعا            ولى در به بندد نسازد روا         بگوید که خواهند خواهندگان            ولى دور سازد پناهندگان‏         گشاید در توبه را از نخست‏            ز آمرزشش در به بندد درست‏         نه این گونه افکار بیهوده است            در خیر غفار بگشوده است‏ ‏(42 )پی نوشت‌ها :(1) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 472 (2) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 629  (3) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1567(4) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 541 (5) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 719  (6) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1809 و 1808 (7) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  543(8) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 723  (9) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1817 (10) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 544 (11) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 723   (12) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1821 (13) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  544(14) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص  723 (15) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1822 (16) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  545(17) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص  725 (18) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1825 (19) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 548 (20) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 729  (21) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1835 (22) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 549 (23) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 729  (24) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1837 (25) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  551(26) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص  731 (27) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1843(28) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 551 (29) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 733  (30) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1844 (31) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  552(32) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص  733 (33) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1845(34) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  552(35) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص  733 (36) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1846 (37) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص 552 (38) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 734  (39) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص  1848 (40) : فرهنگ نهج‌البلاغه ، صبحی صالح ، ص  553(41) : ترجمه نهج البلاغه ، دشتی ، ص 735  (42) : خورشید هدایت ، عباس ایران‌دوست ، ج دوم ص 1850   مأخذ و منابع : 1 _ ایران دوست ، عباس : « خورشید هدایت » انتشارات اسلامیه ، تهران ، نوبت اول ، 1344 ج 1 و 2 2 _ دشتی ، محمد : «ترجمه نهج‌البلاغه امام علی (ع)» انتشارات شهود ، قم ، نوبت اول ، 79  2 _ صالح ، صبحی  : «فرهنگ » ترجمه مصطفی رحیمی نیا ، تهران ، نوبت اول ، 1370   
(0) نظر
دسته ها : اجتماعی و ادبی
جمعه هشتم 9 1387
عدالت در نهج البلاغه

فهرست مندرجات

 

مقدمه 

عدالت اجتماعی

نهج‌البلاغه و حکومت

اعتبار عدالت

ارزش عدالت

تماشای صحنه‌های بی‌عدالتی

    

عدالت نباید فدایی مصاحت شود 

  

اعتراف به حقوق مردم 

  

منطق نهج‌البلاغه در مورد عدالت 

  

حاکم امانتدار است نه مالک 

حقوق مردم در نهج‌البلاغه 

  

نتیجه 

  

پی‌نوشت ها  

منابع و مآخذ

 

 

 

 

 

مقدمه :

 

عدالت اجتماعى

نهج البلاغه و مساله حکومت :

از جمله مسائلى که در نهج البلاغه فراوان درباره آنها بحث‏شده است،مسائل مربوط به حکومت و عدالت است. هر کسى که یک دوره نهج البلاغه را مطالعه کند ، مى‏بیند على علیه السلام در باره حکومت و عدالت ‏حساسیت ‏خاصى دارد ، اهمیت و ارزش فراوانى براى آنها قائل است . قطعاً براى کسانى که با اسلام آشنایى ندارند و بر عکس با تعلیمات سایر ادیان جهانى آشنا مى‏باشند ، باعث تعجب است که چرا یک پیشواى دینى اینقدر به این گونه مسائل مى‏پردازد! مگر اینها مربوط به دنیا و زندگى دنیا نیست؟آخر یک پیشواى دینى را با دنیا و زندگى و مسائل اجتماعى چه کار؟! و بر عکس،کسى که با تعلیمات اسلامى آشناست و سوابق على علیه السلام را مى‏داند که در دامان مقدس پیغمبر مکرم اسلام پرورش یافته است،پیغمبر او را در کودکى از پدرش گرفته ، در خانه خود و روى دامان خود بزرگ کرده است و با تعلیم و تربیت مخصوص خود او را پرورش داده ، رموز اسلام را به او آموخته، اصول و فروع اسلام را در جان او ریخته است، دچار هیچ گونه تعجبى نمى‏شود بلکه براى او اگر جز این بود جاى تعجب بود. مگر قرآن کریم نمى‏فرماید: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط (1) . سوگند که ما پیامبران خویش را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرود آوردیم که میان مردم به عدالت قیام کنند. در این آیه کریمه برقرارى عدالت‏به عنوان هدف بعثت همه انبیاء معرفى شده است.مقام قداست عدالت تا آنجا که بالا رفته که پیامبران الهى به خاطر آن مبعوث شده‏اند.علیهذا چگونه ممکن است کسى مانند على که شارح و مفسر قرآن و توضیح دهنده اصول و فروع اسلام است،در باره این مساله سکوت کند و یا در درجه کمترى از اهمیت آن را قرار دهد؟ آنان که در تعلیمات خود توجهى به این مسائل ندارند و یا خیال مى‏کنند این مسائل در حاشیه است و تنها مسائلى از قبیل طهارت و نجاست در متن دین است،لازم است در افکار و عقاید خود تجدید نظر نمایند.  ارزش و اعتبار عدالت در نهج البلاغه  اولین مساله‏اى که باید بحث‏شود همین است که ارزش و اهمیت این مسائل از نظر نهج البلاغه در چه درجه است، بلکه اساساً اسلام چه اهمیتى به مسائل مربوط به حکومت و عدالت مى‏دهد؟بحث مفصل از حدود این مقالات خارج است اما اشاره به آنها لازم است. قرآن کریم آنجا که رسول اکرم را فرمان مى‏دهد که خلافت و ولایت و زعامت على علیه السلام را بعد از خودش به مردم ابلاغ کند،مى‏فرماید: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته (2) . اى فرستاده!این فرمان را که از ناحیه پروردگارت فرود آمده به مردم برسان،اگر نکنى رسالت الهى را ابلاغ نکرده‏اى. به کدام موضوع اسلامى این اندازه اهمیت داده شده است؟کدام موضوع دیگر است که ابلاغ نکردن آن با عدم ابلاغ رسالت مساوى باشد؟ در جریان جنگ احد که مسلمین شکست‏خوردند و خبر کشته شدن پیغمبر اکرم پخش شد و گروهى از مسلمین پشت‏به جبهه کرده فرار کردند،قرآن کریم چنین مى‏فرماید: و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم على اعقابکم (3) . محمد جز پیامبرى که پیش از او نیز پیامبرانى آمده‏اند نیست.آیا اگر او بمیرد و یا در جنگ کشته شود شما فرار مى‏کنید و دیگر کار از کار گذشته است؟! حضرت استاد علامه طباطبایى(روحى فداه)در مقاله‏«ولایت و حکومت‏»از این آیه چنین استنباط فرموده‏اند که کشته شدن پیغمبر اکرم در جنگ نباید هیچ گونه وقفه‏اى در کار شما ایجاد کند،شما فورا باید تحت لواى آن کس که پس از پیغمبر زعیم شماست‏به کار خود ادامه دهید.به عبارت دیگر، فرضا پیغمبر کشته شود یا بمیرد،نظام اجتماعى و جنگى مسلمین نباید از هم بپاشد. در حدیث است که پیغمبر اکرم فرمود:اگر سه نفر(حد اقل)همسفر شدید،حتما یکى از سه نفر را امیر و رئیس خود قرار دهید.از اینجا مى‏توان فهمید که از نظر رسول اکرم هرج و مرج و فقدان یک قوه حاکم بر اجتماع که منشا حل اختلافات و پیوند دهنده افراد اجتماع با یکدیگر باشد،چه اندازه زیان‏آور است. مسائل مربوط به حکومت و عدالت که در نهج البلاغه مطرح شده است فراوان است و ما به حول و قوه الهى برخى از آنها را طرح مى‏کنیم. اولین مساله که لازم است ‏بحث ‏شود ارزش و لزوم حکومت است.على علیه السلام مکرر لزوم یک حکومت مقتدر را تصریح کرده است و با فکر خوارج-که در آغاز امر مدعى بودند با وجود قرآن از حکومت‏بى‏نیازیم - مبارزه کرده است . خوارج – همچنان‌که مى‏دانیم- شعارشان ‏« لا حکم الا لله‏» بود.  این شعار از قرآن مجید اقتباس شده است و مفادش این است که فرمان(قانون)تنها از ناحیه خداوند و یا از ناحیه کسانى که خداوند به آنان اجازه قانونگذارى داده است‏باید وضع شود.ولى خوارج این جمله را در ابتدا طور دیگر تعبیر مى‏کردند و به تعبیر امیر المؤمنین از این کلمه حق معنى باطلى را در نظر مى‏گرفتند.حاصل تعبیر آنها این بود که بشر حق حکومت ندارد،حکومت منحصرا از آن خداست. على (ع) مى‏فرماید:بلى،من هم مى‏گویم:«لا حکم الا لله‏»اما به این معنى که اختیار وضع قانون با خداست، لکن اینها مى‏گویند حکومت و زعامت هم با خداست،و این معقول نیست.قانون خدا بایست‏به وسیله افراد بشر اجرا شود.مردم را از فرمانروایى‏«نیک‏»یا«بد» (4) چاره‏اى نیست.در پرتو حکومت و در سایه حکومت است که مؤمن براى خدا کار مى‏کند و کافر بهره دنیاى خود را مى‏برد و کارها به پایان خود مى‏رسد.به وسیله حکومت است که مالیاتها جمع‏آورى،و با دشمن نبرد،و راهها امن،و حق ضعیف از قوى باز ستانده مى‏شود،تا آن وقتى که نیکان راحت گردند و از شر بدان راحتى به دست آید (5) . على علیه السلام مانند هر مرد الهى و رجل ربانى دیگر،حکومت و زعامت را به عنوان یک پست و مقام دنیوى که اشباع کننده حس جاه طلبى بشر است و به عنوان هدف و ایده آل زندگى،سخت تحقیر مى‏کند و آن را پشیزى نمى‏شمارد،آن را مانند سایر مظاهر مادى دنیا از استخوان خوکى که در دست انسان خوره دارى باشد بى‏مقدارتر مى‏شمارد،اما همین حکومت و زعامت را در مسیر اصلى و واقعى‏اش یعنى به عنوان وسیله‏اى براى اجراى عدالت و احقاق حق و خدمت‏به اجتماع،فوق العاده مقدس مى‏شمارد و مانع دست‏یافتن حریف و رقیب فرصت طلب و استفاده جو مى‏گردد،از شمشیر زدن براى حفظ و نگهدارى‏اش از دستبرد چپاولگران دریغ نمى‏ورزد. ابن عباس در دوران خلافت على علیه السلام بر آن حضرت وارد شد در حالى که با دست‏خودش کفش کهنه خویش را پینه مى‏زد.از ابن عباس پرسید:قیمت این کفش چقدر است؟ابن عباس گفت:هیچ.امام فرمود:ارزش همین کفش کهنه در نظر من از حکومت و امارت بر شما بیشتر است،مگر آنکه به وسیله آن عدالتى را اجرا کنم،حقى را به ذى حقى برسانم،یا باطلى را از میان بردارم (6) . در خطبه‏207 بحثى کلى در مورد حقوق مى‏کند و مى‏فرماید:حقوق همواره طرفینى است.مى‏فرماید: از جمله حقوق الهى حقوقى است که براى مردم بر مردم قرار داده است،آنها را چنان وضع کرده که هر حقى در برابر حقى دیگر قرار مى‏گیرد،هر حقى به نفع یک فرد و یا یک جمعیت موجب حقى دیگر است که آنها را متعهد مى‏کند،هر حقى آنگاه الزام‏آور مى‏گردد که دیگرى هم وظیفه خود را در مورد حقوقى که بر عهده دارد انجام دهد. پس از آن چنین به سخن ادامه مى‏دهد: و اعظم ما افترض سبحانه من تلک الحقوق حق الوالى على الرعیة و حق الرعیة على الوالى،فریضة فرضها الله سبحانه لکل على کل،فجعلها نظاما لالفتهم و عزا لدینهم،فلیست تصلح الرعیة الا بصلاح الولاة و لا تصلح الولاة الا باستقامة الرعیة،فاذا ادت الرعیة الى الوالى حقه و ادى الوالى الى الرعیة حقها عز الحق بینهم و قامت مناهج الدین و اعتدلت معالم العدل و جرت على اذلالها السنن فصلح بذلک الزمان و طمع فى بقاء الدولة و یئست مطامع الاعداء... بزرگترین این حقوق متقابل،حق حکومت‏بر مردم و حق مردم بر حکومت است.فریضه الهى است که براى همه بر همه حقوقى مقرر فرموده،این حقوق را مایه انتظام روابط مردم و عزت دین آنان قرار داده است.مردم هرگز روى صلاح و شایستگى نخواهند دید مگر حکومتشان صالح باشد و حکومتها هرگز به صلاح نخواهند آمد مگر توده ملت استوار و با استقامت‏شوند.هر گاه توده ملت‏به حقوق حکومت وفادار باشند و حکومت‏حقوق مردم را ادا کند،آن وقت است که‏«حق‏»در اجتماع محترم و حاکم خواهد شد،آن وقت است که ارکان دین بپا خواهد خاست،آن وقت است که نشانه‏ها و علائم عدل بدون هیچ گونه انحرافى ظاهر خواهد شد،و آن وقت است که سنتها در مجراى خود قرار خواهد گرفت و محیط و زمانه محبوب و دوست داشتنى مى‏شود و دشمن از طمع بستن به چنین اجتماع محکم و استوارى مایوس خواهد شد.  ارزش عدالتتعلیمات مقدس اسلام اولین تاثیرى که گذاشت روى اندیشه‏ها و تفکرات گروندگان بود،نه تنها تعلیمات جدیدى در زمینه جهان و انسان و اجتماع آورد بلکه طرز تفکر و نحوه اندیشیدنها را عوض کرد.اهمیت این قسمت کمتر از اهمیت قسمت اول نیست. هر معلمى معلومات تازه‏اى به شاگردان خود مى‏دهد و هر مکتبى اطلاعات جدیدى در اختیار پیروان خود مى‏گذارد،اما تنها برخى از معلمان و برخى از مکتبهاست که منطق جدیدى به شاگردان و پیروان خود مى‏دهند و طرز تفکر آنان را تغییر داده،نحوه اندیشیدنشان را دگرگون مى‏سازند. این مطلب نیازمند توضیح است.چگونه است که منطقها عوض مى‏شود،طرز تفکر و نحوه اندیشیدنها دگرگون مى‏گردد؟ انسان،چه در مسائل علمى و چه در مسائل اجتماعى،از آن جهت که یک موجود متفکر است استدلال مى‏کند و در استدلالهاى خود خواه ناخواه بر برخى اصول و مبادى تکیه مى‏نماید و با تکیه به همان اصول و مبادى است که استنتاج مى‏نماید و قضاوت مى‏کند. تفاوت منطقها و طرز تفکرها در همان اصول و مبادى اولى است که در استدلالها و استنتاجها به کار مى‏رود،در این است که چه نوع اصول و مبادیى نقطه اتکا و پایه استدلال و استنتاج قرار گرفته باشد. اینجاست که تفکرات و استنتاجات متفاوت مى‏گردد. در مسائل علمى تقریبا طرز تفکرها در هر زمانى میان آشنایان با روح علمى زمان یکسان است.اگر اختلافى هست،میان تفکرات عصرهاى مختلف است.ولى در مسائل اجتماعى حتى مردمان همزمان نیز همسان و همشکل نیستند،و این خود رازى دارد که اکنون مجال بحث در آن نیست. بشر در برخورد با مسائل اجتماعى و اخلاقى خواه ناخواه به نوعى ارزیابى مى‏پردازد،در ارزیابى خود براى آن مسائل درجات و مراتب یعنى ارزشهاى مختلف قائل مى‏شود و بر اساس همین درجه بندى‏ها و طبقه‏بندى‏هاست که نوع اصول و مبادیى که به کار مى‏برد،با آنچه دیگرى ارزیابى مى‏کند متفاوت مى‏شود و در نتیجه طرز تفکرها مختلف مى‏گردد. مثلا عفاف،خصوصا براى زن،یک مساله اجتماعى است.آیا همه مردم در ارزیابى خود درباره این موضوع یک نوع فکر مى‏کنند؟البته نه،بى‏نهایت اختلاف است،برخى از مردم ارزش این موضوع را به حد صفر رسانده‏اند،پس این موضوع در اندیشه و تفکرات آنان هیچ نقش مؤثرى ندارد،و بعضى بى‏نهایت ارزش قائلند و با نفى این ارزش براى حیات و زندگى ارزش قائل نیستند. اسلام که طرز تفکرها را عوض کرد به این معنى است که ارزشها را بالا و پایین آورد،ارزشهایى که در حد صفر بود(مانند تقوا)در درجه اعلى قرار داد و بهاى فوق العاده سنگین براى آنها تعیین کرد،و ارزشهاى خیلى بالا از قبیل خون و نژاد و غیر آن را پایین آورده تا سر حد صفر رساند. عدالت‏یکى از مسائلى است که به وسیله اسلام حیات و زندگى را از سر گرفت و ارزش فوق العاده یافت. اسلام به عدالت،تنها توصیه نکرد و یا تنها به اجراى آن قناعت نکرد بلکه عمده این است که ارزش آن را بالا برد.بهتر است این مطلب را از زبان على علیه السلام در نهج البلاغه بشنویم. فرد باهوش و نکته سنجى از امیر المؤمنین على علیه السلام سؤال مى‏کند: العدل افضل ام الجود؟ آیا عدالت‏شریفتر و بالاتر است‏یا بخشندگى؟ مورد سؤال دو خصیصه انسانى است.بشر همواره از ستم گریزان بوده است و همواره احسان و نیکى دیگرى را که بدون چشمداشت پاداش انجام مى‏داده،مورد تحسین و ستایش قرار داده است. پاسخ پرسش بالا خیلى آسان به نظر مى‏رسد:جود و بخشندگى از عدالت‏بالاتر است،زیرا عدالت رعایت‏حقوق دیگران و تجاوز نکردن به حدود و حقوق آنهاست،اما جود این است که آدمى با دست‏خود حقوق مسلم خود را نثار غیر مى‏کند.آن که عدالت مى‏کند به حقوق دیگران تجاوز نمى‏کند و یا حافظ حقوق دیگران است از تجاوز و متجاوزان،و اما آن که جود مى‏کند فداکارى مى‏نماید و حق مسلم خود را به دیگرى تفویض مى‏کند،پس جود بالاتر است. واقعا هم اگر تنها با معیارهاى اخلاقى و فردى بسنجیم،مطلب از این قرار است،یعنى جود بیش از عدالت معرف و نشانه کمال نفس ورقاء روح انسان است،اما على علیه السلام بر عکس نظر بالا جواب مى‏دهد.على علیه السلام به دو دلیل مى‏گوید عدل از جود بالاتر است،یکى اینکه: العدل یضع الامور مواضعها و الجود یخرجها من جهتها. عدل جریانها را در مجراى طبیعى خود قرار مى‏دهد،اما جود جریانها را از مجراى طبیعى خود خارج مى‏سازد. زیرا مفهوم عدالت این است که استحقاقهاى طبیعى و واقعى در نظر گرفته شود و به هر کس مطابق آنچه به حسب کار و استعداد لیاقت دارد داده شود،اجتماع حکم ماشینى را پیدا مى‏کند که هر جزء آن در جاى خودش قرار گرفته است.و اما جود درست است که از نظر شخص جود کننده-که ما یملک مشروع خویش را به دیگرى مى‏بخشد-فوق العاده با ارزش است،اما باید توجه داشت که یک جریان غیر طبیعى است،مانند بدنى است که عضوى از آن بدن بیمار است و سایر اعضا موقتا براى اینکه آن عضو را نجات دهند فعالیت‏خویش را متوجه اصلاح وضع او مى‏کنند.از نظر اجتماعى،چه بهتر که اجتماع چنین اعضاى بیمارى را نداشته باشد تا توجه اعضاى اجتماع به جاى اینکه به طرف اصلاح و کمک به یک عضو خاص معطوف شود،به سوى تکامل عمومى اجتماع معطوف گردد و دیگر اینکه: العدل سائس عام و الجود عارض خاص. عدالت قانونى است عام،و مدیر و مدبرى است کلى و شامل که همه اجتماع را در بر مى‏گیرد،و بزرگراهى است که همه باید از آن بروند.اما جود و بخشش یک حالت استثنائى و غیر کلى است که نمى‏شود رویش حساب کرد. اساسا جود اگر جنبه قانونى و عمومى پیدا کند و کلیت‏یابد،دیگر جود نیست.على علیه السلام آنگاه نتیجه گرفت: فالعدل اشرفهما و افضلهما (7) . پس از میان عدالت و جود،آن که اشرف و افضل است عدالت است. این گونه تفکر درباره انسان و مسائل انسانى،نوعى خاص از اندیشه است‏بر اساس ارزیابى خاصى.ریشه این ارزیابى اهمیت و اصالت اجتماع است.ریشه این ارزیابى این است که اصول و مبادى اجتماعى بر اصول و مبادى اخلاقى تقدم دارد،آن یکى اصل است و این یکى فرع،آن یکى تنه است و این یکى شاخه، آن یکى رکن است و این یکى زینت و زیور. از نظر على علیه السلام آن اصلى که مى‏تواند تعادل اجتماع را حفظ کند و همه را راضى نگه دارد،به پیکر اجتماع سلامت و به روح اجتماع آرامش بدهد عدالت است.ظلم و جور و تبعیض قادر نیست‏حتى روح خود ستمگر و روح آن کسى که به نفع او ستمگرى مى‏شود،راضى و آرام نگه دارد تا چه رسد به ستمدیدگان و پایمال شدگان.عدالت‏بزرگراهى است عمومى که همه را مى‏تواند در خود بگنجاند و بدون مشکلى عبور دهد،اما ظلم و جور کوره راهى است که حتى فرد ستمگر را به مقصد نمى‏رساند. مى‏دانیم که عثمان بن عفان قسمتى از اموال عمومى مسلمین را در دوره خلافتش تیول خویشاوندان و نزدیکانش قرار داد.بعد از عثمان،على علیه السلام زمام امور را به دست گرفت.از آن حضرت خواستند که عطف به ما سبق نکند و کارى به گذشته نداشته باشد،کوشش خود را محدود کند به حوادثى که از این به بعد در زمان خلافت‏خودش پیش مى‏آید،اما او جواب مى‏داد که: الحق القدیم لا یبطله شى‏ء. حق کهن به هیچ وجه باطل نمى‏شود. فرمود به خدا قسم اگر با آن اموال براى خود زن گرفته باشند و یا کنیزکان خریده باشند،باز هم آن را به بیت المال بر مى‏گردانم. فان فى العدل سعة و من ضاق علیه العدل فالجور علیه اضیق (8) . همانا در عدالت گنجایش خاصى است،عدالت مى‏تواند همه را در بر گیرد و در خود جاى دهد،و آن کس که بیمار است اندامش آماس کرده در عدالت نمى‏گنجد،باید بداند که جایگاه ظلم و جور تنگتر است. یعنى عدالت چیزى است که مى‏توان به آن به عنوان یک مرز ایمان داشت و به حدود آن راضى و قانع بود،اما اگر این مرز شکسته و این ایمان گرفته شود و پاى بشر به آن طرف مرز برسد دیگر حدى براى خود نمى‏شناسد،به هر حدى که برسد به مقتضاى طبیعت و شهوت سیرى ناپذیر خود تشنه حد دیگر مى‏گردد و بیشتر احساس نارضایى مى‏نماید.  تماشاى صحنه‏هاى بى‏عدالتى على علیه‌السلام عدالت را یک تکلیف و وظیفه الهى،بلکه یک ناموس الهى مى‏داند،هرگز روا نمى‏شمارد که یک مسلمان آگاه به تعلیمات اسلامى تماشاچى صحنه‏هاى تبعیض و بى‏عدالتى باشد. در خطبه‏«شقشقیه‏»پس از آن که ماجراهاى غم انگیز سیاسى گذشته را شرح مى‏دهد،بدانجا مى‏رسد که مردم پس از قتل عثمان به سوى او هجوم آوردند و با اصرار و ابرام از او مى‏خواستند که زمامدارى مسلمین را بپذیرد و او پس از آن ماجراهاى دردناک گذشته و با خرابى اوضاع حاضر دیگر مایل نبود این مسؤولیت‏سنگین را بپذیرد،اما به حکم اینکه اگر نمى‏پذیرفت‏حقیقت لوث شده بود و گفته مى‏شد على از اول علاقه‏اى به این کار نداشت و براى این مسائل اهمیتى قائل نیست،و به حکم اینکه اسلام اجازه نمى‏دهد که آنجا که اجتماع به دو طبقه ستمگر و ستمکش،یکى پرخور ناراحت از پرخورى و دیگرى گرسنه ناراحت از گرسنگى،تقسیم مى‏شود دست روى دست‏بگذارد و تماشاچى صحنه باشد، این وظیفه سنگین را بر عهده گرفت: لو لا حضور الحاضر و قیام الحجة بوجود الناصر و ما اخذ الله على العلماء ان لا یقاروا على کظة ظالم و لا سغب مظلوم لا لقیت‏حبلها على غاربها و لسقیت آخرها بکاس اولها (9) . اگر آن اجتماع عظیم نبود و اگر تمام شدن حجت و بسته شدن راه عذر بر من نبود و اگر پیمان خدا از دانشمندان نبود که در مقابل پر خورى ستمگر و گرسنگى ستمکش ساکت ننشینند و دست روى دست نگذارند،همانا افسار خلافت را روى شانه‏اش مى‏انداختم و مانند روز اول کنار مى‏نشستم.  عدالت نباید فداى مصلحت شود تبعیض و رفیق بازى و باندسازى و دهانها را با لقمه‏هاى بزرگ بستن و دوختن،همواره ابزار لازم سیاست قلمداد شده است.اکنون مردى زمامدار و کشتى سیاست را ناخدا شده است که دشمن این ابزار است،هدف و ایده‏اش مبارزه با این نوع سیاست‏بازى است.طبعا از همان روز اول،ارباب توقع یعنى همان رجال سیاست رنجش پیدا مى‏کنند،رنجش منجر به خرابکارى مى‏شود و درد سرهایى فراهم مى‏آورد.دوستان خیر اندیش به حضور على علیه السلام آمدند و با نهایت‏خلوص و خیرخواهى تقاضا کردند که به خاطر مصلحت مهمتر،انعطافى در سیاست‏خود پدید آورد،پیشنهاد کردند که خودت را از درد سر این هوچیها راحت کن،«دهن سگ به لقمه دوخته به‏»:اینها افراد متنفذى هستند،بعضى از اینها از شخصیتهاى صدر اول‏اند،تو فعلا در مقابل دشمنى مانند معاویه قرار دارى که ایالتى زرخیز مانند شام را در اختیار دارد،چه مانعى دارد که به خاطر«مصلحت‏»!فعلا موضوع مساوات و برابرى را مسکوت عنه بگذارى؟ على علیه السلام جواب داد: اتامرونى ان اطلب النصر بالجور...و الله لا اطور به ما سمر سمیر و ما ام نجم فى السماء نجما،و لو کان المال لى لسویت‏بینهم فکیف و انما المال مال الله (10) . شما از من مى‏خواهید که پیروزى را به قیمت تبعیض و ستمگرى به دست آورم؟از من مى‏خواهید که عدالت را به پاى سیاست و سیادت قربانى کنم؟خیر،سوگند به ذات خدا که تا دنیا دنیاست چنین کارى نخواهم کرد و به گرد چنین کارى نخواهم گشت.من و تبعیض؟!من و پایمال کردن عدالت؟!اگر همه این اموال عمومى که در اختیار من است مال شخص خودم و محصول دسترنج‏خودم بود و مى‏خواستم میان مردم تقسیم کنم،هرگز تبعیض روا نمى‏داشتم تا چه رسد که مال مال خداست و من امانتدار خدایم و این نمونه‏اى از ارزیابى على علیه السلام درباره عدالت،و این است ارزش عدالت در نظر على علیه السلام.  

اعتراف به حقوق مردم

احتیاجات بشر در آب و نان و جامه و خانه خلاصه نمى‏شود.یک اسب و یا یک کبوتر را مى‏توان با سیر نگه داشتن و فراهم کردن وسیله آسایش تن راضى نگه داشت،ولى براى جلب رضایت انسان،عوامل روانى به همان اندازه مى‏تواند مؤثر باشد که عوامل جسمانى. حکومتها ممکن است از نظر تامین حوائج مادى مردم یکسان عمل کنند،در عین حال از نظر جلب و تحصیل رضایت عمومى یکسان نتیجه نگیرند،بدان جهت که یکى حوائج روانى اجتماع را بر مى‏آورد و دیگرى بر نمى‏آورد. یکى از چیزهایى که رضایت عموم بدان بستگى دارد این است که حکومت‏با چه دیده‏اى به توده مردم و به خودش نگاه مى‏کند،با این چشم که آنها برده و مملوک و خود مالک و صاحب اختیار است؟و یا با این چشم که آنها صاحب حق‏اند و او خود تنها وکیل و امین و نماینده است؟در صورت اول هر خدمتى انجام دهد از نوع تیمارى است که مالک یک حیوان براى حیوان خویش انجام مى‏دهد،و در صورت دوم از نوع خدمتى است که یک امین صالح انجام مى‏دهد.اعتراف حکومت‏به حقوق واقعى مردم و احتراز از هر نوع عملى که مشعر بر نفى حق حاکمیت آنها باشد،از شرایط اولیه جلب رضا و اطمینان آنان است. کلیسا و مساله حق حاکمیت در قرون جدید-چنانکه مى‏دانیم-نهضتى بر ضد مذهب در اروپا بر پا شد و کم و بیش دامنه‏اش به بیرون دنیاى مسیحیت کشیده شد.گرایش این نهضت‏به طرف مادیگرى بود.وقتى که علل و ریشه‏هاى این امر را جستجو مى‏کنیم مى‏بینیم یکى از آنها نارسایى مفاهیم کلیسایى از نظر حقوق سیاسى است.ارباب کلیسا و همچنین برخى فیلسوفان اروپایى،نوعى پیوند تصنعى میان اعتقاد به خدا از یک طرف و سلب حقوق سیاسى و تثبیت‏حکومتهاى استبدادى از طرف دیگر برقرار کردند،طبعا نوعى ارتباط مثبت میان دموکراسى و حکومت مردم بر مردم و بى‏خدایى فرض شد. چنین فرض شد که یا باید خدا را بپذیریم و حق حکومت را از طرف او تفویض شده به افراد معینى که هیچ نوع امتیاز روشنى ندارند تلقى کنیم،و یا خدا را نفى کنیم تا بتوانیم خود را ذى حق بدانیم. از نظر روانشناسى مذهبى،یکى از موجبات عقبگرد مذهبى این است که اولیاء مذهب میان مذهب و یک نیاز طبیعى تضاد برقرار کنند،مخصوصا هنگامى که آن نیاز در سطح افکار عمومى ظاهر شود. درست در مرحله‏اى که استبدادها و اختناقها در اروپا به اوج خود رسیده بود و مردم تشنه این اندیشه بودند که حق حاکمیت از آن مردم است،[از طرف]کلیسا یا طرفداران کلیسا و یا با اتکا به افکار کلیسا این فکر عرضه شد که مردم در زمینه حکومت فقط تکلیف و وظیفه دارند نه حق.همین کافى بود که تشنگان آزادى و دموکراسى و حکومت را بر ضد کلیسا،بلکه بر ضد دین و خدا به طور کلى بر انگیزدو این طرز تفکر،هم در غرب و هم در شرق ریشه‏اى بسیار قدیمى دارد. ژان ژاک روسو در قرار داد اجتماعى مى‏نویسد: «فیلون(حکیم یونانى اسکندرانى در قرن اول میلادى)نقل مى‏کند که کالیگولا(امپراتور خونخوار رم) مى‏گفته است همان قسمتى که چوپان طبیعتاً بر گله‏هاى خود برترى دارد، قائدین قوم جنساً بر مرئوسین خویش تفوق دارند. و از استدلال خود نتیجه مى‏گرفته است که آنها نظیر خدایان، و رعایا نظیر چهارپایان مى‏باشند.» در قرون جدید این فکر قدیمى تجدید شد و چون رنگ مذهب و خدا به خود گرفت،احساسات را بر ضد مذهب بر انگیخت. وهمچنین در همان کتاب مى‏نویسد: «گرسیوس(رجل سیاسى و تاریخ نویس هلندى که در زمان لوئى سیزدهم در پاریس به سر مى‏برد و در سال 1625 م کتابى به اسم‏«حق جنگ و صلح‏»نوشته است)قبول ندارد که قدرت رؤسا فقط براى آسایش مرئوسین ایجاد شده است،براى اثبات نظریه خود وضعیت غلامان را شاهد مى‏آورد و نشان مى‏دهد که بندگان براى راحتى اربابان هستند نه اربابان براى راحتى بندگان... هابز نیز همین نظر را دارد.به گفته این دو دانشمند،نوع بشر از گله‏هایى چند تشکیل شده که هر یک براى خود رئیسى دارند که آنها را براى خورده شدن پرورش مى‏دهند.» (11) روسو که چنین حقى را«حق زور»(حق قوه)مى‏خواند،به این استدلال چنین پاسخ مى‏دهد: «مى‏گویند تمام قدرتها از طرف خداوند است و تمام زورمندان را او فرستاده است.ولى این دلیل نمى‏شود که براى رفع زورمندان اقدام نکنیم.تمام بیماریها از طرف خداست،ولى این مانع نمى‏شود که از آوردن طبیب خوددارى نماییم.دزدى در گوشه جنگل به من حمله مى‏کند،آیا کافى است فقط در مقابل زور تسلیم شده،کیسه‏ام را بدهم یا باید از این حد تجاوز نمایم و با وجود اینکه مى‏توانم پول خود را پنهان کنم،آن را به رغبت تقدیم دزد نمایم؟تکلیف من در مقابل قدرت دزد یعنى تفنگ چیست؟»(12) هابز- که در بالا به نظریه او اشاره شده- هر چند در منطق استبدادى خویشتن،خداوند را نقطه اتکا قرار نمى‏دهد و اساس نظریه فلسفى وى در حقوق سیاسى این است که حکمران تجسم دهنده شخص مردم است و هر کارى که بکند مثل این است که خود مردم کرده‏اند،ولى دقت در نظریه او نشان مى‏دهد که از اندیشه‏هاى کلیسا متاثر است.هوبز مدعى است که آزادى فرد با قدرت نامحدود حکمران منافات ندارد.مى‏گوید: «نباید پنداشت که وجود این آزادى(آزادى فرد در دفاع از خود)قدرت حکمران را بر جان و مال کسان از میان مى‏برد یا از آن مى‏کاهد،چون هیچ کار حکمران با مردم نمى‏تواند ستمگرى خوانده شود (13) ، زیرا تجسم دهنده شخص مردم است.کارى که او بکند مثل آن است که خود مردم کرده‏اند.حقى نیست که او نداشته باشد و حدى که بر قدرت او هست از آن لحاظ است که بنده خداوند است و باید قوانین طبیعت را محترم شمارد.ممکن است و اغلب پیش مى‏آید که حکمران فردى را تباه کند،اما نمى‏توان گفت‏بدو ستم کرده است،مثل وقتى که یفتاح (14) موجب شد که دخترش قربانى شود.در این موارد کسى که چنین دچار مرگ مى‏شود،آزادى دارد کارى که براى آن کار محکوم به مرگ خواهد شد بکند یا نکند.در مورد حکمرانى که مردم را بیگناه به هلاکت مى‏رساند نیز حکم همان است،زیرا هر چند عمل او خلاف قانون طبیعت و خلاف انصاف است،چنانکه کشتن‏«اوریا»توسط‏«داود»چنین بود اما به اوریا ستم نشد،بلکه ستم به خداوند شد...» (15) چنانکه ملاحظه مى‏کنید،در این فلسفه‏ها مسؤولیت در مقابل خداوند موجب سلب مسؤولیت در مقابل مردم فرض شده است،مکلف و موظف بودن در برابر خداوند کافى دانسته شده است‏براى اینکه مردم هیچ حقى نداشته باشند،عدالت همان باشد که حکمران انجام مى‏دهد و ظلم براى او مفهوم و معنى نداشته باشد...به عبارت دیگر،حق الله موجب سقوط حق الناس فرض شده است.مسلما آقاى هابز در عین اینکه بر حسب ظاهر یک فیلسوف آزاد فکر است و متکى به اندیشه‏هاى کلیسایى نیست، اگر نوع اندیشه‏هاى کلیسایى در مغزش رسوخ نمى‏داشت چنین نظریه‏اى نمى‏داد. آنچه در این فلسفه‏ها دیده نمى‏شود این است که اعتقاد و ایمان به خداوند پشتوانه عدالت و حقوق مردم تلقى شود. حقیقت این است که ایمان به خداوند از طرفى زیر بناى اندیشه عدالت و حقوق ذاتى مردم است و تنها با اصل قبول وجود خداوند است که مى‏توان وجود حقوق ذاتى و عدالت واقعى را به عنوان دو حقیقت مستقل از فریضه‏ها و قراردادها پذیرفت،و از طرف دیگر بهترین ضامن اجراى آنهاست.  منطق نهج البلاغه در باب عدالت  منطق نهج البلاغه در باب حق و عدالت‏بر این اساس است.اینک نمونه‏هایى در همین زمینه: در خطبه‏207 که قبلا قسمتى از آن را نقل کردیم چنین مى‏فرماید: اما بعد فقد جعل الله لى علیکم حقا بولایة امرکم و لکم على من الحق مثل الذى لى علیکم،و الحق اوسع الاشیاء فى التواصف و اضیقها فى التناصف،لا یجرى لاحد الا جرى علیه و لا یجرى علیه الا جرى له. خداوند براى من به موجب اینکه ولى امر و حکمران شما هستم حقى بر شما قرار داده است و براى شما نیز بر من همان اندازه حق است که از من بر شما.همانا حق براى گفتن،وسیعترین میدانها و براى عمل کردن و انصاف دادن،تنگترین میدانهاست.حق به سود کسى جریان نمى‏یابد مگر آنکه به زیان او نیز جارى مى‏گردد و حقى از دیگران بر عهده‏اش ثابت مى‏شود،و بر زیان کسى جارى نمى‏شود و کسى را متعهد نمى‏کند مگر اینکه به سود او نیز جارى مى‏گردد و دیگران را درباره او متعهد مى‏کند. چنانکه ملاحظه مى‏فرمایید،در این بیان همه سخن از خداست و حق و عدالت و تکلیف و وظیفه،اما نه به این شکل که خداوند به بعضى از افراد مردم فقط حق اعطاء فرموده است و آنها را تنها در برابر خود مسؤول قرار داده است و برخى دیگر را از حقوق محروم کرده،آنان را در مقابل خودش و صاحبان حقوق،بى‏حد و نهایت مسؤول قرار داده است و در نتیجه عدالت و ظلم میان حاکم و محکوم مفهوم ندارد. و هم در آن خطبه مى‏فرماید: و لیس امرؤ و ان عظمت فى الحق منزلته و تقدمت فى الدین فضیلته بفوق ان یعان على ما حمله الله من حقه،و لا امرؤ و ان صغرته النفوس و اقتحمته العیون بدون ان یعین على ذلک او یعان علیه. هیچ کس(هر چند مقام و منزلتى بزرگ و سابقه‏اى درخشان در راه حق و خدمت‏به دین داشته باشد) در مقامى بالاتر از همکارى و کمک به او در اداى وظایفش نمى‏باشد،و هیچ کس هم(هر اندازه مردم او را کوچک بشمارند و چشمها او را خرد ببینند)در مقامى پایین‏تر از همکارى و کمک رساندن و کمک گرفتن نیست. و نیز در همان خطبه مى‏فرماید: فلا تکلمونى بما تکلم به الجبابرة و لا تتحفظوا منى بما یتحفظ به عند اهل البادرة،و لا تخالطونى بالمصانعة و لا تظنوا بى استثقالا فى حق قیل لى و لا التماس اعظام لنفسى،فانه من استثقل الحق ان یقال له او العدل ان یعرض علیه کان العمل بهما اثقل علیه،فلا تکفوا عن مقالة بحق او مشورة بعدل. با من آن سان که با جباران و ستمگران سخن مى‏گویند سخن نگویید،القاب پر طنطنه برایم به کار نبرید،آن ملاحظه کارى‏ها و موافقتهاى مصلحتى که در برابر مستبدان اظهار مى‏دارند،در برابر من اظهار مدارید،با من به سبک سازشکارى معاشرت نکنید،گمان مبرید که اگر به حق سخنى به من گفته شود بر من سنگین آید و یا از کسى بخواهم مرا تجلیل و تعظیم کند،که هر کس شنیدن حق یا عرضه شدن عدالت‏بر او ناخوش و سنگین آید،عمل به حق و عدالت‏بر او سنگین‏تر است،پس،از سخن حق یا نظر عادلانه خوددارى نکنید.

 

حکمران امانتدار است نه مالک

در فصل پیش گفتیم که اندیشه‏اى خطرناک و گمراه کننده در قرون جدید میان بعضى از دانشمندان اروپایى پدید آمد که در گرایش گروهى به ماتریالیسم سهم بسزایى دارد،و آن اینکه نوعى ارتباط تصنعى میان ایمان و اعتقاد به خدا از یک طرف و سلب حق حاکمیت توده مردم از طرف دیگر بر قرار شد.مسؤولیت در برابر خدا مستلزم عدم مسؤولیت در برابر خلق خدا فرض شد و حق الله جانشین حق الناس گشت.ایمان و اعتقاد به ذات احدیت-که جهان را به‏«حق‏»و به‏«عدل‏»بر پا ساخته است-به جاى اینکه زیر بنا و پشتوانه اندیشه حقوق ذاتى و فطرى تلقى شود،ضد و مناقض آن شناخته شد و بالطبع حق حاکمیت ملى مساوى شد با بى خدایى. از نظر اسلام،درست امر بر عکس آن اندیشه است.در نهج البلاغه که اکنون موضوع بحث ماست-با آنکه این کتاب مقدس قبل از هر چیزى کتاب توحید و عرفان است و در سراسر آن سخن از خداست و همه جا نام خدا به چشم مى‏خورد-از حقوق واقعى توده مردم و موقع شایسته و ممتاز آنها در برابر حکمران و اینکه مقام واقعى حکمران امانتدارى و نگهبانى حقوق مردم است غفلت نشده،بلکه خت‏بدان توجه شده است. در منطق این کتاب شریف،امام و حکمران،امین و پاسبان حقوق مردم و مسؤول در برابر آنهاست،از ایندو(حکمران و مردم)اگر بناست‏یکى براى دیگرى باشد،این حکمران است که براى توده محکوم است نه توده محکوم براى حکمران.سعدى همین معنى را بیان کرده آنجا که گفته است: گوسفند از براى چوپان نیست بلکه چوپان براى خدمت اوست .واژه‏«رعیت‏»علیرغم مفهوم منفورى که تدریجا در زبان فارسى به خود گرفته است،مفهومى زیبا و انسانى داشته است.استعمال کلمه‏«راعى‏»را در مورد«حکمران‏»و کلمه‏«رعیت‏»را در مورد«توده محکوم‏»اولین مرتبه در کلمات رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سپس به وفور در کلمات على علیه السلام مى‏بینیم. این لغت از ماده‏«رعى‏»است که به معنى حفظ و نگهبانى است.به مردم از آن جهت کلمه‏«رعیت‏»اطلاق شده است که حکمران عهده‏دار حفظ و نگهبانى جان و مال و حقوق و آزادیهاى آنهاست. حدیث جامعى از نظر مفهوم این کلمه وارد شده است،رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: کلکم راع و کلکم مسؤول،فالامام راع و هو مسؤول و المراة راعیة على بیت زوجها و هى مسؤولة و العبد راع على مال سیده و هو مسؤول،الا فکلکم راع و کلکم مسؤول (16) . همانا هر کدام از شما نگهبان و مسؤولید،امام و پیشوا نگهبان و مسؤول مردم است،زن نگهبان و مسؤول خانه شوهر خویش است،غلام نگهبان و مسؤول مال آقاى خویش است.همان،پس همه نگهبان و همه مسؤولید.  حقوق مردم در نهج البلاغه در مطالب قبلی چند نمونه از نهج البلاغه که نمایشگر دید على (ع) در مورد حقوق مردم بود ذکر کردیم. در این جا نیز نمونه‏هایى دیگر ذکر مى‏کنیم. مقدمتاً مطلبى از قرآن یاد آورى مى‏شود: در سوره مبارکه النساء،آیه 58 چنین مى‏خوانیم: ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الى اهلها و اذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل . خدا فرمان مى‏دهد که امانتها را به صاحبانشان برگردانید و در وقتى که میان مردم حکم مى‏کنید به عدالت‏ حکم کنید. طبرسى در مجمع البیان ذیل این آیه مى‏گوید: «در معنى این آیه چند قول است،یکى اینکه مقصود مطلق امانتهاست،اعم از الهى و غیر الهى،و اعم از مالى و غیر مالى،دوم اینکه مخاطب حکمرانان‏اند.خداوند با تعبیر لزوم اداى امانت،حکمرانان را فرمان مى‏دهد که به رعایت مردم قیام کنند.» سپس مى‏گوید: «مؤید این معنى این است که بعد از این آیه بلا فاصله مى‏فرماید: یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولى الامر منکم .در این آیه مردم موظف شده‏اند که امر خدا و رسول و ولاة امر را اطاعت کنند.در آیه پیش،حقوق مردم و در این آیه متقابلا حقوق ولاة امر یاد آورى شده است.از ائمه علیهم السلام روایت رسیده است که از این دو آیه یکى مال ماست(مبین حقوق ما بر شماست)و دیگرى مال شماست(مبین حقوق شما بر ماست)...امام باقر فرمود:اداى نماز و زکات و روزه و حج از جمله امانات است.از جمله امانتها این است که به ولاة امر دستور داده شده است که صدقات و غنائم و غیر آنها را از آنچه بستگى دارد به حقوق رعیت تقسیم نمایند...» در تفسیر المیزان نیز در بحث روایى که در ذیل این آیه منعقد شده است،از درالمنثور از على علیه السلام چنین روایت مى‏کند: حق على الامام ان یحکم بما انزل الله و ان یؤدى الامانة،فاذا فعل ذلک فحق على الناس ان یسمعوا الله و ان یطیعوا و ان یجیبوا اذا دعوا. بر امام لازم است که آنچنان حکومت کند در میان مردم که خداوند دستور آن را فرود آورده است و امانتى که خداوند به او سپرده است ادا کند.هر گاه چنین کند،بر مردم است که فرمان او را بشنوند و اطاعتش را بپذیرند و دعوتش را اجابت کنند. چنانکه ملاحظه مى‏شود،قرآن کریم حاکم و سرپرست اجتماع را به عنوان‏«امین‏»و«نگهبان‏»اجتماع مى‏شناسد،حکومت عادلانه را نوعى امانت که به او سپرده شده است و باید ادا نماید تلقى مى‏کند. برداشت ائمه دین و بالخصوص شخص امیر المؤمنین على علیه السلام عینا همان چیزى است که از قرآن کریم استنباط مى‏شود. اکنون که با منطق قرآن در این زمینه آشنا شدیم،به ذکر نمونه‏هاى دیگرى از نهج البلاغه بپردازیم. بیشتر باید به سراغ نامه‏هاى على علیه السلام به فرماندارانش برویم،مخصوصا آنها که جنبه بخشنامه دارد.در این نامه‏هاست که شان حکمران و وظایف او در برابر مردم و حقوق واقعى آنان منعکس شده است و در نامه‏اى که به عامل آذربایجان مى‏نویسد چنین مى‏فرماید: و ان عملک لیس لک بطعمة و لکنه فى عنقک امانة و انت مسترعى لمن فوقک.لیس لک ان تفتات فى رعیة... (17) مبادا بپندارى که حکومتى که به تو سپرده شده است‏یک شکار است که به چنگت افتاده است،خیر، امانتى بر گردنت گذاشته شده است و ما فوق تو از تو رعایت و نگهبانى و حفظ حقوق مردم را مى‏خواهد.تو را نرسد که به استبداد و دلخواه در میان مردم رفتار کنى. در بخشنامه‏اى که براى مامورین جمع آورى مالیات نوشته است،پس از چند جمله موعظه و تذکر مى‏فرماید: فانصفوا الناس من انفسکم و اصبروا لحوائجهم،فانکم خزان الرعیة و وکلاء الامة و سفراء الائمة (18) . به عدل و انصاف رفتار کنید،به مردم درباره خودتان حق بدهید،پر حوصله باشید و در برآوردن حاجات مردم تنگ حوصلگى نکنید که شما گنجوران و خزانه‏داران رعیت و نمایندگان ملت و سفیران حکومتید. در فرمان معروف،خطاب به مالک اشتر مى‏نویسد: و اشعر قلبک الرحمة للرعیة و المحبة لهم و اللطف بهم و لا تکونن علیهم سبعا ضاریا تغتنم اکلهم، فانهم صنفان:اما اخ لک فى الدین او نظیر لک فى الخلق (19) . در قلب خود استشعار مهربانى،محبت و لطف به مردم را بیدار کن.مبادا مانند یک درنده که دریدن و خوردن را فرصت مى‏شمارد رفتار کنى که مردم تو یا مسلمان‏اند و برادر دینى تو و یا غیر مسلمان‏اند و انسانى مانند تو. ...و لا تقولن انى مؤمر آمر فاطاع،فان ذلک ادغال فى القلب و منهکة للدین و تقرب من الغیر. مگو من اکنون بر آنان مسلطم،از من فرمان دادن است و از آنها اطاعت کردن،که این عین راه یافتن فساد در دل و ضعف در دین و نزدیک شدن به سلب نعمت است. در بخشنامه دیگرى که به سران سپاه نوشته است چنین مى‏فرماید: فان حقا على الوالى ان لا یغیره على رعیته فضل ناله و لا طول خص به و ان یزیده ما قسم الله له من نعمه دنوا من عباده و عطفا على اخوانه (20) . لازم است والى را که هر گاه امتیازى کسب مى‏کند و به افتخارى نائل مى‏شود،آن فضیلتها و موهبتها او را عوض نکند،رفتار او را با رعیت تغییر ندهد،بلکه باید نعمتها و موهبتهاى خدا بر او،او را بیشتر به بندگان خدا نزدیک و مهربانتر گرداند. در بخشنامه‏هاى على علیه السلام حساسیت عجیبى نسبت‏به عدالت و مهربانى به مردم و محترم شمردن شخصیت مردم و حقوق مردم مشاهده مى‏شود که راستى عجیب و نمونه است. در نهج البلاغه سفارشنامه‏اى(وصیتى)نقل شده که عنوان آن‏«لمن یستعمله على الصدقات‏»است،یعنى براى کسانى است که ماموریت جمع آورى زکات را داشته‏اند.عنوان حکایت مى‏کند که اختصاصى نیست،صورت عمومى داشته است،خواه به صورت نوشته‏اى بوده است که در اختیار آنها گذاشته مى‏شده است و خواه سفارش لفظى بوده که همواره تکرار مى‏شده است.سید رضى آن را در ردیف نامه‏ها آورده است و مى‏گوید ما این قسمت را در اینجا مى‏آوریم تا دانسته شود على علیه السلام حق و عدالت را چگونه بپا مى‏داشت و چگونه در بزرگ و کوچک کارها آنها را منظور مى‏داشت.دستورها این است: «به راه بیفت‏بر اساس تقواى خداى یگانه.مسلمانى را ارعاب نکنى (21) ،طورى رفتار نکن که از تو کراهت داشته باشد،بیشتر از حقى که به مال او تعلق گرفته است از او مگیر.وقتى که بر قبیله‏اى که بر سر آبى فرود آمده‏اند وارد شدى،تو هم در کنار آن آب فرود آى بدون آنکه به خانه‏هاى مردم داخل شوى.با تمام آرامش و وقار،نه به صورت یک مهاجم،بر آنها وارد شو و سلام کن،درود بفرست‏بر آنها،سپس بگو: بندگان خدا!مرا ولى خدا و خلیفه او فرستاده است که حق خدا را از اموال شما بگیریم،آیا حق الهى در اموال شما هست‏یا نه؟اگر گفتند:نه،بار دیگر مراجعه نکن،سخنشان را بپذیر و قول آنها را محترم بشمار.اگر فردى جواب مثبت داد او را همراهى کن بدون آنکه او را بترسانى و یا تهدید کنى،هر چه زر و سیم داد بگیر.اگر گوسفند یا شتر دارد که باید زکات آنها را بدهد،بدون اجازه صاحبش داخل شتران یا گوسفندان مشو که بیشتر آنها از اوست.وقتى که داخل گله شتر یا رمه گوسفندى شدى،به عنف و شدت و متجبرانه داخل مشو.» (22) تا آخر این وصیتنامه که مفصل است. به نظر مى‏رسد همین اندازه کافى است که دید على را به عنوان یک حکمران در باره مردم به عنوان یک توده محکوم روشن سازد.          نتیجه :                پى‏نوشت‌ها :1- حدید/25. 2- مائده/67. 3- آل عمران/144. 4- یعنى به فرض نبودن حکومت صالح،حکومت ناصالح که به هر حال نظام اجتماع را حفظ مى‏کند از هرج و مرج و بى‏نظامى و زندگى جنگلى بهتر است. 5- نهج البلاغه،خطبه 40. 6- نهج البلاغه،خطبه‏33. 7- نهج البلاغه،حکمت‏429. 8- از خطبه 15 نهج البلاغه. 9- نهج البلاغه،خطبه‏3(شقشقیه). 10- نهج البلاغه،خطبه‏126. 11- قرارداد اجتماعى،ص‏37 و 38. 12- همان مدرک،ص 40 و نیز رجوع شود به کتاب آزادى فرد و قدرت دولت،تالیف آقاى دکتر محمود صناعى،ص 4 و 5. 13- به عبارت دیگر هر چه او بکند عین عدالت است. 14- یفتاح از قضات بنى اسرائیل در جنگى نذر کرده بود اگر خداوند او را پیروز گرداند،در بازگشت هر کس را که نخست‏بدو برخورد به قربانى خداوند بسوزاند.در بازگشت نخستین کسى که به او برخورد دخترش بود.یفتاح دختر خود را سوزاند. 15-آزادى فرد و قدرت دولت،ص 78. 16- صحیح بخارى،ج‏7،کتاب النکاح. 17- نهج البلاغه،بخش نامه‏ها،نامه 5. 18- همان،نامه 51. 19- همان،نامه‏53. 20- همان،نامه 50. 21- اینکه تنها نام مسلمان آمده است از آن جهت است که صدقات تنها از مسلمین گرفته مى‏شود. 22- نهج البلاغه،نامه 25،ایضا رجوع شود به نامه‏هاى‏26 و27 و46.                فهرست منابع و مآخذ :  (1)                  : قرآن کریم (2)   : سید رضی  ، نهج البلاغه ، شرح شیخ محمد عبده (انتشارات اسلامی ، چاپ اول ، 1370)(3)   : احمدی حبیب‌اله ، امام علی (ع) الگوی زندگی ( انتشارات اسوه ، چاپ دوم ، 1375 )(4)   : رحمانی همدانی احمد ، امیر المؤمنین علی‌ابن ابی‌طالب (انتشارات آفاق ، چاپ اول ، 1382)(5)    : عزیزی عباس ، علی از زبان شهید مطهری ، انتشارات سلسله ، چاپ دوم ، 1379(6)   : مجلسی (علامه) : بحار الانوار ، (دارالکتب الاسلامیه ، چاپ چهارم ) ج 3(7)   : مکارم شیرازی و دیگران ، انتشارات دار الکتب الاسلامیه ، چاپ هفدهم ، 1378
(0) نظر
دسته ها : اعتقادی و اجتماعی و سیاسی
جمعه هشتم 9 1387
معاد در قران
 فهرست مندرجات : 

مقدمه

معاد در قرآن  

مراحل وجود و هستی  

  امکان معاد نمونه های برای معاد   

انگیزه های انکار معاد   

گریز از مسئولیّت  

عدم ایمان به قدرت و علم خدا  

آگاهی نداشتن به زمان قیامت 

 زنده کردن مردگان 

 مرگ ، پایان و نیستی

پی نوشت‌ها

فهرست منابع و مأخذ     مقدمه :معاد، در عقل و فطرت هر انسانى جایگاه قابل توجّهى دارد، زیرا کیست که نپرسد و یا نخواهد بداند که آینده انسان و جهان چه مى‏شود؟ پایان عمر و تلاش ما به کجا مى‏رسد؟ نتیجه و هدف از زندگى چیست ؟ آرى این سؤالها براى همه مطرح است.در پاسخ به این سؤال‏ها دو جواب داریم:الف: تمام ادیان ، آینده جهان و انسان و نتیجه کارها و تلاش او را بسیار روشن وامیدوار کننده و روح بخش مى‏دانند، قرآن مى‏گوید :«و أنّ اِلى ربّک المنتَهى‏» (1)همانا نهایت و پایان به سوى پروردگارت مى‏باشد.ب: مکتب‏هاى مادّى، آینده جهان و انسان را بن‏بست، تاریک، فانى و نیستى مى‏دانند و این دید بسیار خطرناک و یأس‏آور است، علاوه بر این چنین مکتب‏هایى هیچ گونه دلیل علمى هم براى عقیده خود ندارند.قرآن دراین باره مى‏فرماید:«و قالوا ما هِىَ الاّ حیاتُنَا الدُّنیا نَموتُ و نَحیى‏ و ما یُهلکُنا الاّ الدّهر و ما لَهم بِذلکَ مِن عِلمٍ اِنْ هم الاّ یَظنُّون» (2)کسانى که ایمان به قیامت ندارند گفتند: زندگى جز همین چند روز دنیا نیست که ما هم در آن مرگ وحیاتى داریم وبعد هم روزگار ما را نابود مى‏کند.ولى این انکار و گفته‏ها روى علم و دلیل نیست، بلکه تنها یک سرى وَهم و خیالى باطلى است که آنها دارند.      

معاد درقرآن :

 آیات قرآن کریم, پیرامون اثبات معاد و احتجاج با منکرین آن را مى توان به پنج دسته،تقسیم کرد:
1ـ آیاتى که بر این نکته, تاکید مى کند که برهانى بر نفى معاد،وجود ندارد. این آیات،به منزله خلع سلاح منکرین است .
2ـ آیاتى که به پدیده هاى مشابه معاد،اشاره مى کند تا جلوى استبعاد را بگیرد.
3ـ آیاتى که شیهات منکرین معاد را رد، ا مکان وقوع آنرا تثبیت مى کند.
4ـ آیاتى که معاد را به عنوان یک وعده حتمى و تخلف ناپذیر الهى،معرفى مى کند و در واقع، وقوع معاد را از راه اخبار مخبر صادق، اثبات مى نماید.  
5ـ آیاتى که اشاره به برهان عقلى بر ضرورت معاد دارد.
در حقیقت، سه دسته اول، ناظر بر امکان معاد؛ و دو دسته اخیر، ناظر به وقوع و ضرورت آن است .  مراحل وجود و هستى براى اثبات هر وجود و موجودى سه شرط و مرحله لازم است:
الف: امکان شدن.
ب: دلائل وقوع.
ج: نبود مانع.
بنابراین بهتر است ببینیم اساساً معاد یک واقعیّت شدنى است یا نشدنى؟ یعنى آیا از نظر عقل محال نیست؟ و بعد از آنکه امکان آن براى ما روشن شد، دلیل معاد چیست؟ زیرا تنها ممکن بودن کافى نیست، بلکه هر کار ممکنى تا دلیل و علّت نداشته باشد واقع نمى‏شود، و در مرحله سوّم بحث دراین است که مانعى براى معاد نیست.
این سه شرط براى معاد نیز وجود دارد که به ترتیب بیان مى‏کنیم:

الف: امکان معاد آیات قرآن برای امکان معاد را می توان به چند گروه تقسیم کرد :گروه اول آیاتی که از طریق اشاره به نظم موجود در جهان ، بیانگر قدرت خداوند در زمینه امکان پذیر بودن معاد می باشد . (سوره احقاف / 33 )گروه دوم آیات اشاره دارد به تطورات جنین و دگرگونی های یک نطفه که از آغار طی می کند تا به یک جنین کامل تبدیل شود .( مومنین ، آیات 12 الی 16 و قیامت ، آیات 37 الی 40 )گروه سوم آیات ، اشاره دارد به آفرینش نخستین انسان . ( عنکبوت / 19 ، اعراف / 29 و یس ، 78الی 79 )گروه چهارم از آیات که اشاره داره به احیای ارض و نباتات در طبیعت و ...  . ( روم / 19و 50  ، فصلت / 39)   و از سوی دیگر دلایلی وجود دارد که با پاسخ دادن به سؤال افرادی که می پرسند ، چگونه امکان دارد که بدن پوسیده ، دوباره احیاء شود ؟ و آن را دلیل بر به وقوع نپوستن معاد می دانند ، می توان امکان به وقوع پیوستن و حتمی بودن معاد را اثبات نمود .در طول تاریخ، هیچ کس دلیل علمى براى نبودن معاد نیاورده است وتنها چیزى که مخالفان معاد زمزمه مى‏کنندآن است که مگر مى‏شود انسانِ مرده‏اى که ذرّاتش پوسیده و پخش شده است بار دیگر زنده شود؟ آیا این محال نیست؟پاسخ عقل و قرآن آن است که بدون شک و تردید این کار شدنى است، زیرا هم در فکر قابل تصوّر است و هم دائماً در شبانه روز نمونه‏هایى از زنده‏شدن مردگان را به چشم خود مى‏بینیم.گرچه استدلال‏هاى ما از قرآن است، لیکن قرآن فکر و عقل ما را دعوت به اندیشه مى‏کند و مى‏گوید: آیا کسى که نمونه‏هاى کارش را هر روز و شب و در هر فصل و سال مشاهده مى‏کنید، باز جایى براى استبعاد و انکار عمل و کارى از او وجود دارد؟!امام جواد علیه السلام مى‏فرماید: خوابیدن و بیدارشدن، بهترین نمونه‏اى است که مردن و زنده شدن را براى ما قابل درک مى‏کند. آرى مرگ یک خواب طولانى و شدیدى بیش نیست.بهار و پائیز درختان، نمونه دیگرى از زنده شدن و مردن گیاهان است، در سوره فاطر مى‏خوانیم: خداست که بادها را مى‏فرستد تا ابرها را برانگیزد و آنرا به شهرها و مناطق مرده روانه مى‏کند و پس از باریدن، آن شهر مرده را زنده مى‏کند، سپس مى‏فرماید: «کذلِکَ النُّشور» (3)یعنى زنده شدن مردگان هم مانند زنده‏شدن درختان و گیاهان است.در جاى دیگر مى‏فرماید: «و اَحیَینا بِهِ بَلدَةً مَیّتا کذلِکَ الخُروج» (4)ما به واسطه باران شهر مرده را زنده کردیم، همچنین است خروج شما در قیامت.بنابراین، نمونه‏هاى زنده شدن در آفرینش و جهان هستى هر روز و شب و هر سال و فصل پیش چشم ما مى‏درخشد و مسأله زنده‏شدن مرده (با آن همه عظمت) را براى ما ساده و ممکن جلوه مى‏دهد.

نمونه‏هاى دیگر براى امکان معاد
قرآن براى اثبات زنده شدن مردگان که کار محالى نیست، نمونه‏هاى فراوانى را بیان مى‏کند، از جمله:
الف: شخصى استخوان پوسیده‏اى را از دیوار کند و با فشار دست آن را پودر کرد (و با یک دنیا غرور و نِخوت) به رسول خداصلى الله علیه وآله گفت: کیست که دوباره این استخوان پوسیده متلاشى شده را زنده کند؟خداوند به پیامبرش مى‏فرماید:«قل یُحیِیهَا الّذى أنشَأها اوّلَ مَرّة» (5)به او بگو: همان خدایى که مرتبه اوّل او را آفریده، بعد از متلاشى شدن هم مى‏تواند دوباره آن را خلق کند.اگر سازنده کالایى بگوید که من محصول کارخانه‏ام را باز کرده و دوباره بهم متّصل مى‏کنم، سخن گزافى نگفته است، زیرا ساختن از باز کردن و دوباره بستن مهم‏تر است. ب: حضرت عُزیر علیه السلام در سفرى از کنار آبادى خراب شده‏اى عبور مى‏کرد، از روى تعجّب (نه انکار) پرسید: چگونه خدا اینها را پس از مرگ زنده مى‏کند؟! خداوند همانجا جان او را گرفت و بعد از صد سال زنده کرد و از او پرسید: چقدر در اینجا مانده‏اى؟ آن پیامبر گفت: یک روز یا نصف روز. خداوند فرمود: تو صد سال است که اینجا هستى، به الاغى که سوارش بودى و غذایى که همراه داشتى نگاه کن و قدرت خدا را دریاب که چگونه الاغ، مرده و پوسیده و متلاشى شده، ولى غذایى که باید بعد از یکى دو روز فاسد شود، صد سال است که سالم نگاهدارى شده است، حالا براى اینکه زنده‏شدن مردگان را با چشم خود ببینى نگاهى به همین استخوان‏هاى پوسیده الاغ کن که در جلو چشم تو آنرا از زمین بلند و گوشت و پوست و روح را به او بر مى‏گردانیم تا براى آیندگان نشانه ودرسى باشد. آن حضرت زمانى که هم زنده شدن الاغ و سالم ماندن غذاى صدساله را دید گفت: مى‏دانم که خدا بر هر کارى قدرت دارد. ج: حضرت ابراهیم علیه السلام از کنار دریایى مى‏گذشت، لاشه‏اى را دید که گوشه‏اى از آن در دریا و قسمت دیگرش در خشکى قرار داشت و حیوانات دریایى و صحرایى و پرندگان بر سر آن ریخته و هر ذرّه‏اى از آن را یک نوع حیوانى مى‏خورد، همین که این منظره را دید از خدا پرسید: روز قیامت چگونه مردگان را زنده مى‏کنى؟ (در حالى که ذرّات این لاشه در دریا و صحرا و فضا پخش شده و هر قسمت بدنش جزو بدن حیوانى گردیده است) خداوند از ابراهیم پرسید: آیا ایمان به معاد و قدرت من ندارى؟ گفت: چرا ولى با مشاهده عینى، آرامش دل پیدا مى‏کنم.
آرى، استدلال و منطق تنها مغز و فکر را آرام مى‏کند، ولى تجربه و مشاهده دل را آرامش مى‏بخشد.
خداوند به ابراهیم فرمود: چهار نوع پرنده را بگیر و پس از ذبح و کشتن، گوشتشان را در هم مخلوط کن و بر بالاى چند کوه بگذار و سپس یک یک آن پرندگان را صدا کن و ببین چگونه ذرّات مخلوط، از هم جدا شده و در کنار هم قرار مى‏گیرد و به شکل پرنده اوّل ساخته مى‏شود. حضرت ابراهیم علیه السلام خروس، کبوتر، طاووس و کلاغ را گرفت و ذبح نمود و گوشتشان را کوبیده و در هم مخلوط کرد و بر سر ده کوه نهاد، سپس هر یک از آن پرنده‏ها را صدا زد، تمام ذرّات گوشت آنها که بر سر هر قله کوهى بود، بهم متّصل شد و در برابر چشمان او به صورت همان چهار پرنده کامل در آمدند. آرى، خداوند براى امثال حضرت ابراهیم که در کلاسهاى ابتدایى و متوسطه قبول شده‏اند، مرحله بالاترى دارد و آنان را به آزمایشگاه‏هاى مخصوص خود در نظام هستى مى‏برد، ولى براى کسانى امثال ما که از پلّه‏هاى اوّل هم بالا نرفته‏ایم، از مقام شهود، حضور، معراج، ملکوت و یقین خبرى نیست. بنابراین وسوسه منکران معاد در دو چیز است:اوّل اینکه آیا مى‏شود استخوان پوسیده زنده شود؟«و قالوا ءاِذا کنّا عِظاماً و رُفاتاً ءانّا لَمبعوثون خَلقاً جَدیدا» (6)مى‏گویند: آیا هنگامى که ما استخوان‏هاى پوسیده و پراکنده‏اى شدیم، دگر بار آفرینش تازه‏اى خواهیم یافت؟!
دوّم اینکه بر فرض زنده شدن استخوان‏هاىِ پوسیده ممکن باشد، این کار توسّط چه کسى انجام خواهد گرفت؟«فسیَقولونَ مَن یُعیدُنا قُلِ الّذى فَطَرکم اوّلَ مَرّة» (7)مى‏پرسند چه کسى دوباره ما را برمى‏گرداند؟ به آنها بگو: همان خدایى که بار اوّل شما را آفرید.
کسانى که اینقدر بهم پیوستن اجزاى متلاشى مردگان و زنده شدن آنها را بعید مى‏دانند، چرا در اصل آفرینش شکى ندارند؟ اصل آفرینش که از دوباره آفریدن مشکل‏تر است! اگر یک کارگر ساده خشت‏مال بگوید که من خشت خودم را خرد مى‏کنم و دوباره از نو از همان خاک، خشت تازه‏اى مى‏سازم، آیا اینقدر تعجّب مى‏کنند؟! اگر کسى که هواپیما مى‏سازد بگوید: من این هواپیما را باز مى‏کنم و درهم مى‏ریزم و دوباره مى‏سازم، آیا باید در سخن او شک کرد؟ هرگز، زیرا بازکردن و بستن به مراتب از ساخت اوّل آسانتر است و کسى که کار مشکلى انجام داد، کار آسان‏تر را هم مى‏تواند انجام دهد. (گرچه نزد خدا و قدرت بى‏نهایت او هیچ چیز مشکل نیست.)
به سراغ قرآن مى‏رویم که در این زمینه مى‏فرماید: «هُو الّذى یَبدؤا الخَلقَ ثمّ یُعیدُه و هُو اَهوَنُ عَلیه» (8)او خدایى است که خلق و آفرینش را پدید آورد و سپس آن را باز مى‏آورد و باز آوردن آسان‏تر است.باز هم چند مثال ساده دیگر بیاوریم که چگونه از ذرّات پخش شده و بى‏جان، موجودى جاندار ساخته مى‏شود:1- گاو علف مى‏خورد و از ذرّات علف شیر بیرون مى‏آید.2- انسان قطعه نانى میل مى‏کند و از درون آن اشک، خون، استخوان، مو، ناخن و گوشت و... ساخته مى‏شود.3- بسیارى از پارچه‏ها از نخى است که از دل نفت بیرون کشیده شده است.4- فلزى که ذوب مى‏شود، کف‏هاى درون خود را خارج و بیرون مى‏ریزد.5 - مَشک دوغى را مکرر تکان مى‏دهید، سپس ذرّات پخش شده چربى همه یکجا و بر روى آن جمع مى‏شود.چگونه قبول مى‏کنید که دستگاه گوارش گاو بتواند شیر را از علف بیرون کشد، انسان بتواند نخ را از دل نفت بیرون آورد و شما بتوانید با حرکتى که به مشک مى‏دهید ذرّات پخش‏شده چربى را جمع نمایید، امّا همین که مى‏شنوید خدا زمین را حرکت مى‏دهد؛ «اِذا زُلزِلَت الارضُ زِلزالَها» (9)و ذرّات استخوان‏هاى پوسیده ما را از هر جایى که باشد یک جا جمع مى‏کند، قبول نمى‏کنید؟

در این بحث، چند آیه ساده و کوتاه از قرآن کریم را متذکّر مى‏شوم، از جمله:
* «کما بَدَأکم تَعُودون» (10)همان گونه که شما را در آغاز پدیدآورد، زنده مى‏کند.
* «و لَقَد عَلِمتُم النَشأةَ الاُولى‏ فَلولا تَذَکّرون» (11)اى منکران معاد! شما که به آفرینش نخستین آگاهى دارید، پس چرا پند نمى‏گیرید و باز لجاجت مى‏کنید؟
* «فَلیَنظُرِ الانسانُ مِمّ خُلِق خُلِقَ من ماءٍ دافِق یَخرُجُ من بَین الصُّلبِ و التّرائِب اِنّه على رَجعِه لَقادِر» (12)باید انسان بنگرد که از چه خلق شده، از آبى جهنده آفریده شده که این آب جهنده از میان کمر و دنده‏ها بیرون مى‏آید. آرى، خدایى که شما را از چنین آبى آفرید از برگردانیدن انسان و دوباره زنده کردنش تواناست .
* «ألَیس ذلِکَ بِقادرٍ على أن یُحیِى المَوتى‏»(13)آیا خدایى که شما را از نطفه آفرید، نمى‏تواند دوباره مردگان را زنده کند؟

* «أفَعَیِینا بِالخَلقِ الاوّلِ بل هم فى لَبسٍ من خَلقٍ جَدید» (14)مگر ما از خلقت اول وامانده شدیم که آنها از خلقت جدید و دوباره در شک و شبهه افتاده‏اند.

* «أوَلَم یَروا انّ اللّه الّذى خَلَق السّمواتِ و الارضَ قادِرٌ على أن یَخلُقَ مِثلَهم» (15)آیا مشاهده نمى‏کنند خدایى که آسمان‏ها و زمین را آفرید، مى‏تواند مثل این مردم را نیز بیافریند؟

*«أوَلا یَذکُر الانسان أنّا خَلقناه من قَبل و لم یَکُ شَیئا» (16)آیا کسى که معاد را باور ندارد به یاد ندارد که ما از اوّل او را آفریدیم در حالى که هیچ نبود؟
چون بناى این تحقیق به خلاصه ‏گویى است، بنابراین از نمونه‏هاى دیگرى که در قرآن آمده و از ماجراهایى نظیر داستان اصحاب کهف که بیدارشدن یک عدّه جوانمرد خداشناس بعد از 309 سال خواب است، صرف‏نظر مى‏کنیم. انگیزه‏هاى انکار معاد

1- گریز از مسئولیّت
قرآن مى‏فرماید:«یُریدُ الانسانَ لِیَفجُرَ اَمامَه یَسئَلُ أیّانَ یَومُ القیامَة» (17) انسان مى‏خواهد براى فساد و عیّاشى راه‏هاى جلو خویش را باز کرده و آن را موجّه کند، لذا منکر قیامت شده و مى‏گوید: قیامتى نیست، تا بتواند هر کارى مى‏خواهد انجام دهد.گاهى انسان مى‏خواهد از درخت یا زمینى در بیابان استفاده کند، وجدان اخلاقى و روح تقوا به او مى‏گوید: این کار را نکن که صاحبش راضى نیست. او براى اینکه سر وجدان خود کلاهى بگذارد و راه را براى استفاده خود باز کند. مى‏گوید: این زمین و درختان که مالک ندارند.یا مثلاً وقتى مى‏خواهد کسى را غیبت کند مى‏گوید: فلانى به قدرى شخص ناروایى است که اساساً غیبت ندارد، تا بدین وسیله بتواند هرچه دلش مى‏خواهد نثار او کند. گاهى براى توجیه نگاه به نامَحرم مى‏گوید: همه خواهر و برادریم. گاهى که مى‏ترسد امر به معروف و نهى از منکر انجام دهد و یا با طاغوت درگیر شود، مى‏گوید: باید تقیهّ کرد. گاهى که قاطعیّت کافى ندارد، مى‏گوید: باید با مردم مدارا نمود.آرى، انسان چنان قدرت توجیه دارد که گاهى خود او هم ناخودآگاه آن را باور مى‏کند. ما این انگیزه‏ها را که ریشه روانى دارد، به عنوان «گریز از مسئولیّت» نام مى‏نهیم.
2- عدم ایمان به قدرت و علم خدادر آیات متعدّد قرآن مى‏خوانیم که مخالفان و منکران معاد هیچ دلیل و برهان علمى براى انکار قیامت ندارند، بلکه تنها زنده شدن را بعید مى‏دانند که ما نمونه‏هاى آن را در اینجا بیان مى‏کنیم:* «و ما لَهم بِذلِک مِن عِلمٍ اِنْ هُم اِلاّ یَظنُّون» (18)کسانى که منکر معاد هستند هیچ گونه دلیل علمى ندارند، تنها با خیال و گمان حرف‏هایى مى‏زنند.* «زَعَم الّذینَ کَفروا أن لَن یُبعَثوا» (19)کفّار گمان مى‏کنند که بعد از مرگ دیگر زنده نمى‏شوند.* «اِذا ضَللنا فِى الارضِ ءانّا لَفِى خَلقٍ جَدید» (20)آیا هر گاه ما مرده و پوسیده شدیم و ذرّات بدن ما در زمین پراکنده و گم شد، دوباره آفریده مى‏شویم؟!* «ءاذا کنّا تُراباً ءاِنّا لَفِى خَلقٍ جَدید» (21)آیا هر گاه ما بعد از مرگ پوسیده و خاک شدیم باز هم زنده مى‏شویم؟!با توجّه به گفته‏هاى مخالفان مى‏بینیم که تنها بهانه آنها استبعاد و بعید دانستن قیامت است، لیکن قرآن جواب‏هاى روشنى به آنها مى‏دهد که ما نمونه‏هایى از آن را در بحث (امکان معاد) بیان کردیم و در اینجا هم حدیثى را اضافه مى‏کنیم که رسول خداصلى الله علیه وآله فرمود: «اذا رأیتُم الرَّبیعَ فَاکثروا ذکر النُّشور»  هر گاه فصل بهار را مشاهده مى‏کنید زیاد به یاد قیامت و زنده شدن بعد از مرگ خودتان باشید.آیات قرآن هم مکرّر این مسأله را دنبال مى‏کند که زنده شدن مردگان چیزى است مثل زنده شدن زمین و درختان. این بهار نو ز بعد برگ ریز                             هست برهان بر وجود رستخیزدر بهاران سرّها پیدا شود هرچه خورده است این زمین رسوا شودآرى، دلیل انکار معاد همان است که انسان ایمان به قدرت خداوند ندارد، لذا قرآن براى مخالفان نمونه‏هایى از قدرت الهى را نقل مى‏کند و مى‏فرماید: همان قدرتى که تو را ساخت مى‏تواند متلاشى کرده و دوباره از نو بسازد و ناگفته پیداست که متلاشى و بهم پیوستن از اصل آفریدن آسان‏تر است (گر چه براى خدا هیچ کارى، مشکل نیست).
3- آگاهى نداشتن به زمان قیامتبهانه دیگر مخالفان معاد این است که زمان قیامت چه وقت است؟در قرآن مى‏خوانیم که پس از شنیدن جواب‏هایى از رسول خداصلى الله علیه وآله به جاى قبول کردن با تعجّب و مسخره سر خود را تکان داده و مى‏گفتند: «و یَقولون مَتى‏ هو» (22) قیامت چه وقت است؟ غافل از آنکه زمان وقوع قیامت را جز خدا کسى نمى‏داند، ولى ندانستن تاریخ هرگز دلیل انکار نیست. آیا اگر کسى ساعت مردن خود را نداند باید اصل مردن را انکار کند؟4- زنده کردن مردگاناز بهانه‏هاى منکران معاد این است که به پیامبرصلى الله علیه وآله مى‏گفتند: «قالوا ائتُوا بآبائنا» (23) اگر خداوند مردگان را زنده مى‏کند پس تو همین الآن پدران ما را زنده کن! و یا مى‏گفتند: «فَاتوا بِآبائنا اِن کنتم صادقِین» (24 ) اگر شما راست مى‏گویید که قیامتى هست، پس پدران ما را زنده نمایید!انسان اگر بناى لجاجت نداشته باشد همین خواب و بیدارى خود و بهار و پائیز درختان براى قبول کردن معاد کافى است و اگر بناى لجاجت داشته باشد بر فرض پدرش هم زنده شود، مى‏گوید: خود ما را جوان کن و بالأخره تقاضاى بهم ریختن دستگاه آفرینش را مى‏کند و آخر هم ایمان نمى‏آورد!!مگر ماه را آن بزرگوار براى آنان دو نیم نکرد؟ مگر حضرت صالح براى قومش شتر ماده‏اى را به عنوان معجزه خود به اذن خدا از دل کوه بیرون نیاورد، امّا آنان شتر را پى کردند و کشتند و مستوجب عذاب گردیدند؟  مگر بعداز دو نیم شدن ماه‏به جاى ایمان آوردن نگفتند که اینها همه سحر و جادو است؟ و مگر حضرت عیسى علیه السلام که مرده زنده مى‏کرد توانست همه مردم را تسلیم قدرت خدا کند؟مگر در قرآن نمى‏خوانیم که عدّه‏اى نزد پیامبر بزرگوار آمدند و گفتند: ما به تو ایمان نمى‏آوریم تا اینکه آسمان را بر زمین فرودآورى یا خداوند و ملائکه را نزد ما احضار کنى.  غافل از آنکه وظیفه پیامبران عزیز بیان استدالال و نشان دادن نمونه‏هایى از قدرت الهى است، نه اجابت خواسته‏ها و هوا و هوس این و آن.مگر به خاطر ایمان آوردن این و آن مى‏توان نظام هستى را بهم ریخت؟مگر خداوند جسم است تا نزد این و آن احضار شود؟ خداوند در پاسخ کسانى که زنده شدن مردگان را کار محال و ناشدنى مى‏پندارند چنین مى‏فرماید: «أوَلَم یَروا اَنّ اللّه الّذى خَلَق السّموات و الارضَ قادِرٌ على أن یَخلُقَ مِثلَهم و جَعَل لهم أجلاً لاریبَ فیه فأبَى الظالمون الاّ کفوراً» (25)مگر نمى‏دانند خدایى که آسمان‏ها و زمین را آفریده است مى‏تواند مانند آنها را نیز بیافریند، براى این مردم مهلت و مدّتى قرار داده که تردیدى در آن نیست، ولى ستمگران جز انکار کارى نمى‏کنند.کوتاه سخن آنکه اگر ایمان مردم نیاز به معجزه دارد که انبیا آوردند و اگر ایمان هر فردى مستلرم بهم ریختن نظام آفرینش است که هرگز انبیا تسلیم امیال یک عدّه هوسران لجوج نخواهند شد.
5 - مرگ، پایان قدرت خدا و نیستىمنکران معاد مى‏گویند: مردن، یعنى تمام شدن قدرت خدا و پیروزى عوامل مرگ بر اراده خدا، در حالى که مردن نیز از مقدّرات الهى و تحت اراده و قدرت خداوند است. قرآن مى‏فرماید:«نَحن قَدّرنا بَینکُم الموتَ و ما نَحنُ بِمَسبوقِین» (26) ما خودمان مرگ را در میان شما مقدّرنمودیم و هیچ عاملى در هستى بر ما پیروز نشده و سبقت نمى‏گیرد. آنان مى‏گویند: مردن، یعنى نیستى و فانى شدن! غافل از آنکه نیستى که آفریدن نمى‏خواهد. چنانکه در قرآن مى‏خوانیم:«خَلَق الموتَ و الحَیاة» (27)خداوند هم مردن و هم زندگى و حیات را آفرید.بنابراین مرگ نیستى نیست، بلکه انتقال از منزلى به منزل دیگر است. جالب اینکه قرآن از مردن، 14 مرتبه با واژه «تَوفىّ» که به معناى تحویل گرفتن است نام مى‏برد، یعنى با مردن، شما نابود نمى‏شوید بلکه ما داده خود را بدون کم و کاست پس گرفته و موقّتاً تحویل مأموران خودمان مى‏دهیم.رسول خداصلى الله علیه وآله نیز فرمودند: گمان نبرید که با مرگ نابود مى‏شوید، بلکه از خانه‏اى به خانه دیگر کوچ مى‏نمایید.

     پی‌نوشت‌ها:  1 :سوره نجم ، آیه 422 : سوره جاثیه  ، آیه 243 : سوره فاطر ، آیه 94 : سوره ق ، آیه115 : سوره یس ، آیه 796 : سوره اسراء ، آیه497 : سوره اسراء ، آیه518 : سوره روم ، آیه 27  9 : سوره زلزال ، آیه 110 : سوره اعراف ، آیه 2911 : سوره واقعه ، آیه 62 12 : سوره طارق ، آیه های  7 و 8  13 : سوره قیامه ، آیه 4014 : سوره ق  ، آیه 1515 : سوره اسراء ، آیه 9916 : سوره مریم ، آیه 6717 : سوره قیامه  ، آیه های 5 و6   18 : سوره جاثیه ، آیه 2419 : سوره تغابن  ، آیه 720 : سوره سجده ، آیه 1021 : سوره رعد ، آیه 522 : سوره اسراء ، آیه 5123 : سوره جاثیه ، آیه 2524 : سوره دخان  ، آیه 3625 : سوره فرقان  ، آیه 5026 : سوره واقعه  ، آیه 6027 : سوره ملک ، آیه 2              فهرست منابع و مآخذ . 1 -  قرآن کریم 2 - طالقانی ، محمود : پرتوی از قرآن ، شرکت سهامی انتشار ، تهران ، دی 13503 - طباطبایی ، محمد حسین : تفسیر المیزان ، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی ، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی ، چاپ دوم ، تابستان 644 - قرائنی ، حسن : معاد ، انتشارات حدیث ، چاپ اول ، 13795 - کلینی : اصول کافی ، ترجمه و شرح سید هاشم رسولی ، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت (ع) ، جلد اول6 - مجلسی (علامه):بحار الانوار ، دارالکتب الاسلامیه ، چاپ چهارم ، جلد چهارم7 - مصباح یزدی ، محمد تقی : معارف قرآن ، انتشارات اسلامی ، 13818 - محمد تقى ، مصباح یزدى: آموزش عقاید، انتشارات سپاه ، سال 1374 ، جلد سوم  9 - مطهرى ، مرتضى : مجموعه آثار ، انتشارات الزهرا ، چاپ 1362 ،  جلد دوم10- مکارم شیرازی و دیگران : تفسیر نمونه ، دارالکتب الاسلامیه ، چاپ هفدهم و با استفاده از نرم افراهای نورالانوار ، مجمع التفاسیر ، صبا ، و سایت اینترنتی تفسیر نور حجت السلام قرائتی     والسلام علی من التبع الهدی
(0) نظر
دسته ها : اعتقادی
جمعه هشتم 9 1387
وحدت در کلام مقام معظم رهبری
وحدتدر بخشی از کلام‌ مقام معظم رهبری در جمع معلمین و دانشجویان  مقام مععظم رهبری در دیدار با معلمین و دانش‌آموزان در تاریخ 26/3/1368 ،  فرمودند : « امروز تحلیل‌گران سیاسى در سرتاسر عالم، اعتراف مى‌کنند که ملت ایران و نظام جمهورى اسلامى، از لحاظ قدرت و قوت و ثبات، نسبت به سالهاى پیش، اگر جلوتر و قوی‌تر نباشد، عقب‌تر و ضعیف‌تر نیست. علت این اعتراف، رشد و آگاهى و اراده و تصمیم آگاهانه‌ى ملت ایران در اثبات قوام جمهورى اسلامى است. با این حرکت و حضور مردم در مراسم عزادارى و اظهار وفادارى به امام عزیز و نظام جمهورى اسلامى، و با این وحدت و همدلى و هماهنگى و صفا که در این ایام بین تمام اقشار دیده شد، و با این شجاعتى که در برخورد با حادثه‌ى فقدان امام راحل از همه‌ى مردم مشاهده گردید، دشمن جرأت نکرد در مقابل قاطعیت و اراده‌ى ملى و اسلامى ملت ایران، دست از پا خطا کند. »و همچنین در سخرانی روز 12/2/69 به مناسبت روز معلم ، در جمع معلمین و کارگران فرمودند : « ملت ایران، به‌خاطر اتکاى به نفس، حتى در مقابل چشم دشمنانش عظمتى دارد. اتکاى به نفستان را حفظ کنید، از دشمن نترسید، مرعوب هیاهوى مجنونانه‌ى امریکا نشوید، وحدت خودتان را حفظ کنید، بخصوص روى حفظ این وحدت ، تأکید مى‌کنم و پشت سر دولتتان باشید. اگر کسى تبلیغات دشمنان را گوش کرده باشد، خواهد دید که امروز بیشترین تکیه‌ى آنها، روى همین دو نکته است: اختلاف و مسائل اقتصادى. دایما مى‌گویند اختلاف هست، که اگر کسى گوش کرد، ولو اختلافى هم نمى‌بیند، بگوید لابد چیزى هست که اینها مى‌گویند! از آن طرف هم، مرتب القا مى‌کنند که وضع مالى ایران، عقب‌مانده و چنین و چنان است؛ در حالى که این، خلاف واقع است. البته ما الان مشکلاتى داریم که در حال پیشرفت به سمت حل آنها هستیم. هشت سال جنگ، مگر شوخى است؟ »و همچنین در دیدار با اساتید تربیت معلم و دانش‌آموزان در تاریخ 21/6/69 به آنها یادآور شد ، « کسانى هم که مى‌خواهند در این صحنه مطرح بشوند، یا کسانى را مطرح بکنند، مواظب موازین شرعى باشند. اگر شما خواستید کسى را معرفى کنید، او را معرفى کنید، ولى دیگرى را نفى نکنید. هیچ‌کس، هیچ دسته و هیچ جمعى، نباید به خودشان اجازه بدهند که به کسانى که قبولشان ندارند، اهانت بکنند. شما یک دسته را قبول دارید، آنها را معرفى مى‌کنید؛ دیگرى هم دسته‌ى دیگر را قبول دارد، آنها را معرفى مى‌کند. اثبات کنید؛ ولى نفى نکنید. نگذارید که جو جامعه، از این حالت صفا و یکرنگى و حدت و یکپارچگى خارج بشود.»ودر جای دیگر مقام معظم رهبری در دیدار کارکنان آموزش‌ و پرورش و .. با وی در تاریخ 23/4/72 ، فرمودند :  « اساس قضیه این‌است که ملت بزرگوار ما، این وحدت را، این پیوستگى را و این تمسک به راه خدا را، با همین قوت و قدرت، حفظ کند. شما خانواده‌هاى عزیز شهدا، شما جانبازان و شما کسانى که براى انقلاب، از جان یا عزیزان خودتان سرمایه‌گذارى کردید، باید بدانید که بحمدالله این خونهاى پاک، اثر خودش را بخشیده است. تلاشهاى امام بزرگوار، کار خودش را کرده است. فداکارى و مجاهدت شما ملت، تأثیر خود را بخشیده است و ان‌شاءالله تحت توجهات ولى‌عصر، ارواحنالتراب‌مقدمه‌الفداء و عنایات و ادعیه‌ى زاکیه‌ى آن بزرگوار، روزبه‌روز این ملت در راه استقلال و سربلندى و آبادى و بهبود زندگى پیش خواهد رفت و براى ملتهاى دیگر الگو خواهد شد. »و نیز در آستانه‌‌‌‌‌‌‌‌ی روز معلم ، در مورخه 9/2/77 ، در دیدار معلمین با مقا م معظم رهبری ، معظم له خاطر نشان شد که ، « عزیزان من! آنچه که امروز مى‌تواند جبهه‌ى ایمان و جبهه‌ى حق را مستحکم کند عبارت است از تمسک به وحدت کلمه در زیر سایه‌ى اسلام، در زیر سایه‌ى حسین‌بن‌على، در زیر سایه‌ى معارف عالیه‌ى اسلام که شخصیتهایى مثل شهید مطهرى - که این روزها ملت ما به یاد آن بزرگوار است - آن را در کتابهاى خود براى آحاد مردم تبیین و تشریح کردند. تمسک به وحدت در پرتو این خورشیدهاى فروزان، به فضل الهى این کشور را از این مرحله هم مثل مراحل گذشته خواهد گذراند و دشمن را ناکام خواهد کرد. ان‌شاءالله فرداى این کشور و فرداى این ملت، به برکت استقامت ملت ایران و استقامت جوانان ما و ایمان راسخ و عمیق آنها، فردایى خواهد بود که هم دشمنان را ناکام خواهد کرد، هم دوستان را شاد خواهد نمود و هم به فضل پروردگار ملتها را به سوى این الگو سوق خواهد داد.و همچنین در دیدار مدیران و مسؤلان آموزش پرورش کشور در 26/4/81 ، با مقام معظم رهبری ، به آنها تأکید نمود : که ، برادران و خواهران عزیز! آنچه صلابت این ملت را حفظ خواهد کرد، عبارت است ازوحدت حول محور ایمان و انقلاب؛ این چیزى است که دشمن را ناامید مى‌کند. آنها خیال مى‌کنند ما براى استحکام نظام خود دنبال سلاح کشتار جمعى و دنبال اتم و این چیزها هستیم. اشتباه مى‌کنند؛ این هم تحلیل غلط و اطلاعات نادرستى است. ما مى‌دانیم آن چیزى که بمب اتم هم در آن کارگر نمى‌شود، عبارت است از یک ملت مصمم، عازم، مؤمن، متحد و یکپارچه؛ این است که کسى نمى‌تواند بر آن فائق شود و غلبه پیدا کند، والا مگر از اول انقلاب تا به‌حال با ما دشمنى کم بوده است؟ مگر ما از اول انقلاب تا الان بمب اتم داشته‌ایم؟ آنچه عزت و کیان این ملت را حفظ کرد؛ نظام اسلامى را سربلند و نام امام را جاودانه کرد، ایمان و عزم راسخ این مردم و ایستادگى و وحدت و یکپارچگى آنها بود. نکند بعضیها برخى از ساده‌لوحیها و نسنجیده‌کاریها را مرتکب شوند و بعضى حرفهاى نسنجیده را بگویند و بعضى موضعگیریهاى نسنجیده را اتخاذ کنند و مردم را ناامید سازند! ضعفى در فلان دستگاه وجود دارد، فورا نظام اسلامى را زیر سؤال ببرند که چرا این ضعف در این دستگاه هست. دستگاهها، دولتها و مجموعه‌هاى کارى، کار خوب دارند؛ اشتباه و خطا و کار بد هم دارند که باید اصلاح شود؛ این چه ربطى به ترکیب و هندسه‌ى نظام اسلامى دارد که بعضى نسنجیده‌گویى مى‌کنند؟ خیلى اوقات در این نسنجیده‌گوییها، غرض هم نیست؛ بلکه نادانى است؛ نادانیهایى است که دشمن از آن استفاده مى‌کند. این «نادان دوست» که در ادبیات و اشعار ما وجود دارد، یعنى همین. ممکن است دوست هم باشند، اما نادانند. حرفى مى‌زنند که نظام اسلامى را زیر سؤال مى‌برد؛ حرفى مى‌زنند که مردم را نسبت به آینده‌ى خود ناامید کنند؛ چرا آخر؟! این مردم با نشاط، پرامید و پرتوان که این همه گردنه‌ها را پشت سرگذاشته‌اند، مى‌توانند به قله برسند؛ چرا اینها را ناامید مى‌کنید؟! »   و نیز در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان با مقام معظم رهبری در 13‌آبان 81 ، مقام معظم رهبری با تأکید بر وحدت ، بین مردم و مسؤلین ، فرمودند :  « یکی دیگر از کارها و آرزوهایى که دشمنان دنبال مى‌کنند، این است که وحدت ملى و و حدت بین مسؤولان را از بین ببرند؛ آحاد و گروههاى مردم را با نامهاى مختلف از هم جدا کنند و میان آنها دیوار بکشند؛ بین جمعیت عظیم ملت ایران، دیوارهاى بلند قومى، مذهبى، حزبى، سیاسى و بحثهاى مجادله‌آمیز بکشند و وحدت و یکپارچگى را محو سازند. انقلاب اسلامى آمد دیوارها را برداشت و ملت را یکپارچه کرد؛ اما اینها درست عکس آن را دنبال مى‌کنند. با طرح مسائل انحرافى، از طرف دیگر وحدت مسؤولان کشور را از بین ببرند؛ بین آنها دائم اختلاف بیندازند؛ یکى را تضعیف و یکى دیگر را تقویت کنند. این اهداف را دنبال مى‌کنند. من مى‌خواهم این را بگویم: آنچه آنها انجام مى‌دهند، کارهایى است که خودشان هم ناامیدند که به نتیجه برسد و مى‌دانند به نتیجه نخواهد رسید. اگر ما هوشیار باشیم و وظیفه‌ى خود را بدانیم و به آن عمل کنیم، همه‌ى تدابیر دشمن، ناموفق خواهد بود.ملت باید وحدت خود را حفظ کند. دو بسیج عمده در این کشور لازم است: اول، بسیج مردم، بخصوص جوانان است. باید براى آماده‌سازى خود و احیاى عزت کشور و ملت و برافراشته نگهداشتن پرچم اسلام بسیج شوند؛ چون همه‌ى مشکلات این کشور در سایه‌ى اسلام و عمل به قوانین اسلام حل خواهد شد. جوانان خودسازى کنند - هم خودسازى علمى، هم خودسازى اخلاقى و معنوى و دینى، هم خودسازى جسمى - و روحیه و امید خود را براى دفاع از این کشور حفظ نمایند که این سرمایه‌ى بسیار بزرگى است؛ نقطه‌ى مقابل آن چیزى است که دشمن مایل است در ایران اتفاق بیفتد. در اجتماعات مختلف و در برخوردهایى که بحمدالله با نسل جوان و قشر جوان دارم و آنچه از مسائل جوانان منعکس مى‌شود، مى‌بینم که در جوانان ما بحمدالله این استعداد و آمادگى وجود دارد. برخلاف خواست دشمن، اکثریت جوانان ما آماده هستند که هروقت و هرطور لازم باشد، از کشور و نظام و دین و شرف و عزت ملى خود دفاع کنند. اجتماعات مردمى، همین را نشان مى‌دهد.قانون اساسى با اتقان کامل، ساختار سیاسى کشور را مشخص کرده و هر کس در جاى خود وظیفه‌اش معلوم است. همه، وظایف خود را انجام دهند؛ با هم معارضه نکنند؛ وحدت کلمه را حفظ کنند و مرعوب دشمن هم نشوند. البته بحمدالله مسؤولان عالى‌رتبه‌ى کشور ما مرعوب دشمن نیستند؛ خوب مى‌فهمند و مى‌دانند؛ تکیه‌شان به قدرت ملى - که قدرت خدا و قدرت ایمان مردم است - خیلى بالا و قوى است؛ مى‌دانند دشمن نمى‌تواند کارى بکند؛ اما بعضى در گوشه و کنار ممکن است مرعوب شوند. مرعوب شدن از دشمن، خیلى مضر است؛ تحلیلها و دیدگاهها را عوض مى‌کند، تصمیم‌گیریها را خراب و عمل را دچار اختلال مى‌کند. »نکته‌ها :مقام معظم رهبری ، در بیانات خویش ، کوشش نموده‌اند با تأکید به نقش محوری و مرکزیت وحدت در پیروزی انقلاب اسلامی و حکومت اسلامی و جامعه .... ، آثار مثبت آن را برای ما ، تبیین نمایند ، که از جلمه‌ی آنها ، عبارتنداز : 1 : پیشرفت و توسعه همه جانبه یا در تمام ابعاد کشور و .... 2 : عزت اسلامی 3 : شکست ناپذیذری4 :‌ سربلندی و اقتدار 5 : امنیت و آسایش 6 : شکست دشمن  و نقش بر آب شدن توتطئه‌ها 7 : پیروزی و افتخار آفرینی در تمام صحنه‌ها 8 : تقویت ایمان   9 : از بین رفتن و کاهش اختلافات    10 : سرعت گرفتن در کارها و ....  و در نهایت نزدیک شدن دل‌ها به یکدیگر ....و از سوی دیگر ما را با آثار شوم تفرقه و عدم وحدت در بین افراد و مسؤلین و ملت‌ها آگاه می‌سازد ، و در جای جای مطالب و سخنان خویش ، ما و مسؤلین ، مدیران ، کارگزان کشور و ملت ها را به اتحاد با یکدیگر و یک‌دلی فرا می‌خواند ، و آن را رمز پیروزی و سربلندی همه ملت ها ، بویژه ملت های مسلمان و رهایی از منجلاب استعمار و اسکبار جهانی می‌داند .  وحدتدر بخشی از کلام‌ مقام معظم رهبری ، در دیدار مهمانان و سران سایر کشورها با معظم‌له  مقام معظم رهبری در تاریخ بیست‌و دوم فروردین سال شصت و نه  ، دیداری که با اعضاى حزب وحدت اسلامى افغانستان داشتند ، فرمودند : « مسأله‌ى وحدت بین شما برادران شیعه، یک امر ضرورى است؛ همچنان‌که بین همه‌ى مسلمین و بین همه‌ى مجاهدان در افغانستان ضرورى است؛ منتها «ما لا یدرک کله لایترک کله». اگر در راه یک هماهنگى کاملا مخلصانه بین همه‌ى نیروهاى جهادى در افغانستان، موانعى وجود دارد، لااقل بین شما برادران شیعه بایستى موانع برداشته بشود و این، قدمى براى همکارى در چارچوب وسیعترى باشد. لذا وحدت چیز ضرورى‌یى است؛ نمى‌شود گفت چیز مستحسنى است؛ فوق مستحسن است.نباید هم خودمان براى این وحدت ، این‌قدر شرط وشروط قایل بشویم که تحقق پیدا نکند. وحدت ، وحدت است دیگر. همکارى، یعنى همکارى؛ والا اگر همین موضوعى که حسنش این است که متفق‌علیه همه است، برایش شرط وشروط و موانع قایل شدیم و هر کسى از یک طرف سر درآورد و گفت نه، فلان جهت را هم باید رعایت کنید؛ آن یکى هم گفت، فلان جهت هست؛ این‌که دیگر وحدت نشد! باید بر مباحثات فایق بیایید.شوراى ائتلاف را هم که ما تلاش کردیم آن روز تشکیل بشود، به همین نیت بود که همکارى و وحدت باشد. آن روز هم بعضى از برادران، اشکال ایجاد مى‌کردند. خیلى از شماها در آن جلسه حضور داشتید و خاطرتان است که من با بعضیها اوقات‌تلخى کردم؛ براى خاطر این‌که دیگر وقتى قرار است کارى بر وتیره‌ى صحیحى انجام بگیرد، بایستى بر مباحثات فایق آمد.کار را باید انجام بدهید. با طول بحث و جدل و بگو و مگو، مصلحت کار تفریط نشود. حالا هم که من احساس مى‌کنم شما آقایان، چه آن کسانى که از داخل آمده‌اند، چه کسانى که در این‌جا بوده‌اند، متفق هستید که شوراى ائتلاف را به یک وحدت  سازمانى و تشکیلاتى تبدیل کنید - حزب وحدت ، معنایش این است دیگر  من موافقم، کار خوبى است؛ مشروط بر این‌که گروه‌گرایی‌ها دیگر دخالت نکند. البته این کار، یک مقدار به نصیحت حل مى‌شود، یک مقدار هم به نصیحت حل نمى‌شود و بایستى جمعى را به عنوان داور بى‌طرف بگذارید که اگر در جایى گروه‌گرایى مشاهده شد، با آن مقابله کند.آنچه که من همیشه در جلسات متعدد روى آن تأکید کرده‌ام و الان هم تأکید مى‌کنم، اصل قضیه - یعنى وحدت - است. اگر بخواهید جهاد کنید، وحدت مى‌خواهید. منظور ما از وحدت ، هماهنگى و یکنوایى و همصدایى است، تا برادران دیگر در مقابل هم قرار نگیرند و لوله‌هاى تفنگ، از دشمن به دوست منصرف نشود. اگر ان‌شاءالله این هماهنگى باشد، خدا هم کمک خواهد کرد. «من کان لله کان الله له»(1). این را صادق مصدق گفته است و ما نمى‌توانیم در آن شکى داشته باشیم. براى خدا باشیم، تا خدا هم براى ما باشد. «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»(2). این حرفها، معلوم و واضح است و مطالبى بوده که همیشه ماها مى‌گفتیم؛ حالا در عمل باید تجربه بکنیم و به آن عمل نماییم. گفتن، دیگر کافى است.على‌اى‌حال، ما دعا مى‌کنیم و امیدواریم که خداوند شما را تأیید کند. بدون جهاد، هیچ دشمنى از صحنه عقب‌نشینى نخواهد کرد، و جهاد هم جز با اتحاد و وحدت و هماهنگى، امکان‌پذیر نیست. جهاد، عبارت از جهاد نظامى، جهاد سیاسى و جهاد فرهنگى است. این هر سه، جهاد است. هیچ‌کدام را شما مغفول‌عنه نگذارید. مبادا کسانى که در جبهه هستند و به جهاد نظامى مشغولند، کار سیاسى و تعارف بین‌المللى را دست کم بگیرند. سرتان کلاه خواهد رفت؛ این را بدانید. اگر این را دست کم بگیرید و نادیده بینگارید، مطمئنا ضرر خواهید کرد. فعالیت سیاسى، به تنهایى و بدون پشتوانه‌ى نظامى، هیچ کارى از آن بر نخواهد آمد. اگر کار نظامى نباشد، بهترین کار سیاسى هم به نتیجه‌یى نخواهد رسید. کار نظامى باید پشتوانه باشد؛ البته براى کسانى که اهل حقند. کسانى که اهل باطل و سازشند، اصلا به کار جهادى احتیاج ندارند. بروند سازش کنند و مشکلاتشان را - اگر حل شد - حل کنند. کسانى که اهل حقند، این‌طور نیستند. بدون کار جهادى، کار سیاسى و تحرک، هیچ فایده‌یى ندارد. کار سیاسى، باید پشتوانه‌ى جهاد نظامى داشته باشد و هر دوى اینها، بدون کار فرهنگى بى‌ثمر خواهد بود. کار فرهنگى، مردم را با شما نگه خواهد داشت. اکثرتان یا جمع کثیرى از شما، بحمدالله عالم، فاضل، درس‌خوانده، زحمت‌کشیده و وارد به مفاهیم اسلامى و قرآنى هستید. کار فرهنگى را ان‌شاءالله دنبال کنید. ان‌شاءالله که خداوند همه‌ى شماها را موفق و مؤید بدارد. »   و همچنین در دیداری که با میهمانان خارجى مراسم اولین سالگرد ارتحال امام خمینى(ره) در 16شانزدهم خرداد‌ماه 1369 داشتند ، اشاره نمودند : « اگرچه استعمار از دیرباز، ایجاد تفرقه را جزو هدفهاى خود قرار داده بود؛ اما بعد از پیروزى انقلاب و بعد از آن‌که این کانون وحدت اسلامى به وجود آمد، تلاش امریکا و دستیاران آن، براى ایجاد تفرقه بین مسلمانان شدیدتر شد و برادرکشى را بین مسلمانان به وجود آوردند. امروز در سرتاسر آفاق اسلامى، قلمهاى مزدورى که با دلارهاى نفتى و پول کیسه‌ى مرتجعان همپیمان امریکا تغذیه مى‌شود، هدف و وظیفه‌شان این است که بین مسلمین اختلاف بیندازند. مى‌دانستند که چون انقلاب اسلامى جاذبه دارد و کانون این انقلاب، مسلمین را در همه‌ى نقاط عالم به خود جلب خواهد کرد، این خطر براى امریکا و استکبار وجود دارد که سرمایه‌گذاریهاى آنها براى ایجاد تفرقه بین مسلمین هدر برود، لذا تلاششان را زیادتر کردند.امروز در دنیا، براى ساختن مسجد ضرار، پول خرج مى‌شود. براى ساختن دستگاهها و ایجاد پایگاههایى به مقصود و منظور ضربه زدن به وحدت اسلامى و ایجاد درگیرى و اختلاف بین فرق اسلامى، پول خرج مى‌شود. اشخاصى مثل شیطان هستند که همان‌گونه که او به پروردگار عالم عرض کرد: «لاغوینهم اجمعین»(3) و وجود خود را وقف اغوا و اضلال بندگان خدا کرد، اینها هم وجود خود را براى ایجاد اختلاف، وقف کرده‌اند. متأسفانه در همه و یا اغلب کشورهاى اسلامى، کسانى با تکیه به سیاستهاى امریکا، همین کار را مى‌کنند.ما معتقدیم که اسلام، وحدت مسلمین و اتحاد نیروهاى مؤمن به خدا و موحد را یکى از فرایض قرار داده است. ما معتقدیم که یکى از بزرگترین اهداف حج خانه‌ى خدا این است که مسلمانان را به هم نزدیک کند. این‌که خدا فرموده است: «و اذن فى الناس بالحج یأتوک رجالا و على کل ضامر یأتین من کل فج عمیق»(4) و همه‌ى مردم مسلمان عالم را در روزهاى معین و در عرصه‌هاى محدودى مانند عرفات و مشعر و منا و مسجدالحرام جمع مى‌کند؛ چرا اینها این‌قدر از آشنایى مسلمین با هم مى‌ترسند؟! مسأله این است که وحدت اسلامى و وحدت بینش و نظر و سخن مسلمین، براى استکبار و در رأس آن، امریکاى غدار و ابزارهاى او در دستگاه حاکمیت سلطه در عالم، خطرناک است. این، حقیقتى است که امام بزرگوار ما بارها آن را بیان کرد.جمعى از برادران مسلمان، از نقاط مختلف عالم، در این‌جا جمع هستید. این دو نکته را از امام خمینى(ره) به یاد داشته باشید: اول، اخلاص که مایه و روح همه چیز است و دوم، هدف بزرگ وحدت اسلامى. البته امام بزرگوار ما این بذر را پاشیده و امریکا چه بخواهد و چه نخواهد، نهال اسلام و انقلاب اسلامى در حال رشد است. مرتجعان و وابستگان به امریکا، چه بخواهند و چه نخواهند، این حرکت رو به ادامه و استمرار است. از ناحیه‌ى دشمنان، ضربه‌یى به این حرکت وارد نخواهد شد؛ مگر این‌که خداى ناکرده خود مؤمنین، با سوء عمل و عدم پایبندى به وظایف، به خودشان ضربه بزنند؛ والا راه، یک راه هموار و پیمودنى و هدف، بسیار روشن است و دشمن نخواهد توانست این راه را قطع کند. »  و نیز مقام معظم رهبری در دیداری که با مهمانان خارجى دهه‌ى فجر ، در مورخه هیجدهم بهمن ماه  1371 داشتند ، به آنها یادآور شدند که ، « ملت ایران، به برکت دین و هشیارى و وحدت کلمه، توانسته است تا امروز از همه‌ى موانع بگذرد. مواظب باشید و این هشیارى را حفظ کنید. این هشیارى که از اعتقاد و ایمان دینى سرچشمه مى‌گیرد، ما را به نکاتى از جمله « وحدت کلمه» توجه مى‌دهد. این هشیارى را باید با همه‌ى وجود و با همه‌ى قدرت حفظ کنید. دشمنان ما بدانند که ملت ایران به برکت تعلیمات دینى، همچنان که در طول این راه از تهدید دشمن نترسیده است، امروز هم از تهدید و اشتلم آنان نمى‌هراسد. قدرتمندان، دنیا را پر از ظلم مى‌خواهند. گرچه به زبان نمى‌آورند؛ اما عملشان گواه آن است. ظلم مى‌کنند، براى این‌که منافع خودشان را تأمین کنند. ما با ظلم و قلدرى مخالفیم. ما براى استقرار قسط و عدل قیام و تلاش کرده‌ایم و باز هم این ملت در همین راه تلاش خواهد کرد. حرکتى که براى قسط و عدل است بر حرکتى که در مقابل قسط و عدل ایستاده است، پیروز خواهد شد. در این، شکى نیست. دنیا به سمت عدل و قسط حرکت مى‌کند و معناى امام زمان و انتظار فرج همین است. انتظار فرج یعنى این‌که در سرنوشت بشریت، یک فرج بزرگ هست و ما به سمت آن فرج پیش مى‌رویم. از چه بترسیم؟ چرا بترسیم؟ چرا تردید کنیم؟ چرا اطمینان خودمان را از دست بدهیم؟ دستورات اسلام، چراغ راهنماى ماست. آنچه را که میراث گرانبهایى از اسلام است، در دست داریم. مجموعه‌ى گفتار امام، که متخذ از اسلام است، میراثى گرانبها و دستاوردى عظیم است که چراغ راه ماست. » و در چهارم اردیبهشت ماه سال یکهزاروسیصدو هشتاد در مراسم گشایش کنفرانس بین‌المللى حمایت از انتفاضه‌ى فلسطین چنین فرمودند: « دشمنان اسلام همواره سعى کرده‌اند با تقسیم‌بندیهاى قومى مانع از وحدت کلمه‌ى مسلمانان شوند تا بتوانند بر آنها سیطره پیدا کنند. در ابتداى اشغال فلسطین، علماى مجاهدى چون شیخ عزالدین قسام و حاج امین الحسینى از مسلمانان براى نجات فلسطین استنصار کردند و مرجع بزرگ دینى مرحوم شیخ محمد حسین آل کاشف‌الغطاء حکم جهاد علیه صهیونیستها صادر فرمود؛ ولى متأسفانه بتدریج شکل اسلامى مبارزات تضعیف و شکل قومى آن پررنگ شد. اکنون که شما عزیزان به عنوان یک وظیفه‌ى اسلامى، براى حمایت از انتفاضه گرد هم آمده‌اید، وظایف بس سنگینى را بر دوش دارید. قبل از هر چیز باید نشان دهید که جهان اسلام در سایه‌ى بیدارى اسلامى، مصمم به بازگشت به سنتهاى حسنه‌ى تاریخ شکوهمند اسلام است و همان سنتها و در رأس همه، وحدت مسلمانان است که در گذشته موجب شد مسلمانان در نبردهاى سرنوشت‌ساز علیه متجاوزان صلیبى پیروز شوند. در آن واقعه‌ى عظیم تاریخى، از همه‌ى جهان اسلام، مجاهدین جهت پیوستن به کارزار سرنوشت‌ساز و طولانى نبرد کفر و ایمان روانه شدند.در سال 1370، اعراب و مسلمانان در پى یک سلسله شکستهاى متوالى - در جریان جنگ خلیج فارس - دچار سرخوردگى بودند. وحدت درونى آنان نیز در معرض فروپاشى جدى قرار داشت و چنددستگى بر آنان حاکم بود؛ ولى در شرایط کنونى و به‌ویژه در پرتو پیروزى تاریخى و عظیم مقاومت اسلامى در جنوب لبنان، امیدهاى تازه و حیات‌بخشى در دل مسلمانان پیدا شده است.روند سازش - و به طور مشخص طرح اسلو - موجب تفرقه‌ى فلسطینیان گردید؛ اما این انتفاضه‌ى مبارک توانست وحدت ملى را به صحنه‌ى فلسطین بازگرداند. ملاحظه مى‌فرمایید که همه‌ى اقشار مردم در این مبارزه حضور دارند و جریانات اسلامى و ملى در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. حتى کسانى که همچنان دلشان در جاى دیگرى است، ناگزیر از همراهى با این حرکت عظیم شده‌اند.خیزش اسلامى و یا به تعبیر دیگر جنبش بیدارى اسلامى، پس از پیروزى انقلاب اسلامى در ایران و ظهور حرکت امام خمینى رضى‌الله‌عنه در دو دهه‌ى اخیر، با قدرت تمام در صحنه‌ى منطقه و جهان اسلام ظاهر شده است. امروز محور اصلى این جنبش و حرکت، مسأله‌ى فلسطین است. انتفاضه‌ى اقصى توانست حتى در خارج از مرزهاى جغرافیایى فلسطین و برون از ملت فلسطین، عموم ملتهاى مسلمان و عرب را به صحنه بکشاند. تظاهرات میلیونى ملتهاى مسلمان - از غرب تا شرق جهان اسلام - نشان داد که مردم فلسطین مى‌توانند بر روى حمایتهاى آنان حساب کنند و درعین‌حال نقش قابل توجهى در ایجاد وحدت مسلمانان ایفا نمایند.وحدت درونى مردم فلسطین و جریانات مختلف فلسطینى یک نکته‌ى اساسى است. هرچیزى که موجب انحراف مسیر و عدم توجه به دشمن اصلى شود، یقینا در خدمت آرمان فلسطین نخواهد بود. الحمدلله فلسطینیها در طول این پنجاه سال از این امتحان سربلند بیرون آمده و پختگى خود را نشان داده‌اند. دیدیم که همه‌ى تلاشهاى اسرائیل براى دامن زدن به اختلافات مجاهدین، ناکام ماند و تمامى جریانهاى اصیل و جنبشهاى مجاهد و مبارز، على‌رغم گرایشهاى متفاوت، با صبر انقلابى مانع از تحقق خواسته‌ى دشمن شدند. از این پس نیز باید چنین باشد. »   و مقام معظم رهبری در دیدار سفراى کشورهاى اسلامى در هفدهم ربیع‌الاول سال 1384، در مورد وحدت و اهمیّت آن ، متذکّر شدند و فرمودند : « این نام و این مناسبت در میان ما معیارى براى وحدت شده است؛ لذا اسم این هفته‌ى مبارک را که از دوازدهم ربیع‌الاول (ولادت آن بزرگوار به قولى) تا هفدهم ربیع‌الاول (ولادت آن بزرگوار به قول دیگر) است، هفته‌ى وحدت نامیده‌ایم؛ اولا به‌خاطر این‌که وحدت امت اسلامى، امروز و همیشه یکى از مهمترین نیازهاى این امت است؛ ثانیا به خاطر این‌که معیار وحدت و محور اتحاد مسلمین، وجود مقدس نبى‌مکرم اسلام و یاد و نام آن بزرگوار است. از وحدت ، زیاد سخن گفته‌ایم. اگر به برخى از آنچه گفته‌ایم، عمل مى‌کردیم، امروز سرنوشت مسلمانان از آنچه هست، بهتر بود. به‌طور طبیعى برخى عوامل ضد وحدت وجود دارد - اختلافات قومى، اختلافات مذهبى و طایفه‌یى، اختلافات سیاسى - که باید با آنها مقابله کرد. با تکیه به نام مقدس پیغمبر و یاد آن بزرگوار - که محور وحدت امت اسلامى است - باید بر این اختلافات غلبه کرد؛ لیکن از این دشوارتر، موجبات تفرقه‌یى است که به امت اسلامى تزریق مى‌شود. در بستر همین اختلافات قومى و طایفه‌یى و مذهبى، دشمنان اسلام طبق سیاست همیشگى خودشان، بین مسلمانان اختلاف ایجاد مى‌کنند. دست دشمن، توطئه‌ى دشمن و تدبیر دشمن را در وراى این اختلافات مى‌شود بوضوح دید؛ این را باید علاج کرد. عقلاى امت از همه‌ى فرقه‌ها باید نگذارند امواج فتنه در میان مسلمانها - که به‌وسیله‌ى دشمنان اسلام تحریک مى‌شود - به‌طور روزافزون آرامش و الفت و محبت را به خطر بیندازد.قرآن ما را به وحدت توصیه کرده است. قرآن ما را تهدید کرده است که اگر اتحاد و همبستگى خودتان را از دست بدهید، آبرو و هویت و قدرت شما نابود خواهد شد. امروز متأسفانه در دنیاى اسلام این نابسامانى‌ها مشاهده مى‌شود. امروز توطئه علیه دنیاى اسلام، توطئه‌ى بسیار سنگینى است. اگر در این دوران علیه اسلام توطئه‌هاى سازمان‌یافته با شدت بیشترى کار مى‌کند، بیدارى امت اسلامى است که دشمنان را به هراس انداخته است. استکبار جهانى، طمع‌کاران در کشورهاى اسلامى، و مداخله‌جویان در میان دولتها و کشورهاى اسلامى از وحدت امت اسلامى در هراسند.نزدیک به یک‌ونیم میلیارد نفر از جمعیت دنیا مسلمانند و مسکن آنها یکى از مهمترین و ارزنده‌ترین قطعات این زمین است. این همه منابع طبیعى، این میراث عظیم فرهنگى، این نیروى انسانى کارآمد و بااستعداد، این بازار بزرگ براى محصولات غربى، این نفت و گاز ارزشمندى که در این کشورها هست؛ اینها وسوسه‌کننده‌ى قدرتهاى استکبارى است؛ مى‌خواهند بر اینها تسلط کامل داشته باشند؛ اما بیدارى امت اسلامى مانع این است. وحدت امت اسلامى بزرگترین سد در مقابل این دشمنان است؛ لذا در شکستن این سد، همه‌ى تلاش خود را به کار مى‌برند.شک نداریم وعده‌ى الهى که فرمود: «وعد الله الذین امنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فى الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذى ارتضى لهم» وعده‌ى عملى است و تحقق پیدا خواهد کرد. شرط آن، ایستادگى، استقامت، راه را گم نکردن، هدف را گم نکردن، وحدت را حفظ کردن و به خداى متعال توکل کردن است. » در تاریخ 12/04/1368 مقام معظم رهبری در دیدار گروهى از طلاب پاکستانى با وی ، یادآور شدند، « اسلام به برکت انقلاب، به صورت یک ارزش درآمد و مسلمانها با احساس اسلام، به هم نزدیک شدند؛ و از سوى دیگر، دشمنان جهانى اسلام - یعنى استکبار جهانى و شرق و غرب متجاوز و امریکاى تجاوزکار و غارتگر - که از اعماق وجود با اسلام مخالفند، از وحدت اسلامى و آشنایى ملتهاى مسلمان با یکدیگر، دچار وحشت شده‌اند.امروز هر دو بعد انقلاب براى ما حایز اهمیت است. در بعد داخلى، باید تمام اقشار ملت و مسؤولان و علماى اعلام و معلمان و گویندگان و نویسندگان و سازندگان و برنامه‌ریزان و سیاستگذاران تلاش کنند، تا باز هم جامعه را به سمت زندگى اسلامى جلوتر ببریم و به آرمانها نزدیکتر کنیم. و در بعد خارجى انقلاب نیز، باید همه‌ى ملتهاى مسلمان - بخصوص علما و روشنفکران و کسانى که حرفشان بر ذهن مردم اثر مى‌گذارد - تلاش کنند، تا وحدت و نزدیکى و آشنایى ایجادشده، حفظ و تقویت شود.»   نکته‌ها :مقام معظم رهبری ، در بیانات خویش با مهمانان خارجی رمز پیروزی حکومت‌ها به‌خصوص دولت های مسلمان را وحدت دانسته و از سوی دیگر هدف دشمنان را ایجاد تفرقه با صرف هزینه های کلان می‌داند و موارد مهمی را در این زمینه یادآور می‌شوند ، که از جلمه‌ی آنها ، عبارتنداز : 1 : مسأله وحدت بین شیعه و همه‌ی مسلمین یک امر ضروری است . 2 : برای تحقّق پیدا کردن وحدت ، نباید شرط و شروط زیادی قائل شد . 3 : فریضه جهاد نیاز به وحدت دارد .  4 :‌ وحدت یعنی هماهنگی ، یکنوایی و هم‌صدایی  5 : هدف دشمن ایجاد تفرقه و برادر‌کشی می باشد .   6 : وحدت مسلمین و اتحاد نیروهای مؤمن در اسلام فریضه است . 7 : وحدت کلمه یکی از ابزارهای گذشتن از موانع است . 8 : از موانع مهم ایجاد وحدت ، تقسیم بندی های قومی از سوی دشمن است .   9 : یکی از محورهای اصلی وحدت در دنیای امروز مسأله قدس است .    10 : وحدت ، یکی از نیازهای مهم امت‌ها به شمار می‌آید .   11 : وجود مقدس نبی مکرّم اسلام و یاد و نام او ، معیار وحدت و محور اتحاد مسلمین می‌باشد .     12 : عوامل ضد وحدت عبارتند از : اختلافات مذهبی و طایفه‌ای ، اختلافات سیاسی     13 : از بین رفتن وحدت ، موجب رفتن آبرو و هویت و قدرت است .  14 : وحدت موجب هراس و وحشت دشمنان است .   15 : وحدت را باید بوسیله کسانی که حرفشان بر ذهن مردم اثر می‌گذارد ، حفظ و تقویت کرد .                   وحدتدر بخشی از کلام‌ مقام معظم رهبری ، در دیدار با کارگزاران و مهمانان اجلاس وحدت اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت(ع) مقام معظم رهبری دیداری که در بیست‌وچهارم مهر ماه 1368 ، با میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى، روحانیون و مسؤولان و ائمه‌ى جمعه و برادران اهل تسنن و تشیع استانهاى کردستان و کرمانشاه داشتند ، فرمودند :  « وجود نبى مکرم اسلام(صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم)، بزرگترین مایه‌ى وحدت در همه‌ى ادوار اسلامى بوده است و امروز هم مى‌تواند باشد؛ چون اعتقاد آحاد مسلمانان به آن وجود اقدس بزرگوار، با عاطفه و عشق توأم است و لذا آن بزرگوار، مرکز و محور عواطف و عقاید همه‌ى مسلمانهاست و همین محوریت، یکى از موجبات انس دلهاى مسلمین و نزدیکى فرق اسلامى با یکدیگر به حساب مى‌آید.ابعاد شخصیت نبى اکرم را هیچ انسانى قادر نیست به نحو کامل بیان کند و تصویر نزدیک به واقعى از شخصیت آن بزرگوار ارایه نماید. آنچه ما از برگزیده‌ى پروردگار عالم و سرور پیامبران سراسر تاریخ شناخته و دانسته‌ایم، سایه و شبحى از وجود معنوى و باطنى و حقیقى آن بزرگوار است؛ اما همین مقدار معرفت هم براى مسلمانان کافى است تا اولا، حرکت آنها را به سمت کمال تضمین کند و قله‌ى انسانیت و اوج تکامل بشرى را در مقابل چشم آنان قرار بدهد و ثانیا، آنها را به وحدت اسلامى و تجمع حول آن محور تشویق کند. بنابراین، توصیه‌ى ما به همه‌ى مسلمانان عالم این است که روى ابعاد شخصیت پیامبر و زندگى و سیره و اخلاق آن حضرت و تعالیمى که از آن بزرگوار مأثور و منصوص است، کار زیادى بشود. و اما راجع به مسأله‌ى  وحدت مسلمین و هفته‌ى وحدت باید بگویم که اگر وحدت و نزدیکى فرق اسلامى چیزى است که در خدمت اسلام مى‌باشد و اگر قبول داریم که اتحاد مسلمین به حال مسلمین مفید است و در جهت عظمت اسلام مى‌باشد، یقینا باید معتقد باشیم که از سوى دشمنان اسلام، سخت‌ترین تلاشها و پیچیده‌ترین توطئه‌ها، علیه این وحدت و اتحاد در جریان است. این دو از هم غیرقابل انفکاک است. امروز، هر چیزى که براى اسلام نافعتر است، از نظر دشمنان اسلام مبغوضتر مى‌باشد. امروز، هر چیزى که بیشتر در جهت عظمت اسلام باشد، بیشتر هم مورد تهاجم دشمنان اسلام است. این، یک معادله‌ى قطعى است.هر کارى که امروز در خدمت اسلام است، مورد نقمت دشمنان اسلام مى‌باشد. وحدت میان مسلمین، یکى از مصادیق این قاعده‌ى کلى است. اگر حقیقتا لازم است که مسلمین عالم با یکدیگر اتحاد پیدا بکنند و اگر این اتحاد به حال اسلام و مسلمین مفید است - که ظاهرا در نظر عقلا و مصلحان عالم اسلام، جاى شکى در این حرف نیست - پس باید مطمئن بود که امروز توطئه‌ى دشمن علیه این وحدت ، از همیشه بیشتر است.امروز، پولهاى دستگاه استکبار و ایادى آنها، در دنیا و بیشتر از همه در دنیاى اسلام، براى ایجاد تفرقه بین مسلمین خرج مى‌شود تا اگر بتوانند - که نخواهند توانست - بین ایران اسلامى و مسلمانان عالم، اختلاف ایجاد کنند و فاصله بیندازند. جنگ دشمن‌ساخته‌ى شیعه و سنى، به برکت انقلاب اسلامى بحمدالله رو به خمود و خاموشى رفت و برادران شیعه و سنى در میدانهاى مختلف در کنار هم قرار گرفتند و به یکدیگر کمک کردند و برادروار با هم حرکت کردند - که حق هم همین بود - ولى امروز تبلیغات جهانى سعى مى‌کند باز هم این شعله را مشتعلتر و این آتش را برافروخته‌تر کند و این اختلاف را که رو به از بین رفتن است، دوباره زنده نماید. چرا؟ چون مى‌دانند که امروز وحدت اسلامى - یعنى تجمع مسلمین - حول محور ایران اسلامى است. مى‌دانند که دلهاى مسلمین، امروز به ام‌القراى اسلام - یعنى ایران اسلامى - متوجه است. مى‌دانند که امروز در دنیاى اسلام و در سراسر عالم، آن جایى که قرآن رسما و عملا حاکمیت دارد، ایران اسلامى است. شما بعضى از کشورهاى اسلامى مدعى اسلامیت و ترویج اسلام را ببینید؛ بعضی‌ها آن قدر پررو و وقیح هستند که خودشان را بانى و صاحب و مروج اسلام هم به حساب مى‌آورند و معرفى مى‌کنند درعین‌حال که کپسول فساد و انحطاط و منشأ محرمات و گناهان کبیره هستند!! این را مردم دنیا مى‌بینند. مسلمانانى که بصیرند، اینها را مى‌فهمند و مى‌دانند که در این صورت، اگر پرچم وحدت اسلامى بلند شد، دلهاى مسلمانان به طور قهرى به آن‌جایى متوجه خواهد شد که حقیقتا اسلام حاکم است و ملاکها و معیارها از اسلام گرفته شده و ملاک حاکمیت و مدیریت و مسؤولیت، مسلمان بودن است و این آیه‌ى شریفه که: «الذین ان مکناهم فى‌الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر»(5) صادق است. مردم دنیا، این را مى‌بینند و دلهاشان متوجه ایران اسلامى خواهد شد.لذا امروز، تمام تشکیلات تبلیغاتى وابسته به استعمار و استکبار و ایادى آنها در همین منطقه‌ى اسلامى، دست به دست هم داده‌اند تا با تبلیغات مضر، وحدتى را که مورد نظر اسلام است و نظام اسلامى کمربسته‌ى آن مى‌باشد، بشکنند. علماى اسلام باید مواظب باشند. مراقب این مذاهب اختراعى و جعلى - که نقض وحدت است - باشید. مواظب این دلارهاى نفتى که براى ایجاد تفرقه به‌کار مى‌رود، باشید. مواظب این دستهاى پلید و مزدور که سعى مى‌کنند «عروةالوثقى»ى وحدت بین مسلمین را بگسلند و پاره کنند، باشید. با اینها برخورد کنید. این، لازمه‌ى علاقه به وحدت و پیمودن راه وحدت اسلامى است. بدون این، ممکن نیست.ما در مسأله‌ى وحدت ، جدى هستیم. ما اتحاد مسلمین را هم معنا کرده‌ایم. اتحاد مسلمین، به معناى انصراف مسلمین و فرق گوناگون از عقاید خاص کلامى و فقهى خودشان نیست؛ بلکه اتحاد مسلمین به دو معناى دیگر است که هر دوى آن باید تأمین بشود: اول این‌که فرق گوناگون اسلامى (فرق سنى و فرق شیعه) - که هر کدام فرق مختلف کلامى و فقهى دارند - حقیقتا در مقابله با دشمنان اسلام، همدلى و همدستى و همکارى و همفکرى کنند. دوم این‌که فرق گوناگون مسلمین سعى کنند خودشان را به یکدیگر نزدیک کنند و تفاهم ایجاد نمایند و مذاهب فقهى را با هم مقایسه و منطبق کنند. بسیارى از فتاواى فقها و علما هست که اگر مورد بحث فقهى عالمانه قرار بگیرد، ممکن است با مختصر تغییرى، فتاواى دو مذهب به هم نزدیک شود. »  و نیز در دیدار اعضاى ستاد برگزارى کنفرانس جهانى اهل‌بیت(ع) ، که بیست وششم فروردین ماه ، سال 1369 با مقام معظم رهبری داشتند ، به آنها خاطر نشان شد ، که « هدف از این کار آن است که با شعار وحدت مسلمین، که شعار درست و ضرورى‌یى هم است و من از قدیم این اعتقاد و تفکر را داشتم و دارم و آن را یک مسأله‌ى استراتژیک مى‌دانم - یک مسأله‌ى تاکتیکى و مصلحتى هم نیست که حالا بگوییم مصلحت ما ایجاب مى‌کند که با مسلمین غیر شیعه ارتباطات داشته باشیم - مسلمانان، بتدریج این اختلافات مذهبى و طایفه‌یى را کم کنند و از بین ببرند؛ چون در خدمت دشمنان است. ما با این انگیزه‌ى صحیح، مسأله‌ى وحدت مسلمین را در جمهورى اسلامى، یک مسأله‌ى اساسى قرار داده‌ایم. امام بارها فرمودند، ارگانهاى مختلف جمهورى اسلامى نیز بر این اساس برنامه‌ریزى و طراحى و تلاش کردند و ماها هم سخنرانى کردیم.ما وظیفه داریم در کنار آن شعار و عمل به وحدت - که یک برنامه و یک عمل قطعى است - شیعه را در همه جاى عالم، به‌عنوان یک مجموعه‌ى متصل و ملحق به جمهورى اسلامى جمع کنیم. وقتى که ما شعار وحدت اسلامى مى‌دهیم، چرا شعار وحدت شیعى ندهیم و در داخل شیعه، به فکر ایجاد یک وحدت نباشیم؟نکته‌ى دوم این است که هر کار مثبت، آن جنبه‌ى اثباتیش مورد نظر است؛ جنبه‌ى نفى‌یى آن - یعنى نفى افراد و چیزهاى دیگر - اصلا باید در آن نیاید. مثلا در برگزارى همین کنفرانس، هیچ نبایستى مسأله‌ى وحدت اسلامى که این‌همه روى آن سرمایه‌گذارى کرده‌ایم و واقعا هم امر بسیار مهمى است و در درجه‌ى اول اهمیت قرار دارد، نقض بشود.به این معنا توجه بکنید که در سمینار، در مباحث، در شعارها، در سخنرانیهایى که انجام خواهد گرفت و در قطعنامه‌ى سمینار، مرتب باید بر روى وحدت اسلامى تکیه بشود. شاید بتوان این را یکى از اهداف سمینار قرار داد و در جمع اعلامش کرد. ما باید بگوییم که مى‌خواهیم در این تجمع، شیعه را که یکى از اطراف قضیه‌ى وحدت است، براى وحدت آماده‌تر کنیم. ما در خانواده‌ى اسلامى، یک عضو حجیم هستیم. تأثیر ما شیعیان در ایجاد وحدت ، تأثیر زیادى است. ما مى‌توانیم تأثیر زیادى در همه‌جاى دنیا بگذاریم.این مجموعه دور هم جمع شده‌اند که درباره‌ى وحدت - از جمله، وحدت اسلامى - تصمیم خودشان را بگیرند. در سخنرانیهاى این سمینار، مرتب باید خطرات تفرقه و اطماع استکبارى دشمن را از ایجاد تفرقه و تقویت گرایشهاى طایفه‌یى تذکر بدهیم. مرتب مى‌خواهند گرایشهاى منفى را رواج بدهند. ما هم گرایشهاى مثبت داریم، هم گرایشهاى منفى. گرایش مثبت این است که من خودم را وابسته‌ى به مجموعه‌یى مى‌دانم. گرایش منفى یا نافى این است که وابستگى خودم را به معناى لگد زدن به دیگران بدانم؛ مثل ناسیونالیسم منفى یا نافى. » در تاریخ چهارم خرداد ، سال 69 ، در دیدار با میهمانان و شرکت‌کنندگان کنفرانس جهانى اهل‌بیت(علیهم‌السلام) فرمودند : « در مرتبه‌ى اول، با هم آشنا بشوند، همکارى و همفکرى بکنند، معضلات را حل کنند، گرهها را باز کنند، احساس خویشاوندى نمایند و در هر نقطه‌یى از دنیا که هستند، بدانند که تعارف آنها با هم و تشکلشان به شکل صحیح، قلب مقدس ولى‌عصر(ارواحنافداه‌وعجل‌الله‌تعالى‌فرجه) را شاد مى‌کند. این بزرگواران، از تفرقه و تشتت و جدایى و بغضا متنفر بودند؛ اهل وحدت و عامل جمع و شمع انجمن بودند. امروز هم پیروان و علاقه‌مندان آنها، باید این را تأمین کنند.ما به عنوان عایله‌ى تشیع، باید با همه‌ى وجود احساس و اعلام کنیم که معتقد به وحدت جهان اسلام و وحدت پیروان «لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله» هستیم. ما امروز در دنیا باید مایه‌ى وحدت بشویم؛ همچنان که همه‌ى ائمه‌ى بزرگوار ما(سلام‌الله‌علیهم) همیشه عامل جمع و وحدت بوده‌اند.اول، تعارف و ارتباط و وصل و خبرگیرى از هم و اطلاع از نظرات هم و کمک به یکدیگر. من اطلاع یافتم که شما خواسته‌اید و ایجاد یک مجمع جهانى را تصویب کرده‌اید. ان‌شاءالله به همت برادران، این را اقدام خواهیم کرد و امیدواریم که در خدمت اسلام و قرآن و وحدت مسلمین و پیشرفت جهان اسلام و به سمت معارف صحیح اسلامى - که متراوش از مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است - این کار واقع بشود.آن نکته‌ى دوم، همین ایجاد وحدت و مهربانى با فرق دیگر اسلامى است. نگذارید دشمن سوء استفاده کند. نگذارید دشمن به دست برادران، آنها را ضعیف کند و از بین ببرد؛ «و لاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم»(6). در دنیاى اسلام، همه را برادر بدانید. امروز مجموعه‌ى اسلام، از سوى دشمنان مورد تهدید است. امروز از سوى قدرتهاى استکبار جهانى، اصل دین مورد فشار و تهدید است.امریکا و اذنابش خوب فهمیده‌اند که با حاکمیت و شیوع دین و معرفت دینى، نخواهند توانست نظام سلطه‌ى عالمى و جهانى را حفظ کنند. راه موفقیت امریکا و دیگر قدرتها و مرتجعان و حکام ظالم و حلقه‌هاى زنجیره‌ى سلطه‌ى جهانى این است که مردم از دین و معرفت و ایمان دینى عارى بشوند؛ بى‌بندوبار، بى‌ایمان، بى‌عقیده، بى‌تعصب و بى‌غیرت دینى بشوند. مردم و ملتها را این‌طور مى‌پسندند. لذا وقتى مى‌بینند از کانونى مثل ایران اسلامى، ایمان و عمل و جهاد تراوش مى‌شود و به همه‌جا پر مى‌کشد، بشدت با آن مبارزه مى‌کنند. امروز همه‌ى قدرتهاى مستکبر و ظالم و شیطانى، با اسلام و ایران اسلامى - به عنوان کانون اسلام - مخالفند. ما در چنین وضعیتى، باید با همه‌ى وجود و امکانات، دودستى و محکم به اسلام و وحدت اسلامى بچسبیم و آن را حفظ کنیم. » و همچنین در دیدار مهمانان کنفرانس وحدت اسلامى در چهارم شهریور 1373 ، با مقام معظم رهبری ، معظم‌له بیاناتی را به شرح زیر فرمودند : « در این روز ولادت و هفته‌ى وحدت و مانند این ایام، مردم معمولا از خدمتگزاران خود - یعنى از دولت خدمتگزار جمهورى اسلامى - تجلیل مى‌کنند. آنچه باید به‌طور کامل در این ایام درنظر بگیریم، این است که اسلام و عمل به قرآن و پایبندى به این دو، رمز بقاى نظام اسلامى و اقتدار آن است. وحدت بایستى براساس اسلام و اعتصام به حبل‌الله باشد، نه بر اساس موهومات و قومیتهاى پوچ و بى‌محتوا. قوام امت اسلامى به همین است. درس ملت از این روزها، پایبندى به اسلام در همه‌ى ابعاد آن است. باید همه‌ى تلاش نمایندگان محترم مجلس شوراى اسلامى این باشد که قوانین را صددرصد منطبق با شرع مقدس اسلام تنظیم کنند؛ زیرا شرع مقدس اسلام تأمین کننده‌ى نیاز و سعادت مردم است؛ همچنان که تا به امروز بوده است. بحمدالله قوانین جمهورى اسلامى جزو مترقى‌ترین قوانین و منطبق‌ترین آنها با قوانین اسلامى است. قوانین اقتصادى و جزایى و قوانین گوناگون مربوط به مسائل حقوقى و ارتباطات و مناسبات گوناگون مردم با یکدیگر، براساس اسلام است. » و نیز ، در مورخه 24/05/1374 ، به میهمانان خارجى شرکت کننده در کنفرانس بین‌المللى وحدت اسلامى ، خاطر نشان شدند ، که « یکى از صدقات جاریه‌ى انقلاب که به برکت ذهن بیدار امام راحل رضوان‌الله‌تعالى‌علیه تحقق پیدا کرد، این بود که ایام ولادت نبى اکرم علیه و على آله الصلاة و السلام، به عنوان ایام وحدت معرفى شد. از این جهت این مسأله جالب است که وحدت اسلامى یک آرزوست. بعضى واقعا این آرزو را دارند، بعضى هم یک حرفى مى‌زنند؛ لقلقه‌ى لسانى است. به هر صورت این آرزو، یک راه عملى لازم دارد.هیچ آرزویى بدون مجاهدت و تلاش تحقق پیدا نمى‌کند و وقتى که ما به راههاى عملى براى این مقصود و این آرزو فکر مى‌کنیم، یکى از بهترینها و بزرگترینها، همین شخصیت عظیم الشأن عالم خلقت، یعنى وجود مبارک پیامبر گرامى و مرکزیت این بزرگوار براى عواطف و عقاید عامه‌ى مسلمین است. در بین حقایق و معارف اسلامى، چیزى که به این صورت مورد توافق آراء و عقاید و نیز عواطف همه‌ى مسلمین باشد، شاید نداشته باشیم یا خیلى نادر باشد؛ چون عواطف هم نقش زیادى دارد. به غیر از بعضى اقلیتها و جمعیتهاى جدا شده از عامه‌ى مسلمین که به عواطف چندان اهمیت نمى‌دهند و کارى به محبت، توجه و توسل ندارند، عامه‌ى مسلمین، با عواطف نسبت به نبى اکرم علیه و على آله الصلاة والسلام سروکار دارند. بنابراین، وجود این بزرگوار مى‌تواند محورى براى وحدت باشد.برادران عزیز؛ خواهران عزیز و گرامى! امروز مسأله‌ى وحدت براى مسلمین یک نیاز قطعى است. امروز دشمن اسلام و مسلمین، دو خصوصیت دارد که در طول تاریخ این دو خصوصیت را نداشته است. یکى این‌که به شدت به مال، به سیاست، به تبلیغات، به انواع و اقسام ابزارهاى اثر گذارى و نفوذ و ضربه زدن، مجهز است. دشمن اسلام کیست؟ جبهه‌ى استکبار، از صهیونیسم تا آمریکا، تا کمپانیهاى نفتى، تا قلم به مزدان و روشنفکرانى که براى آنها کار مى‌کنند، در سرتاسر جهان مجهزند. هیچ وقت جبهه‌ى مقابل اسلام، این قدر به همه‌ى ابزارها مجهز نبوده است.امروز هم از لحاظ سیاسى، حداکثر تلاش را مى‌کنند؛ لذا استنتاج من، فهم و برداشت من و توصیه‌ى من به عنوان یک خدمتگزار؛ به عنوان آدمى که توطئه‌ى دشمن را مى‌بیند و حس مى‌کند، به برادران مسلمان این است که امروز اتحاد بین مسلمین، براى مسلمین یک ضرورت حیاتى است. شوخى و شعار نیست؛ جدا باید جوامع اسلامى با یکدیگر اتحاد کلمه پیدا کنند و همسو حرکت نمایند. البته وحدت امر پیچیده‌اى است؛ ایجاد اتحاد یک کار پیچیده است. اتحاد بین ملتهاى اسلامى، با اختلاف مذاهب مى‌سازد، با اختلاف شیوه‌هاى زندگى و آداب زندگى مى‌سازد، با اختلاف فقه‌ها مى‌سازد. معناى اتحاد بین ملتهاى اسلامى، این است که در مسائل مربوطه به جهان اسلام، همسو حرکت کنند، به یکدیگر کمک نمایند و در داخل این ملتها، سرمایه‌هاى خودشان را علیه یکدیگر به کار نبرند.وحدت یکى از عواملى که مى‌تواند در این زمینه مرکز باشد، عبارت است از وجود مقدس نبى اکرم صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم. مسلمین و روشنفکران اسلامى باید بر روى شخصیت و تعالیم این بزرگوار و محبت به این بزرگوار، با دید همه گیر نسبت به اسلام سرمایه گذارى کنند. از جمله عواملى که مى‌تواند محور این وحدت قرار گیرد و همه‌ى مسلمین مى‌توانند بر آن اتفاق نظر کنند، تبعیت از اهل بیت پیغمبر است. اهل بیت پیغمبر را همه‌ى مسلمین قبول دارند. البته شیعه اعتقاد به امامت آنان دارد؛ غیر شیعه، آنان را به معناى امامت در اصطلاح شیعى، امام نمى‌داند، لکن از بزرگان اسلام که مى‌داند، خانواده‌ى پیغمبر که مى‌داند، مطلع از معارف و احکام اسلامى که مى‌داند. مسلمین باید در عمل به کلمات ائمه علیهم السلام و اهل بیت پیغمبر، اتفاق کلمه کنند. این یکى از وسایل وحدت است.چقدر جاى دریغ و افسوس است که ذهن متفکر اسلامى که براى عزت مسلمین و برافراشتن پرچم اسلام باید قلم بزند و تلاش کند، به دنبال مسائل اختلافى، ایجاد اختلاف، ایجاد دعوا و خلأ بین مسلمین برود، قلم بزند و کار کند؛ یکى را متهم و یکى را از دین خارج نماید! علما در این زمینه، براى انجام وحدت و فراهم کردن مقدمات وحدت وظیفه‌ى بزرگى دارند؛ نه فقط علماى یک طرف، بلکه علماى هر دو طرف.امیدواریم خداوند متعال کمک کند، گامها را محکم گرداند، دلها را در این راه هدایت نماید، دستهاى وحدت را گرماگرم در یکدیگر گره بزند و دلها را ان‌شاءالله، هر چه بیشتر به هم نزدیک فرماید. » و همچنین در دیداری که میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى در سالروز میلاد خجسته‌ى پیامبر اکرم (ص) و امام جعفر صادق (ع) در یکم مرداد ماه سال 76 با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم‌له یادآور شدند . « آن‌چه به دنیاى امروز ما ارتباط دارد، نکته‌اى است که من مکرر بر آن پا مى‌فشارم و آن، این است که در بین فرق اسلامى - که امروز مسلمین خیلى گرفتارى و نابسامانى دارند و با آن دست به گریبانند و باید از هر وسیله‌اى براى نجات خود از این گرفتاریها استفاده کنند - یک نقطه وجود دارد که در آن نقطه، هیچ اختلاف بین آنها نیست. حتى در عقیده‌ى توحید هم که متفق علیه است، ممکن است کسانى تفسیر و حرفى داشته باشند که آن دیگرى قبول نداشته باشد؛ اما در این نقطه هیچ اختلافى وجود ندارد و آن، محبت و ارادت به نبى مکرم اسلام حضرت محمدبن عبدالله صلى‌الله علیه وآله و سلم است. این، یک نقطه‌ى اجتماع و اتحاد است و روى آن بایستى تلاش شود. ما قبلا هم این را گفته‌ایم، بعضى از اصحاب همت هم تلاش کرده‌اند که بر این اساس، اجتماعى بین فرق مسلمین به وجود آید. امروز هم کسانى که اهل همتند، باید بر این اساس بنشینند و مسلمین را به این نقطه‌ى وحدت ، متوجه و متنبه کنند.در درجه‌ى اول، مسأله‌ى وحدت و اتحاد مسلمین است. این قضیه‌ى اتحاد مسلمین را همه‌ى فرق اسلامى - چه شیعه و چه سنى، چه مذاهب مختلف اهل سنت و چه مذاهب شیعه - باید جدى بگیرند. امروز مسلمانان وحدت اسلامى را جدى بگیرند. وحدت اسلامى هم معنایش معلوم است. مقصود این نیست که مذاهب، در یک مذهب حل شوند. بعضى کسان براى این‌که اتحاد مسلمین را تحصیل نمایند، مذاهب را نفى مى‌کنند. نفى مذاهب، مشکلى را حل نمى‌کند؛ اثبات مذاهب، مشکلات را حل مى‌کند. همین مذاهبى که هستند، هر کدام در منطقه‌ى کار خودشان، امور معمولى خودشان را انجام دهند؛ اما روابطشان را با یکدیگر حسنه کنند.من به چشم خود، دستهاى توطئه‌گرى را مى‌بینم که بخصوص در سالهاى اخیر - بعد از حمله‌اى که پس از پیروزى انقلاب شروع کردند؛ اما با حرکت قاطع انقلاب اسلامى و رهبر عظیم‌الشأن و امام بزرگوار ما خنثى شد - به شکل بسیار خطرناکى، براى ایجاد تفرقه بین مذاهب و مسلمین تلاش مى‌کنند. دشمنان، همیشه با اتحاد مسلمانان مخالف بوده‌اند. تاریخ، شاهد بر این معناست. اما امروز که پرچم مظفر اسلام، در این نقطه از عالم، با عظمت و عزت برافراشته شده است، بیشتر از همیشه از وحدت اسلامى مى‌ترسند.عزیزان من! حضور جمهورى اسلامى در این دنیاى بزرگ؛ حضور این دولت قدرتمند، این نظام مقتدر و مستقل، این ملت شجاع و سربلند و فعال و کارآمد و مؤمن، این کشور بزرگ، این انقلابى که توفیق خود را در اغلب عرصه‌ها تا امروز اثبات کرده است - هم در پیروزى انقلاب، هم در پیروزى بر تهاجم دشمن بیگانه در جنگ تحمیلى، هم در عرصه‌ى سازندگى - و توانسته است وحدت ملى به صورت کاملى حفظ کند، دشمنان اسلام را به‌شدت به فکر فرو برده است. آنها مى‌ترسند؛ چون مى‌بینند که این انقلاب جاذبه دارد. هر جا در دنیا مسلمانى هست، وقتى سر بلند مى‌کند و چشمش به این پرچم برافراشته و به اهتزار درآمده مى‌افتد، به هیجان مى‌آید و احساسات اسلامى در او زنده مى‌شود. شما ببینید از بعد از پیروزى انقلاب اسلامى، هیجانات و احساسات و حرکات اسلامى و موفقیتهاى گروههاى مسلمان در منطقه‌ى اسلامى، چقدر زیاد شده است! از شمال آفریقا و الجزایر بگیرید، تا به این‌جا برسید و به طرف شرق بروید. این، به برکت همین پرچم رفیع و بلند است. احساس استقلال، احساس هویت اسلامى و احساس شخصیت در جوامع اسلامى زنده شد و دشمن اسلام و مسلمین، خائف گردید. کسانى که دهها سال تلاش کرده بودند و تا مسلمانان را ضعیف و دلمرده و بى‌شخصیت و بى‌هویت بار بیاورند، ناگهان دیدند که همه‌ى بافته‌هایشان پنبه گردید و همه‌ى نقشه‌هایشان نقش بر آب شد. قیام این دولت اسلامى، به مسلمانان احساس اعتزاز داد. دشمنان درصدد برآمدند که از طرق مختلف، رابطه‌ى بین دولت اسلامى در ایران و بین جوامع و مجامع مسلمان در اقطار عالم را قطع کنند. این کار را مى‌کنند. یکى از آنها، طرق مذهبى است؛ جنگ سنى و شیعه، دعواى سنى و شیعه، عمده کردن و درشت کردن تفاوت مذهبى، که آنها شیعه‌اند و به شما کارى ندارند؛ در حالى که ما در این‌جا پرچم حکومت اسلام و قرآن و نام مبارک پیامبر اکرم حضرت محمد مصطفى را بلند کرده‌ایم. این چیزى است که همه‌ى مسلمانان، مشتاق و عاشق آن هستند. یکى از راهها این است. یکى از راهها این است که با تهمت تروریسم و امثال آن، جمهورى اسلامى و این ملت بزرگ و این دولت معنوى و اخلاقى و ارزشى را در دنیا از چشمها بیندازند.این‌که مى‌بینید تهمت حقوق بشر، مخالفت با حقوق بشر، نقض حقوق بشر، دست زدن به ترور و امثال اینها را این همه خرج مى‌کنند، براى آن است که این را در دنیا اثبات نمایند! خود آنها مى‌دانند که دروغ است. این، براى آن است که افکار عمومى عالم، از نظام جمهورى اسلامى فاصله بگیرد. این، براى همان ایجاد شکاف است. این، براى آن است که میان این پایگاه رفیع اسلام و قرآن و جوامع مسلمان در سرتاسر عالم، انجذابى ایجاد نشود. البته خداى متعال کید آنها را باطل مى‌کند: «انهم یکیدون کیدا و اکید کیدا»(7)، «و مکروا و مکرالله».(8) در طول این چند سال، هر کارى که اینها کردند، خداى متعال آن را باطل کرده است. اما به‌هرحال، دشمن مانع‌تراشى و ایجاد اشکال مى‌کند و مشکلات مى‌آفریند؛ در جاهایى هم رسوا مى‌شود، اما دست بر نمى‌دارد! این جاست که مسأله‌ى اتحاد و وحدت اسلام و تفاهم اسلامى معنا پیدا مى‌کند. ببینید این قضیه چقدر مهم است! ببینید این مسأله براى فرداى دنیاى اسلام، چقدر حائز اهمیت است! این، قضیه‌اى نیست که به آسانى بشود از آن گذشت. همه باید خود را مخاطب این کلام حساب کنند. من به همه مى‌گویم؛ هم به اهل سنت، هم به شیعه، هم به کتاب‌نویسان، هم به شعرا، هم به مطبعه‌چیها، هم به کسانى که در بین مردم پایگاهى دارند، حرفى مى‌زنند و مستمعى دارند. همه باید این حقیقت را بفهمند و دشمن را بشناسند. مواظب باشید که دشمن در سنگر خودى جا نگیرد. مواظب باشید که شما به جاى تهاجم به دشمن، به خودى حمله نکنید. عالم به زمان باشید؛ یعنى دشمن و دوست و عرصه‌ى مبارزه را بشناسید. اینها خیلى مهم است. » و نیز در تاریخ ، 8/02/1383 به میهمانان شرکت‌کننده در اجلاس وحدت اسلامی ، فرمودند : « آنچه که من امروز در این جمع نخبگان و برگزیدگان امت اسلام مى‌خواهم عرض کنم، مسأله‌ى و اتحاد بین مسلمانهاست. امروز دنیاى اسلام و امت اسلامى با مصائب بزرگى مواجه است. درست است که بسیارى از این مصائب از درون دل خود ما مسلمانها برخاسته است؛ ما کوتاهى و تنبلى کردیم و با خودخواهى‌ها و دنیاطلبى‌هاى خودمان راه امت اسلامى به‌سوى قله‌ى تکامل انسانى را نپیمودیم، که باید برگردیم؛ باید حرکت کنیم؛ باید توبه کنیم؛ اما شکى نیست که در دورانهاى اخیر تاریخ، بخش بسیار مهمى از این عقب‌ماندگى‌ها، مصیبت‌ها و مشکلات نیز ناشى از نظم باطل جهانى امروز و دیروز است. نظام جهانى، نظام اقتدارگرایى است؛ نظام تکیه‌ى بر زور است؛ نظام زندگى انسان نیست؛ نظام زندگى جنگلى است.امروز وقت آن رسیده است که دنیاى اسلام بازنگرى کند؛ بر روى مسأله‌ى وحدت بجد فکر کند. امروز تهدید امریکا در این منطقه متوجه یک کشور و دو کشور نیست؛ متوجه همه است. امروز تهدید سرمایه‌داران صهیونیست پشت سر دستگاه حاکمه‌ى امریکا، به بلعیدن یک قسمت از منطقه‌ى ما اکتفا نمى‌کند؛ همه‌ى منطقه را مى‌خواهند ببلعند و امروز صریحا هم این حرف را مى‌گویند. «طرح خاورمیانه‌ى بزرگ»، معنایى جز این ندارد. از پنجاه و چند سال پیش که دولت غاصب صهیونیست تشکیل شد و از حدود صد سال پیش که این فکر در مجامع غربى و اروپایى شکل گرفت، نیت همین بود که مى‌خواهند این منطقه را ببلعند؛ ببرند؛ لازم دارند. مردم این منطقه برایشان مهم نیستند؛ همه مورد تهدیدند. وقتى همه مورد تهدیدند، عاقلانه‌ترین راه این است که همه به فکر بیفتند و دستها را در دست هم بگذارند. توصیه و مطالبه‌ى جدى ما از دولتها و ملتهاى اسلامى این است که روى این مطلب فکر و کار کنیم، که زحمت و مقدماتى دارد؛ باید مقدماتش تأمین شود. البته دشمن هم بیکار نمى‌ماند و از ابزارهاى قدیمى تفرقه‌انگیز استفاده مى‌کند؛ از قومیتها، مذهب و طایفه‌گرى استفاده مى‌کند و موضوعاتى را که اسلام تأکید کرده که عمده نشوند، آنها را عمده مى‌کند. اسلام تأکید کرده است که قومیتها، ملاک تشخص و هویت نیستند؛ «ان اکرمکم عندالله اتقاکم». اسلام تأکید کرده است که برادران مسلمان باید با هم برادرانه رفتار کنند؛ نگفته است برادرانى که سنى‌اند یا شیعه‌اند یا فلان مذهب دیگر را دارند، بلکه گفته است که مسلمانان «انما المؤمنون اخوة» هستند. هر کسى به این کتاب و به این قرآن و به این دین و به این قبله اعتقاد دارد، مؤمن است؛ اینها با هم برادرند؛ اسلام این را به ما گفته است. اما ما خنجرها را پشت سر مخفى مى‌کنیم براى زدن به سینه‌ى برادران! در همه‌ى بخشها هم مقصرینى هستند. جلوى اینها را باید گرفت و با اینها باید مقابله کرد. امروز امت اسلام براى حیات، سربلندى و نجات خود و براى برافراشتن پرچم اسلام، به وحدت احتیاج دارد. کدام منطق است که در مقابل این مسائل بتواند مقاومت کند، تا اختلاف ایجاد شود؟ وحدت بر همه‌ى ضرورتها و اولویتها ترجیح دارد و از آنها اولى‌تر و مقدمتر است. چرا ضرورت اتحاد بین مسلمانان را نمى‌فهمیم؟! بار سنگینى بر دوش ماست و این برهه، برهه‌ى حساسى است. اگر دشمنان بتوانند با اعمال قدرت این منطقه را تصرف کنند، دنیاى اسلام باز هم مثل دوران استعمار، صد سال دیگر عقب خواهد افتاد و صد سال دیگر فاصله‌ى امت اسلامى با دنیاى مدرن و صنعتى بیشتر خواهد شد. ما باید جوابش را بدهیم؛ امروز ما مسؤول هستیم؛ امروز دولتها، نخبگان، زبدگان، رجال فرهنگى و دینى مسؤولند؛ همه‌ى ما در مقابل وحدت دنیاى اسلام مسؤولیم. امام بزرگوار ما (رضوان‌الله‌تعالى‌علیه) از مهمترین حرفهایى که از قبل از پیروزى انقلاب تا آخرین دوران زمان زندگى خود بر زبان داشت و تأکید مى‌کرد، وحدت امت اسلامى، اتحاد مسلمانها و بزرگ نکردن بهانه‌هاى کوچک بود، و ما امروز مى‌بینیم و مى‌فهمیم که توصیه‌ى بسیار حکیمانه و بسیار درستى بوده است. » نکته‌ها :مقام معظم رهبری ، در بیانات خویش با مهمانان و مسؤلین شرکت کننده در کنفرانس وحدت اسلامی با تأکید بر نبی مکرم اسلام (صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم)، به عنوان محور وحدت اسلامی در دنیا ، مطالبی را حول این موضوع یادآور شدند ، که از جلمه‌ی آنها ، عبارتنداز : 1 : وجود نبى مکرم اسلام(صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم)، بزرگترین مایه‌ى وحدت در همه‌ى ادوار اسلامى بوده است و امروز هم مى‌تواند باشد .2 : بر همه‌ی مسلمانان عالم واجب است که روى ابعاد شخصیت پیامبر و زندگى و سیره و اخلاق آن حضرت و تعالیمى که از آن بزرگوار مأثور و منصوص است، کار زیادى بشود.3 : امروز، هر چیزى که براى اسلام نافعتر است، از نظر دشمنان اسلام مبغوضتر مى‌باشد.4 : اگر پرچم وحدت اسلامى بلند شد، دلهاى مسلمانان به طور قهرى به آن‌جایى متوجه خواهد شد که حقیقتا اسلام حاکم است .5 : امروز، تمام تشکیلات تبلیغاتى وابسته به استعمار و استکبار و ایادى آنها دست به دست هم داده‌اند تا با تبلیغات مضر، وحدتى را که مورد نظر اسلام است و نظام اسلامى کمربسته‌ى آن مى‌باشد، بشکنند. 6 : علماى اسلام باید مواظب مذاهب اختراعى و جعلى - که نقض وحدت است - باشند.7 : بزرگان و سران کشورهای اسلامی باید مواظب ، دلارهاى نفتى که براى ایجاد تفرقه به‌کار مى‌رودو همچنین دستهاى پلید و مزدور که سعى مى‌کنند وحدت بین مسلمین را بگسلند و پاره کنند، باشند. 8 : لازمه‌ى علاقه به وحدت ، پیمودن راه وحدت اسلامى است. 9 :  فرق گوناگون اسلامى (فرق سنى و فرق شیعه) در مقابله با دشمنان اسلام، همدلى و همدستى و همکارى و همفکرى کنند .10 : فرق گوناگون مسلمین سعى کنند خودشان را به یکدیگر نزدیک کنند و تفاهم ایجاد نمایند . 11 : وحدت مسأله‌ى استراتژیک است نه یک  مسأله‌ى تاکتیکى و مصلحتى ، که بگوییم مصلحت ما ایجاب مى‌کند که با مسلمین غیر شیعه ارتباطات داشته باشیم .12 : در کنار شعار و عمل به وحدت باید یک برنامه قطعى داشته باشیم .13 : ضرورت ایجاد وحدت و مهربانى با فرق دیگر اسلامى14 : وحدت بایستى براساس اسلام و اعتصام به حبل‌الله باشد، نه بر اساس موهومات و قومیتهاى پوچ و بى‌محتوا .15 : وحدت اسلامى یک آرزوست و هیچ آرزویى بدون مجاهدت و تلاش تحقق پیدا نمى‌کند .16 :  مسأله‌ى وحدت براى مسلمین یک نیاز قطعى و ضرورت حیاتى است ؛ شوخى و شعار نیست .17 : معناى اتحاد بین ملتهاى اسلامى، این است که در مسائل مربوطه به جهان اسلام، همسو حرکت کنند، به یکدیگر کمک نمایند و در داخل این ملتها، سرمایه‌هاى خودشان را علیه یکدیگر به کار نبرندو روابطشان را با یکدیگر حسنه کنند.18 : همه‌ به‌خصوص مسؤلین ، سران کشورها و علمای دین در مقابل وحدت دنیاى اسلام مسؤولیم.  وحدتدر بخشی از بیانات مقام معظم رهبریدر خطبه‌های نماز جمعه مقام معظم رهبری در تاریخ  23/04/1368 در خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران ، خطاب به نمازگران فرمودند : « برادران و خواهران عزیز و ملت بزرگ ایران! حضور و اجتماع و وحدت کلمه‌ى شما در این مرحله‌ى بسیار حساس، بزرگترین پیروزى را به جمهورى اسلامى داد. بارها تکرار کرده‌ایم که دشمنان ما به این مرحله - فقدان امام(ره) - چشم امید دوخته بودند. بحمدالله با حرکت قاطع شما، طلسم دشمن شکسته شد و خواب و خیال باطل از چشمش رخت بربست.شما در طول این ده‌سال‌ونیمى که از پیروزى انقلاب گذشته، بارها به دشمن تودهنى زده‌اید و او را دچار شکستى خفت‌بار کرده‌اید؛ اما باز هم دشمن دست به توطئه و خدعه و خباثت خواهد زد. البته او انتظار دارد که ملت ایران دهها بار دیگر هم در مقابله با توطئه‌هاى خبیثانه‌اش، مشت محکم خود را به دهان و سینه‌ى او بکوبد و ان‌شاءالله خواهد کوبید. براى این کار، بیدارى ملت ایران و وحدت کلمه‌ى شما مردم همیشه لازم است. قوت و قدرت ما هنگامى بروز می‌کند که ملتى یکپارچه باشیم. اگر بین ما اختلاف و دودستگى شد، بگومگو رخ داد، جریانهاى مختلف پدید آمد و قدرت‌طلبى شد، قدرتمان را از دست خواهیم داد؛ «و تذهب ریحکم». (9)اختلاف، اصلاحیات و آبرو و اقتدار را از هر ملتى مى‌گیرد. اگر شما وحدت کلمه را حفظ کنید، این قدرت مى‌ماند.اسلام و جمهورى اسلامى باید نشان دهد که مى‌تواند ایران را چنان بسازد که در طول تاریخ کشورها، با این کیفیت ساخته نشده باشد. این هنر را اسلام و ملت مسلمان ما دارند. مردم همت کنند و با وحدت کلمه و خلوص و اخلاص و حضور در صحنه، کشور را بسازند و آباد کنند. ببینید مسؤولانى که مورد اعتمادتان هستند - جا هم دارد که مورد اعتماد باشند - از شما چه مى‌خواهند؛ آن را انجام دهید. با همکارى شما مردم، تمام موانع برطرف خواهد شد. » و همچنین در پنجم مهر ماه سال 1370 در خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران  به نمازگزاران یاد‌آور شدند که ، « امروز دو مسأله‌ى مهم و مؤثر در وضع جامعه و کشور ما، به عنوان دو یادگار و دو خاطره براى ما مطرح است: یکى یادبود سالهاى دفاع مقدس در برابر جنگ تحمیلى، و دیگرى یادبود هفته‌ى وحدت ، که درباره‌ى هر کدام به اختصار مطالبى را عرض مى‌کنمو اما سؤال سوم: چه شد که این پیروزى به دست آمد؟ برادران و خواهران عزیز در سراسر کشور! چه شد که شما پیروز شدید؟ آیا جز ایمان شما، توکل شما به خدا، تصمیم شما براى ایستادگى در مقابل دشمنان خدا، وحدت کلمه‌ى شما - که به هیچ وسیله‌یى نتوانستند آن را در هم بشکنند - فداکارى قهرمانانه‌ى جوانان شما؛ جوانانى که در عین جوانى، از لذتهاى دنیا گذشتند و تسلیم وسوسه‌ها نشدند؛ و پدر و مادرى که از جوانانشان گذشتند و تسلیم وسوسه‌ى محبت و عشق به اولادشان نشدند؛ و بى‌اعتنایى به زخارف دنیا و نگریستن به هدف عالى - یعنى سربلندى اسلام و مسلمین - پیروزى ملت ایران عامل دیگرى داشت؟ اگر ایران در آن روزى که دشمن از همه طرف به آن حمله کرد، به شرق یا به غرب، به امریکا، به اروپا، به شوروى رو مى‌آورد، باز هم پیروز شده بود؟ نمى‌گذاشتند پیروز بشود. جنگ تمام مى‌شد، اما جنگ بدون پیروزى و بدون افتخار؛ سلطه‌ى خودشان را بر این ملت از سر مى‌گرفتند.برادران و خواهران عزیز! تقریبا سیزده سال از پیروزى انقلاب و ریشه‌کن شدن سلطه‌ى امریکا از این کشور مى‌گذرد؛ اما امریکا و استکبار جهانى همچنان در فکر این هستند که سلطه‌ى خودشان را به هر شکلى که بتوانند، به این ملت برگردانند. بدانید که دشمنان خدا از اسلام و ایمان و وحدت کلمه‌ى شما مردم راضى نیستند؛ از این‌که شما پشت سر مسؤولان کشور، پشت سر قرآن و اسلام، پشت سر نشانه‌ها و پرچمهاى دین حرکت کنید، ناراضى هستند. دشمن، این‌طور زندگى را نمى‌پسندد. شما فرهنگ استکبارى را در دنیا به هم زده‌اید. امروز کار بر استکبار مشکل شده است.ما مى‌خواهیم روى پاى خودمان بایستیم. ما مى‌خواهیم کشور را خودمان آباد کنیم. ما مى‌خواهیم همت و اراده و پول خودمان این کشور را آباد کند. مسؤولان دلسوز کشور مشغول تلاشند. آنها با تدبیر و اراده‌ى صحیح و با کمک ملت خواهند توانست ان‌شاءالله این ویرانیها را جبران کنند؛ البته مقدارى طول مى‌کشد. جنگ سختى داشت، دوران بازسازى هم سختى دارد؛ این هم جزو سختى دوران جنگ است. امروز مبارزه‌ى شما، در راه بازسازى و سازندگى و تلاش براى حفظ وحدت است.هفته‌ى وحدت ، وحدت میان امت اسلام است. دشمن مى‌خواهد میان فرقه‌هاى اسلامى نزاع باشد؛ بخصوص بعد از پیروزى انقلاب اسلامى دشمن خواسته است بین ایران انقلابى و اسلامى و بقیه‌ى ملتها جدایى بیندازد. از خدا مى‌خواهند که در دنیاى اسلام گفته شود: «اینها شیعه هستند و انقلابشان انقلاب شیعى است و به ما سنى‌ها ربطى ندارد»! ملت ایران از اول انقلاب گفته است بله، ما شیعه و موالیان اهل‌بیت پیامبریم؛ اما این انقلاب، یک انقلاب اسلامى بر اساس قرآن، بر اساس توحید، بر اساس اسلام خالص و ناب، بر اساس وحدت و برادرى بین همه‌ى مسلمین است. این را از اول ملت ما گفتند و امام ما نیز این را فریاد کشید و بیان کرد.نگذارید این وحدت خدشه‌دار بشود. سایر ملتهاى مسلمان در کشورهاى دیگر نگذارند که نویسندگان و قلم‌به‌دستهاى مزدور، علیه ملت ایران و انقلاب اسلامى و جمهورى اسلامى مطلب بنویسند و تهمت و افتراء پخش کنند؛ آنها دارند این کار را مى‌کنند. نویسندگان خود ما هوشیارى بخرج دهند و نگذارند دشمن بهانه به دست بیاورد، تا این شکاف وسیع بشود. صدا و سیما، رسانه‌ها، روزنامه‌ها، کتاب‌نویسها، همه و همه مواظب باشند بهانه‌یى به دست دشمن ندهند، تا اختلاف بین مسلمین ایجاد کند. ما گفتیم که برادران مسلمان در هرجا هستند و مذهبشان هرچه هست، باشند؛ اما همه برادر باشند و در راه اسلام و توحید و قرآن، با استکبار - که ضد اسلام و ضد توحید و ضد قرآن است - مبارزه کنند. » ودر جای دیگر نیز در یازدهم اسفند ماه 73 بیانات در خطبه‌هاى نماز عید سعید فطر اشاره نمودند : که « آنچه من امروز در مقابل چشم خود مشاهده مى‌کنم و مناسب است امت مصطفوى، نسبت به پیشواى عظیم‌الشأن و پیامبر برگزیده‌ى خدا، به عنوان یک هدیه‌ى عید تقدیم کند، حضور یکپارچه‌ى جمعیتى از امت مسلمان است که براى نماز عید آمده‌اند. جا دارد که امروز، امت سعى کند یکپارچگى، التیام، وحدت و هماهنگى و همدلى در میان خود را - همچنان که نام یک امت از این همه خبر مى‌دهد - براى خود حفظ کند.امروز وظیفه‌ى این امت بزرگ، در مقابل پیامبر، نجات دهنده، پیشوا، معلم، امانت الهى در میان خود و محبوبترین چهره در میان امت؛ یعنى وجود مقدس نبى‌اکرم علیه‌وعلى‌آله‌الصلاه‌والسلام این است که عزت و شوکت امت اسلامى را با حفظ وحدت پاس بدارد. این وظیفه‌ى امروز امت است. امت از پیامبر خود عیدى مى‌خواهد؛ اما امت، در مقابل پیامبر موظف است وظیفه‌ى عیدى خود را هم انجام دهد. عیدى امت این است که حفظ وحدت کند و آبروى پیغمبر را محفوظ بدارد. امروز همه‌ى تلاش دشمنان اسلام و امت اسلامى این است که این امت را به جان یکدیگر بیندازند و آنها را با همدیگر دشمن کنند. این تلاش، مخصوص امروز نیست و از گذشته نیز همین‌طور بوده است. اما امروز، این مأموریت خباثت‌آمیز و رذالت‌آلود از طرف دشمنان، با سازماندهى و تدبیر و همه‌جانبه انجام مى‌گیرد. علت هم این است که احساس مى‌کنند روحیه و شوق اسلامى، در میان مسلمانان رو به فزونى است و اسلام، دلها را زنده کرده است.استکبار، در انقلاب عظیم اسلامى ملت ما، از اسلام سیلى خورده است. لذاست که مستکبرین مى‌خواهند امت را با یکدیگر دشمن کنند. من به ملت عزیز خودمان و به دیگر ملتهاى مسلمان در همه جاى عالم و در همه‌ى اقطارى که مسلمانى در آن‌جاها زندگى مى‌کند و کلا به همه‌ى مسلمین عرض مى‌کنم: بیایید به این توصیه‌ى الهى گوش فرا دهید که قرآن فریاد مى‌زند: «و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا.» (10) امریکا مى‌خواهد امت اسلامى با هم دشمن باشند. شما بیایید با ایجاد وحدت ، بینى مستکبر تفرقه‌طلب را به خاک بمالید و نگذارید دشمن خشنود شود. دشمنان دنیاى اسلام مى‌خواهند هدفهاى خودشان را در این برهه از زمان به دست مسلمانان انجام دهند. آنها مى‌خواهند کارى کنند که مدعى فلسطینیها و ملت فلسطین، نه مزدوران امریکایى صهیونیست در منطقه و دولت جعلى دروغین اسرائیل، بلکه دولتهاى اسلامى باشند! نگذارید. نگذارید که ملت فلسطین و ملتهاى مسلمان و انسانهاى حقجو و هر دولت بیدار و با وجدان، یک طرف قرار بگیرند و بگویند که «باید فلسطین را از دست اشغالگر بگیریم»، آن‌وقت یک عده‌ى دیگر، به خاطر شاد کردن دل امریکا، دل امت اسلامى و ملت فلسطین و حقجویان عالم را بشکنند و به نفع اسرائیل غاصب حرف بزنند.چرا؟ چرا باید چنین چیزى پیش بیاید؟ امروز ملت و امت اسلامى، باید دلهاى خود را با هم نزدیک و آشنا کنند. ملت ایران به عنوان ملتى که قدرت و عزت و عظمت و تواناییهاى گوناگون خود را در این پانزده - شانزده سال به اثبات رسانده و صاحب این کشور است، و ما به عنوان مسؤولین این کشور، دست دوستى به همه‌ى امتهاى اسلامى داده‌ایم. این دست دوستى، بعد از این هم به سوى آنان دراز است. البته نه به سبب احتیاج به کسى و نه به علت ضعف؛ بلکه به خاطر وحدت و یکپارچگى دنیاى اسلام؛ به خاطر مصلحت مسلمین و امت اسلامى.ملت بزرگ ایران ثابت کرده است که عظمت و بى‌نیازى و قدرت و عزت را به خاطر گرایش به اسلام از خداى متعال هدیه گرفته و بحمدالله امروز ملتى سرافراز است. تمام مسلمانانى که امروز به نحوى شلاق استکبار را بر تن و جان خودشان مى‌آزمایند و هر کدام از طرف دشمنان رنجى مى‌کشند - ملت بوسنى، ملت فلسطین، ملت چچن، ملتهاى گوناگون در منطقه، مردم لبنان، مردم کشمیر، مردم کشورهاى اسلامى در آفریقا و آسیا - این رنج را از ناحیه‌ى یکپارچه نبودن امت اسلامى مى‌برند. والا اگر امت اسلامى یکپارچه بود، هیچیک از این قضایا پیش نمى‌آمد و اگر پیش مى‌آوردند، به راحتى علاج مى‌شد. به ملت ایران هم عرض مى‌کنم: خدا را شکر که به الطاف پروردگار و به توجهات حضرت ولى‌الله‌الاعظم، ارواحنافداه، شما ملت رشید، هشیار و آگاه، وحدت و یکپارچگى‌تان را حفظ کردید و بعد از این هم باید با همه‌ى دقت و توان و ظرفیت بالاى خودتان، بر توطئه‌ها فایق آیید و این یکپارچگى را حفظ کنید.امسال بحمدالله اجتماع عظیم شما در روز بیست‌ودوم بهمن و در جمعه‌ى آخر ماه رمضان - روز قدس -، دشمن را خلع سلاح و بدخواهان را مأیوس کرد. آن‌چنان که دوستان شما را در اطراف دنیا از اعماق دل خوشحال نمود و در واقع انقلاب را یک بار دیگر - بعد از دهها بار - در مقابل توطئه‌ى دشمن، بیمه کرد. ان‌شاءالله همین روحیه، همین وحدت ، همین نشاط، همین یکپارچگى، همین حضور در صحنه، همین مهربانى فیما بین ملت و دولت، همین همدستى و همگامى ملت ایران در همه‌ى صحنه‌ها، تمام مشکلات را از پیش پاى شما ملت برخواهد داشت؛ بر توطئه‌هاى دشمن در همه‌ى مراحل فائق خواهد آمد و دنیایى‌آباد و آزاد - آن‌چنان که شایسته‌ى شما ملت بزرگ است - برایتان به ارمغان خواهد آورد. » و در خطبه‌هاى نماز عید سعید فطر سال 77 به آثار مثبت وحدت اشار ه نموده و خطاب به نمازگزاران فرمودند : « متأسفانه در پاکستان عده‌اى از برادران مسلمان ما به جرم شیعه بودن، به دست یک گروه متعصب - که از اسلام جز نامى ندانسته‌اند - در ماه رمضان به شهادت رسیدند. در لبنان نیز عده‌اى از برادران مسلمان در زیر بمبارانهاى رژیم صهیونیستى - شاید با دهان روزه - به شهادت رسیدند. در بسیارى از نقاط جهان اسلام، مسلمانان رنجهاى بزرگى را تحمل کردند؛ اما مردم مسلمان عالم به برکت اتحاد، به برکت وحدت کلمه‌ى توحیدى، به برکت بیدارى و هوشیارى‌اى که حرکت عظیم ملت ایران به آنها بخشیده و راه روشن امام بزرگوار ما در پیش پاى همه نهاده است، ان‌شاءالله بر این مشکلات فائق خواهند آمد.برادران و خواهران عزیز! این انقلاب و این اسلام و این عزت و این الگو شدن براى جهان اسلام را قدر بدانید؛ این به برکت اسلام است. آنچه که شما را عزیز کرد، اسلام بود. آنچه که شما را عزیز کرد، مجاهدت در راه خدا بود. آنچه که شما را عزیز کرد، وحدت کلمه بود. دستها را به یکدیگر بدهید، دلها را به خدا بسپرید، چشمها و بصیرتها را باز کنید و در راه خدا قدم بردارید. ملت ایران در سایه‌ى وحدت و اتفاق کلمه، پشت سر مسؤولان دلسوز و مؤمن و خداترس و عاشق خدمت، ان‌شاءالله خواهد توانست از همه‌ى راههاى دشوار و پیچ و خمهاى دشوار بگذرد. راه خدا، راه روشنى است؛ اگر زحمت و رنجى هم در آن باشد، آن زحمت و رنج هم ملحوظ لطف و عنایت الهى است و خدا به آن هم اجر خواهد داد. اگر صبر و مقاومت باشد، رنجها و مشکلات از پیش پاى شما بر خواهد خاست. امسال بحمدالله احساس مى‌شود که مردم مسلمان ما - مؤمنین و آحاد مردم این کشور - با همان شور و نشاطى که در طول سالهاى گذشته داشته‌اند، این وحدت را پاس خواهند داشت. البته بعضیها وحدت را خدشه‌دار مى‌کنند، به آن صدمه مى‌زنند، بیهوده مى‌نویسند، بیهوده مى‌گویند؛ اما بحمدالله متن ملت، برگزیدگان ملت، برجستگان ملت، راهنمایان کشور و امت، با وحدت کلمه راه خود را ادامه مى‌دهند.ملت عزیز! بندگان مؤمن و صبور خدا! راه خدا و راه انقلاب و راه امام را پاس بدارید؛ پشت سر مسؤولان دلسوزتان، بزرگان و هادیان و راهنمایان، دست در دست یکدیگر حرکت کنید و نگذارید وحدت شما خدشه‌دار شود. آن کسانى هم که دوست مى‌دارند به خاطر منافع کوتاه‌مدت خودشان، موجى در این اقیانوس آرام به وجود آورند، و کارى مى‌کنند که خاطرها آشفته شود، آنها هم بدانند که سودى نخواهند برد. این ملت، این جمعیت عظیم، این امت دلاور و مجاهد فى‌سبیل‌الله، به فضل پروردگار هدفش خداست، هدفش اسلام است، هدفش عزت است، هدفش استقلال است و مى‌داند که اینها با وحدت کلمه به دست خواهد آمد. به خدا توکل کنید، دست در دست یکدیگر بگذارید و پشت سر مسؤولانتان حرکت کنید. یقینا در جو آرامى که کشور داشته باشد - و بحمدالله از آن برخوردار است - مسؤولان کشور هم بهتر مى‌توانند به مشکلات مردم، به گره‌هاى اقتصادى و به کارهایى که برعهده‌ى آنهاست، بپردازند و حرکت کنند. همه‌ى مظاهر وحدت را پاس بدارید و همه‌ى چیزهایى که وحدت را خدشه‌دار مى‌کند، از شیطان بشمارید. آنچه که لازم است همه به آن توجه کنند، این است که اجتماعات را، اجتماعات متین و مؤمن قرار دهید. در این یک سال و اندى به این طرف، چند مورد اتفاق افتاده است که بعضى فضاى نماز جمعه را به نحوى متشنج کرده‌اند. مى‌خواهم عرض کنم که نماز جمعه‌هاتان را حفظ کنید. اگر اختلافى هم وجود دارد، نماز جمعه جاى تسویه‌ى آن اختلافها نیست. نماز جمعه محل وحدت است، محل جمع است، محل نزدیکى دلهاست؛ نگذارید مظهر اختلاف شود. دشمن از این‌که ببیند مظهر اجتماع، مظهر اختلاف شده است، لذت مى‌برد. ائمه‌ى محترم جمعه هم باید رعایت کنند و مسائل اختلافى و تفرقه‌افکن را بر زبان نیاورند. این وحدت عظیم‌الشأنى را که بحمدالله در کشور ما وجود دارد، حفظ کنید. البته على‌رغم میل دشمن، این وحدت حفظ خواهد شد. على‌رغم خواست دشمنان، این ملت در راه خدا حرکت خود را ادامه خواهد داد. تلاشهاى دشمنان، تلاشهاى بوقهاى تبلیغاتى، تلاشهاى طراحان سیاسى تبلیغات علیه نظام جمهورى اسلامى - که بیست سال است تجربه مى‌کنند و تجربه مى‌اندوزند و هر روزى به خیال خود با دست پرترى وارد میدان تبلیغات علیه ملت ایران و نظام جمهورى اسلامى مى‌شوند - به جایى نخواهد رسید. ملت و مسؤولان متحدند. یک جبهه‌ى واحد وجود دارد و آن، جبهه‌ى انقلاب و اسلام است. در داخل این جبهه، هر اختلاف سلیقه‌اى هم باشد، اصل احترام به اسلام، احترام به قرآن، پاسدارى از انقلاب، پاسدارى از راه امام بزرگوار، پاسدارى از عزت و استقلال این کشور، تلاش براى آسوده کردن خاطر ملت و از بین بردن مشکلات، بر جاى خود مستحکم و محفوظ است. این بحمدالله یک امر مشترک بین دلسوزان این کشور، بین مسؤولان قوا، بین رؤساى کشور، بین مسؤولان بخشهاى مختلف است و همه‌ى آنها در این چیزها متفق و متحدند. دشمن مى‌خواهد در این چیزها اختلاف ایجاد کند. لذا چیزهاى کوچک را بزرگ مى‌کند و چیزهایى را که وجود ندارد، در امواج تبلیغاتى پخش مى‌کند، براى این‌که فضا را آلوده کند. بحمدالله ملت ما هوشیارند، جوانان ما هوشیارند و فریب این ترفندهاى دشمن را نخواهند خورد. دنیا خواهد دید که این ملت بر اثر پایمردى خود و بر اثر اخلاص پیشروانش، خواهد توانست بارهاى گران را بردارد، کوهها را جابه‌جا کند و به فضل پروردگار همه‌ى مشکلات را از سر راه رشد و ترقى خود برخواهد داشت. » نکته‌ها :مقام معظم رهبری ، در سخنان خویش در خطبه‌های نماز جمعه ، در حول موضوع و حدت و اتحاد مسلمین ، نکاتی را متذکّر شده اند ، که از جلمه‌ی آنها ، عبارتنداز : 1 : با وحدت کلمه‌ى شما ، جمهورى اسلامى پیروز و طلسم دشمن شکسته شد و خواب و خیال باطل از چشمش رخت بربست.2 : بیدارى ملت و وحدت کلمه‌ى برای مردم همیشه لازم است.3 :اختلاف، آبرو و اقتدار را از هر ملتى مى‌گیرد. با حفظ وحدت کلمه ، این قدرت مى‌ماند.4 :و با وحدت کلمه و خلوص و اخلاص و حضور در صحنه، کشور را بسازند و آباد کنند5 : عامل پیروزی ، ایمان به خدا ، توکل به خدا ، تصمیم براى ایستادگى در مقابل دشمنان خدا و وحدت کلمه‌ى است .6 : دشمنان ، از ایمان و وحدت کلمه‌ى راضى نیستند.7 : مسلمان در هرجا که هستند و مذهبشان هرچه هست، با هم برادر باشند و در راه اسلام و توحید و قرآن، با استکبار مبارزه کنند.8 : حفظ ، یکپارچگى ، وحدت و هماهنگى و همدلى ، همچنان که نام یک امت از این‌ها خبر مى‌دهد . 9 : حفظ وحدت و آبروى پیغمبر 10 : توصیه‌ى الهى «و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا.» را سر لوحه کارها قرار دادن 11 : به خاک مالیدن بینى دشمن مستکبر تفرقه‌طلب  و عدم خشنودی دشمن با ایجاد وحدت . 12 : دادن دست دوستى به همه‌ى امتهاى اسلامى به خاطر وحدت و یکپارچگى دنیاى اسلام13 : تحمل رنج ها و سختی‌ها به برکت اتحاد،  و فائق آمدن بر مشکلات 14 : حفظ وحدت ، على‌رغم تلاش دشمنان برای تفرقه افکنی           وحدتدر بخشی از سخنان مقام معظم رهبری بمناسبتهفته وحدت مقام معظم رهبری  در دیدار با جمع کثیرى از اقشار مختلف مردم ، روحانیون و معاونان دفاتر عقیدتى، سیاسى نیروى زمینى ارتش و جمعى از شیعیان استان سرحد پاکستان در نوزدهم مهر ماه سال 68 ، فرمودند : « مسأله‌یى که لازم است در آستانه‌ى هفته‌ى وحدت به همه‌ى ملت ایران و همچنین به مسلمانان عالم عرض کنم، اهمیت وحدت بین مسلمین و ارتباط برادرانه میان برادران مسلمان در همه جا و در همه‌ى شرایط است. در ابتدا باید معلوم کنیم که مقصود ما از وحدت مسلمانان چیست؟ آیا مقصود این است که مسلمانان از مذهب خود دست بردارند و به مذهب دیگرى اعتقاد پیدا کنند و عمل نمایند؟ نه، مقصود این نیست. ما وقتى به وحدت دعوت مى‌کنیم، مقصود ما این نیست که فرق مسلمین - اعم از شیعه و سنى - یا فرقى که داخل تشیع و تسنن هستند، موظف و مجبورند که از عقیده‌ى خود دست بردارند و به عقیده‌ى سومى یا به عقیده‌ى طرف مقابل، گرایش پیدا کنند. این، چیزى است که به تحقیق و تفحص و مطالعه‌ى هر کسى وابسته است و بینه و بین‌الله تکلیف اوست. بحث ما این نیست.ما نمى‌گوییم که سنیهاى عالم بیایند شیعه بشوند، یا شیعه‌هاى عالم دست از عقیده‌شان بردارند. البته، اگر یک سنى یا هر کسى تحقیق و تفحص کرد، عقیده‌اش هر چه شد، باید بر طبق عقیده و تحقیق خودش عمل کند. تکلیف او با خدایش است. حرف ما در هفته‌ى وحدت و به عنوان پیام وحدت این است که مسلمانان بیایند با هم متحد بشوند و با یکدیگر دشمنى نکنند. محور هم کتاب خدا و سنت نبى‌اکرم (صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) و شریعت اسلامى باشد. این حرف، حرف بدى نیست. این حرف، حرفى است که هر عاقل بى‌غرض و منصفى، آن را قبول خواهد کرد.از سالها قبل از انقلاب که این حرف به صورت رقیقى گفته مى‌شد، دستگاههاى وابسته به استکبار جهانى، با آن مخالفت کردند. از وقتى که انقلاب اسلامى پیروز شد، مستکبران عالم فهمیدند که اگر این حرف - یعنى اتحاد مسلمین - پا بگیرد، مسلمانان به پایگاه و مرکز و کانون و ام‌القراى اسلام - یعنى ایران اسلامى - متوجه خواهند شد. لذا از اول پیروزى انقلاب، پولهاى زیادى از طرف دولتهاى مرتجع و وابستگان به استکبار، براى ایجاد اختلاف خرج مى‌شود. در کشورهاى مختلف، اعم از کشورهاى عربى یا اردوزبان و یا حتى در خود کشور اسلامى، به طرق نامرئى و با دستهاى پنهان، مى‌خواهند نگذارند این وحدتى که پیام انقلاب و اسلام است، پا بگیرد. ما مى‌گوییم این وحدت را باید مهم شمرد. حرف ما این است.البته، بعضى در بیان مطلب اشتباه مى‌کنند. وقتى که آنها این حرفها را مى‌زنند، شاید خیلى هم ساده نباشد. وقتى مى‌خواهند وحدت اسلامى را بیان کنند، مى‌گویند که در صدر اسلام، نه شیعه و نه سنى بود؛ پس شیعه و سنى غلط است! نه، این حرف نادرست و سستى است. بحث سر این نیست که در صدر اسلام، آیا شیعه و سنى وجود داشت یا نه. بالاخره بعد از پیامبر، آراى مسلمین متفاوت شد. یک عده در مسأله‌ى امامت نظرى داشتند و عده‌یى نظر متفاوت دیگرى داشتند. بعضى منبع احکام الهى را یک چیز و بعضى چیز دیگرى دانستند. بنابراین، در اصول و فروع، از همان اول اختلافاتى بین مسلمانان به وجود آمد. این‌که ما بگوییم در صدر اسلام، نه شیعه و نه سنى بود، حرف غلطى است. امروز این حرف، در حقیقت به معناى نفى کردن و از بین بردن معارف و فقه و محصول فرهنگى همه‌ى فرق مسلمین است. روى هر چه دست بگذارند، مى‌گویند در صدر اسلام نبوده، پس این غلط است! این، خودش حرفى شبیه توطئه است.لذا یکى از پیامهاى عمده‌ى انقلاب ما، وحدت مسلمین است. ما در همه‌جاى دنیاى اسلام، این حرف را مى‌زنیم و به کسانى که در کشورهاى مختلف، همه‌ى همتشان را براى مقابله با انقلاب اسلامى و وارد آوردن تهمت و بستن دروغ به آن یا به رهبر فقید عظیم‌الشأن انقلاب یا نقد آراى ملت مسلمانى که در این‌جا با همه‌ى وجودشان، در راه خدا و اسلام مخلصانه مبارزه مى‌کنند، گذاشتند؛ نصیحت مى‌کنیم. لذا من توصیه مى‌کنم هفته‌ى وحدت را - که به مناسبت میلاد نبى اکرم(صلى‌الله علیه‌واله‌وسلم) از روز دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول ادامه دارد - همه‌ى آحاد مردم، مخصوصا علما و فضلا و گویندگان و دانشمندان و افراد صاحب نفوذ گرامى بدارند و این مسأله را به عنوان یک شعار جمهورى اسلامى همیشه نگه دارند.جامعه‌ى تشیع در پاکستان، جامعه‌ى مظلوم و بسیار نجیبى است. آنها در جهت تفرقه حرکت نمى‌کنند. رهبرانشان، آنها را به برادرى اسلامى توصیه مى‌کنند. خداوند شهید بزرگوار مرحوم سید عارف حسین را رحمت کند که در طول مدت مجاهدت و فداکاریش، همیشه مردم را به وحدت و متحد شدن در مقابل استکبار جهانى دعوت مى‌کرد و سرانجام، استکبار با ایادى مرموز و پنهانش او را به شهادت رساند. ما از حرکتى که براى محاکمه‌ى متهمان به قتل آن شهید عزیز انجام مى‌گیرد، قویا حمایت مى‌کنیم. باید مسأله دنبال بشود و معلوم گردد که چه دستهاى مرموز و مزدورى، این سید بزرگوار را به شهادت رساندند. این، حق مردم پاکستان است. وحدت را مهم بشمارید و هفته‌ى وحدت را یک هفته‌ى حقیقتا پر محتوا و پر مغز قرار بدهید. در امور دیگر هم، ما این مسأله‌ى وحدت را مورد تأیید و به‌عنوان یک اصل اسلامى و انقلابى، مورد تأکید قرار مى‌دهیم. وقتى مى‌گوییم بین برادران شیعه و سنى و مذاهب مختلف اسلامى، براى هدفهاى اسلامى اتحاد باشد، پس به طریق اولى، قشرهاى مختلف مردم فداکار و مبارز ایران، اهل هر شهر و استانى، متکلمان با هر زبان و لهجه‌یى هستند، موظفند وحدت را حفظ کنند.مبادا دستهاى تفرقه‌افکن و مغرض و یا نادان - که گاهى ضرر آدمهاى نادان از آدمهاى مغرض کمتر نیست - با حرف و شعار و نطقى، ایجاد اختلاف کنند. مغرض و جاهل، در نتیجه‌ى عمل یکسانند. همه - مخصوصا کسانى که زبان و حنجره‌شان براى گفتن و حرف زدن باز است - مراقب باشند با هیچ حرکت و اشاره‌یى، موجب اختلاف بین مردم نشوند. همه باید وحدت را بر محور اصول انقلاب و جریان صحیح نظام اسلامى و ولایت فقیه حفظ کنند. این، اساس قضیه است. اگر وحدت با انسجام و استحکامى که تا کنون بوده است، محفوظ بماند، مطمئنا این ملت و کشور به هدفهاى انقلاب خواهد رسید.  و نیز در دیدار با گروه کثیرى از آزادگان و اقشار مختلف مردم، در اولین روز از هفته‌ى وحدت سال 69 ، متذکّر شدند : که « انقلاب اسلامى آمد و پرچمى بلند کرد که مسلمانان از هر مذهب و هر کشورى، وقتى به خود مراجعه کردند، دیدند این پرچم را دوست مى‌دارند و احساس کردند این پرچم، پرچم اسلام و پرچم نبى‌مکرم اسلام(صلى‌الله‌علیه واله‌وسلم) است. لذا بسیارى از نقشه‌هاى دشمنان، نقش بر آب شد. استکبار ساکت نمى‌نشیند. دشمنان خونخوار اسلام و مسلمین، آرام نمى‌گیرند. تا دیدند که انقلاب و جمهورى اسلامى، در داخل و خارج از کشور، بین شیعه و سنى وحدت ایجاد کرد، اینها را به هم نزدیک نمود و عصبیتهایشان را نسبت به یکدیگر کم کرد، از بیرون شروع به سمپاشى کردند.یک عده قلم‌به‌مزد و مزدور و عالم بى‌دین و ریزه‌خوار سفره‌ى سلاطین و ملکداران بى‌دین عالم را - که از هر کسى خطرناکترند - اجیر کرده‌اند، تا در برابر نداى وحدت انقلاب اسلامى، فریاد اختلاف و تفرقه سر دهند. واقعا عالمى که وجدان بیدار و تقوا نداشته باشد، اضر از هر دشمنى بر جامعه‌ى اسلامى است. در روایت دارد که چنین عالمى بر مسلمانان، اضر از گرگ بر گله‌ى گوسفند است. شما ببینید، یک گرگ در یک گله‌ى گوسفند، چه کار مى‌کند؟ این، ضررش از آن بیشتر است. در طول این هشت سال جنگ، بلکه در طول ده، یازده سال انقلاب، دیدیم که این‌طور علما چه کردند؛ اما به برکت نام و پرچم اسلام و نام پیامبر اکرم و به برکت هفته‌ى وحدت - که امروز، روز اول آن است - انقلاب بر توطئه‌هاى آنان فایق آمده است.جمهورى اسلامى به مسلمانان عالم گفت، بیایید از دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول، وحدت را آزمایش کنیم. به یک روایت - که غالبا اهل سنت این روایت را تأیید کرده‌اند و بعضى از شیعه هم آن را قبول دارند - روز دوازدهم ربیع‌الاول، روز ولادت پیامبر(ص) است. یک روایت هم مربوط به هفدهم ربیع‌الاول است که غالبا شیعه و بعضى از اهل سنت، آن را تأیید کرده‌اند. به‌هرحال، بین دوازدهم تا هفدهم که ایام ولادت نبى‌اکرم(صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) است، باید به وحدت جهانى اسلام توجه بیشترى شود؛ آن حصن و حصار مستحکمى که اگر تشکیل بشود، هیچ قدرتى نمى‌تواند به حریم کشورها و ملتهاى اسلامى دست‌درازى کند. کسانى که شعار اتحاد و وحدت و برادرى مسلمین را مى‌دهند، اینها دشمن مسلمانان نیستند؛ دوست مسلمانانند، خیر مسلمانان را مى‌خواهند و مایلند همه‌ى مسلمین عالم عزیز باشند. چه فایده‌یى دارد که در داخل جامعه‌ى اسلامى، مسلمانان از مذاهب مختلف، روبه‌روى هم بایستند و به همدیگر ضربه بزنند؛ از آن طرف هم دشمن بیاید، هر دوى اینها را محاصره کند، سرشان را به هم بکوبد و خودش بنشیند، تماشا و استفاده بکند؟ این، خوب است؟اگر ما مى‌گوییم که شیعه و سنى در کنار هم قرار بگیرند، یعنى شیعه، شیعه بماند؛ سنى هم سنى بماند. ما چه موقع به عالم تسنن گفته‌ایم که منظورمان از وحدت این است که شما شیعه بشوید؟! ما چنین چیزى نگفته‌ایم. هر کس خواست شیعه بشود، از طریق علمى و از راه مباحثات عالمانه شیعه بشود. آنها هم آزادند که بروند کار خودشان را بکنند. ما نمى‌گوییم شما مذهبت را عوض کن؛ ما مى‌گوییم شیعه و سنى باید همیشه سر عقل باشند؛ همچنان که بحمدالله در دوران انقلاب اسلامى، در کشور ما مشاهده شد. نگذارند دشمن از اختلافات اینها سوءاستفاده کند. برگزارى هفته‌ى وحدت ، براى این است.من همه را توصیه مى‌کنم که این خط صحیح را دنبال کنند. مواظب باشید، در حالى که ما دنیاى اسلام را به وحدت دعوت مى‌کنیم، دشمن نتواند در میان صفوف خود جمهورى اسلامى، اختلاف و تفرقه ایجاد کند. شرط پیروزیها این است که جناحهاى مختلف در جمهورى اسلامى، احترام هم را حفظ کنند و با هم باشند. در جمهورى اسلامى، انتخاب، انتخاب اصلح است؛ نه رقابت انتخاباتى. این دعواها و رقابتها، متعلق به دمکراسیهاى غربى است که از خدا و دین، هیچ‌چیزى به مشامشان نرسیده است.به‌هرحال، همه‌ى برادران و خواهران عزیز از خداى متعال کمک بخواهند، براى این‌که راه صحیح و بصیرت در این راه را ان‌شاءالله به همه‌ى ما تلقین کند و همه‌ى ما را هدایت نماید. امروز، حفظ حیثیت و آبروى انقلاب و نظام اسلامى و حفظ وحدت ، بر همه واجب است و اگر کسى تخلف و تخطى بکند، بداند که از انقلاب تخطى کرده و مطمئنا براى مردم و این جوانان پرشور و کسانى که احساس مسؤولیت مى‌کنند، قابل تحمل نخواهد بود.   و همچنین دیداری که  کارگزاران نظام، به‌مناسبت سالروز ولادت رسول اکرم(ص) و امام جعفرصادق (ع) با مقام معظم رهبری در 24/06/1371 داشتند ، معظم له خطاب به آن ها فرمودند : « امروز، کشورهاى از لحاظ مادى مترقى دنیا، هنوز گرفتارى سیاه و سفید دارند. سیاهپوست حدودى دارد؛ سفید پوست حدودى دارد. هنوز جنگ نژادى است؛ جنگ خون است؛ جنگ قومیتهاست. و چقدر انسانها، که به خاطر جنگ میان قومیتها و ملیتهاى ساختگى از بین مى‌روند؛ کشته مى‌شوند؛ حقوقشان ضایع مى‌شود و بى‌خانمان مى‌شوند! پس، امروز هم بشر محتاج نداى وحدت و توحید و عدل است؛ که پرچمدار آن، اسلام و مسلمین هستند. چه کسى با این مخالف است؟ قدرتمندانى که از تفرقه استفاده مى‌کنند؛ از شرک استفاده مى‌کنند؛ از نبودن عدل استفاده مى‌کنند و بناى زندگى و فلسفه‌ى حیاتشان، بر تبعیض است. امروز قدرتمندان بزرگ مادى عالم، یعنى همان کسانى که در کشورهاى خودشان داد دموکراسى زده‌اند و ادعاى دموکراسى و یکسانى حقوق افراد جامعه را مطرح کرده‌اند و با استبداد حکومتها - البته در ادعا و در لفظ - مخالفند، همانها، در سطح عالم، دموکراسى را از بین برده‌اند. ترجیح ملتى بر ملتى؛ ترجیح منطقه‌اى بر منطقه‌اى؛ ترجیح خونى بر خونى! استبداد را بر دنیا حاکم کردند، تا به گونه‌اى که بخواهند، دنیا را اداره کنند. این، وضع بشریت امروز است. و مى‌بینیم که امروز بشریت محتاج همین فریادى است که پیغمبر اسلام مبنى بر توحید و عدل میان انسانها بلند کرد. ما ملت ایران، این هفته را «هفته‌ى وحدت » قرار دادیم و امام بزرگوار ما رضوان‌الله‌تعالى‌علیه که همیشه منادى وحدت بین مسلمین بودند، در این هفته، نداى وحدت را به گوش همه‌ى مسلمانان عالم، بلکه همه‌ى حق‌طلبان عالم رساندند.«هفته‌ى وحدت »، اسم مناسبى است. بحمدالله وحدت بین آحاد ملت ایران، بین قشرهاى مردم، در هر راه و رسم و حدى که هستند و به هر کارى که مشغولند، وجود دارد. آحاد ملت ما، على‌رغم توطئه‌ها و بذر نفاق افکنیها، با هم متحدندو در یک جهت حرکت مى‌کنند: در جهت اسلام؛ در جهت قرآن؛ در جهت حاکمیت دین؛ بدون فرقى بین شیعه و سنى و قومیتهاى مختلف (فارس و عرب و ترک و ترکمن و بلوچ و کرد و غیر اینها)؛ یک ملت یکپارچه. واقعا ملت ایران، به برکت اسلام، یک نمونه است. بین ملتهاى مسلمان، یک الگوى موفق است. خداوند از شما ملت ایران، به خاطر صادقانه پاسخ گفتنتان به دعوت دین و نداى امام بزرگوارتان راضى باشد. این را باید حفظ کنید. همین وحدت با ارزشى که به برکت آن، شما توانسته‌اید این همه پیروزى را به دست بیاورید، دشمنهایى در کمین دارد. باید هوشیار باشید و نگذارید اختلافات به وجود آید. در آن‌جایى که بهانه‌ى اختلاف هست و دشمن مى‌تواند آن‌جا مستمسکى براى اختلاف درست کند، بیشتر مواظب باشید. در مسأله‌ى مذهب و اختلافات مذهبى، که قرنهاى متمادى دشمنان از آن سوءاستفاده کردند، بیشتر باید مواظب باشند. هم شیعه باید مواظب باشد، هم سنى.این احساس، مردم ما را به حرکت وا مى‌دارد؛ مردم ما را به اهتمام به امور آنها وامى‌دارد. اگر لازم است به خیابانها بیایند، با گروههاى میلیونى به خیابانها مى‌ریزند. اگر لازم است کمک کنند و پول بدهند. به حسابهاى مربوط پول مى‌ریزند و کمک مى‌کنند. اگر چیز دیگرى هم در راه حمایت از برادران مسلمان لازم باشد، باز هم ملت ما سینه را سپر مى‌کند و آماده، مى‌ایستد. این، یک نمونه از ملتى است که اعتقاد به وحدت اسلامى، به برادرى اسلامى و به خویشاوندى اسلامى دارد. حال اگر همه‌ى ملتهاى مسلمان با هم چنین باشند، ببینید چه چیزى در دنیا پیش مى‌آید! این، وحدت اسلامى است. وحدت بالاتر، بعد از وحدت میان آحاد یک کشور و یک ملت: وحدت امت اسلامى است.اگر سران کشورها، در همه‌ى کشورهاى اسلامى به ملتها براى ابراز احساساتشان نسبت به مسائل بین‌المللى اسلامى میدان و راه بدهند و آنها را هدایت کنند، و آنها همان وضعى را پیدا کنند که ملت ایران دارد، ببینید چه حادثه‌اى در دنیا اتفاق مى‌افتد! فکر مى‌کنید اگر چنین وحدت و همدلى و همدستى‌اى بین ملتهاى مسلمان باشد، دیگر دشمن جرأت مى‌کند یک ملت مسلمان را مثل همین ملت بیچاره و مظلوم بوسنى هرزگوین، آن‌گونه در حلقه‌ى محاصره قرار دهد!؟ آیا دیگر مجامع بین‌المللى جرأت مى‌کنند مسأله را با حرف و زبان، از سر، باز کنند؟ واقعا حادثه‌ى عجیبى در دنیا اتفاق مى‌افتد! این همه ادعاى طرفدارى از حقوق انسان مى‌کنند؛ اما وقتى نوبت به یک عده مردم مسلمان مى‌رسد، همه از یاد مى‌رود! این چه عنادى است که دشمنان و قدرتهاى جهانى با اسلام دارند؟! این چه جنگ صلیبى‌اى است که امروز علیه اسلام و مسلمین به راه انداخته‌اند، که انسان در همه جا نشانه‌هاى آن را مشاهده مى‌کند؟! این چه مظلومیتى است که مسلمانان در همه‌ى نقاط عالم - هر جایى که دشمنان بتوانند نسبت به آنها اعمال کنند - مشاهده مى‌شود؟! این، ناشى از چیست؟ ناشى از این است که بین مسلمانان تفرق است؛ بین امت اسلامى تفرقه است؛ بین دولتهاى مسلمان تفرقه است و این تفرقه، کار دشمن است.ما کشورهاى اسلامى، با هم اصطکاک منافع نداریم. یک مجموعه‌ى اسلامى، یک بلوک اسلامى، براى همه خوب است، نه براى یک جمع خاص. کشورهاى بزرگ اسلامى هم از یک مجموعه‌ى اسلامى سود مى‌برند؛ کشورهاى ضعیف و کوچک و فقیر هم سود مى‌برند. این، به نفع همه است. به نفع همه‌ى اطراف قضیه است. پس به ضرر کیست؟ چه کسى از اجتماع مسلمین متضرر است؟ آن قدرتهایى که مى‌خواهند اغراض فاسد خودشان را روى ملتهاى مسلمان اعمال کنند؛ یعنى قدرتهاى بزرگ، امریکا، سیاستهاى استعمارى. ما از اول انقلاب تا امروز، کشورهاى مسلمان را به وحدت دعوت کردیم؛ کشورهاى منطقه‌ى اسلامى و مجموعه‌هاى کوچکتر را به وحدت دعوت کردیم. ما نگفتیم بیایید وحدت کنیم تا ما از این وحدت استفاده کنیم. ما اگر همواره سعى کرده‌ایم برادرى و رفاقتمان را با دولتهاى اسلامى حفظ کنیم، نه براى این است که دولت یا ملت ایران، احتیاج ویژه‌اى به این همراهى دارد؛ نه. براى این است که همه‌ى دنیاى اسلام از این رابطه سود ببرد.ملت ایران ملتى قوى است. دولت ایران دولت مستحکمى است؛ چون به آحاد ملت خود متکى است. ما را که در جنگ تحمیلى عراق دیدید! دیدید چگونه رفتار کردیم! دیدید ملت ما چگونه عمل کرد! ما که از تهاجم دشمن باکى نداریم! چه کسى مى‌تواند بگوید که عراق وقتى هشت سال با ما مى‌جنگید، امریکا و ناتو پشت سرش نبود؟! امروز همه‌ى حقایق آشکار مى‌شود: به عراق سلاح مى‌دادند، پول مى‌دادند، نقشه‌ى جنگى مى‌دادند، خبر ماهواره‌ها را مى‌دادند، برایش جاسوسى مى‌کردند و همه به نفع عراق کار مى‌کردند. دولتهاى عربى خلیج فارس، از روى ترس به عراق کمک مى‌کردند. چه کسى مى‌تواند اینها را منکر شود؟ کدام دولت از این دولتهاى منطقه هست که بتواند بگوید در این جنگ هشت ساله، به عراق کمک نکرده است؟ نتیجه چه شد؟آیا ملت ایران یک قدم عقب‌نشینى کرد؟ آیا ملت ایران احساس ضعف کرد؟ آیا رهبر ایران، که مثل کوه در مقابل همه دنیا ایستاد، احساس ترس کرد؟ آیا ملت و رهبر و مسؤولین کشور، به خاطر دشمنیها رابطه‌شان روزبه‌روز صمیمانه‌تر نشد؟ ما که از تهاجم دشمن باکى نداریم! ما مى‌گوییم وحدت ، براى این‌که شما منتفع شوید؛ همه‌ى دولتها منتفع شوند؛ دنیاى اسلام منتفع شود. وحدت ، این است! امروز مى‌شنوید که در خلیج فارس، باز سر و صداهایى درست کرده‌اند: بهانه‌اى به اسم جزیره‌ى ابوموسى و از این حرفها. این حرفها چیست؟! اینها کار کیست؟! کیست که دست استعمارگران دیروز - همان دستهاى پلید - را در این ماجرا نبیند؟!کیست که دست قدرتهاى حاضر در خلیج فارس را، دست امریکا را، دست استعمارگر پیر منحوس، یعنى دولت انگلیس را، در این ماجرا نبیند؟! چه مى‌خواهند اینها؟ چرا مى‌خواهند بین همسایه‌ها اختلاف بیندازند؟ چرا مى‌خواهند براى توجیه حضور خودشان در خلیج فارس، برادران را با هم دشمن کنند؟ این کشورها اگر با یکدیگر همدست باشند، مشتى خواهند شد و آن وقت دشمن جرأت نمى‌کند در مقابل آنها بایستد و به این کشورها زور بگوید. مى‌خواهند این همدستى از بین برود و این مشت باز شود. چرا؟ چه کسانى هستند؟ معلوم است که دست قدرتهاى بیگانه است. ما تصورمان این است. ما خیال مى‌کنیم در این قضایا، شیوخ منطقه اگر گناهى داشته باشند، گناهشان غفلت از حقایق است. آنها هم دلشان مى‌خواهد اتحاد و اتفاق باشد.ما توصیه‌مان به دولتهاى خلیج فارس و همسایه‌ها این است که دشمن را ببینند؛ دشمن را بشناسند؛ کید دشمن را بشناسند؛ دست دشمن را بشناسند و بدانند کیست که مى‌خواهد در این منطقه اختلاف بیندازد؟ این اختلاف، بیشتر به ضرر خود آنهاست. حوادث دو، سه سال پیش منطقه را دیدید؟ دیدید نتیجه‌ى کمک به عراق چه شد؟ نتیجه‌ى حضور قدرتمندانه‌ى امریکا و انگلیس و دیگران را در این منطقه دیدید؟ چقدر منطقه و دولتهاى جنوب خلیج فارس تحقیر شدند و هنوز هم مى‌شوند! ملتها چقدر تحقیر شدند! علاج همه‌ى اینها، اتحاد کلمه است. والا دولت ایران که از چیزى نمى‌ترسد. ملت ایران هم از چیزى نمى‌ترسد. ما در انقلاب متولد شدیم، با انقلاب پیش رفتیم و در مقابل دشمنیها رشد کردیم. بیشتر از آنچه که دنیا تا امروز با ما دشمنى کرده است، ممکن نیست با کسى دشمنى کرد. با کدام ملت این‌قدر دشمنى کرده‌اند؟ با این وجود، ملت ایران مانده است؛ انقلاب مانده است؛ جمهورى اسلامى مانده است و همیشه به فضل الهى خواهد ماند. این، آن پیام وحدت اسلامى است که براى همه، مایه‌ى عزت، مایه‌ى کرامت و مایه‌ى آرامش است. این، آن آرزوى ماست. »    وحدتدر بخشی از پیام مقام معظم رهبری به حجّاج بیت‌الله‌الحرامو کارگزاران حج   در بخشی از پیام مقام معظم رهبری  به حجاج بیت‌الله الحرام در تاریخ چهاردهم تیر ماه سال 68 آمده است که : « بار دیگر روزهاى حج فرا مى‌رسد و صلاى ابراهیمى و «اذن فى‌الناس بالحج»(11)، فطرت مسلمانان پاکنهاد را به اجابت مى‌خواند وفراق خانه‌ى خدا، دل مشتاقان را آکنده از درد و رنج مى‌سازد. دست ظلم و عدوان بیرون آمده از آستین حکام حجاز، بدین اکتفا نکرده که صدها زایر خانه‌ى خدا را در حریم امن الهى به خاک و خون کشیده و هزاران کبوتر خونین‌بال حرم را فقط به جرم برائت از مشرکین و اعلام نفرت از امریکا و اسرائیل و دعوت مسلمین به وحدت و برادرى، تار و مار نماید؛ بلکه براى انتقام از ملتى که در همه‌ى صحنه‌ها بر قواى استکبار جهانى تاخته و خواب راحت را از چشم غارتگران و زورگویان جهان ربوده است، و براى زدودن اثر چند سال حج همراه با برائت، که به برکت حضور فرزندان انقلاب و مجاهدان راه قرآن و اسلام، فضاى حرمین شریفین و عرفات و مشعر و منى را از نداى توحید خالص و نفى آلهه‌ى زور و زر آکنده بود، راه خانه‌ى خدا و مأمن خلق را به روى آنان بسته و زبانها و قلمهاى اجیر و مزدور را به کمک رسانه‌هاى صهیونیستى و امریکایى برضد آنان به کار انداخته است.اکنون که ملت ایران همزمان با سالگرد فاجعه‌ى خونین مکه، به مصیبت بزرگ فقدان قائد اکبر و منادى وحدت مسلمین و برافرازنده‌ى پرچم اسلام و قرآن، بنده‌ى صالح خدا و ناصح دلسوز امت و فرزند خلف پیغمبر - خمینى کبیر مبتلا شده است، جا دارد که حجاج بیت‌الله از هر کشور و ملت، طنین نداى توحید و وحدت را که همه‌ساله از آن حنجره‌ى ابراهیمى بر مى‌آمد و فضاى خانه‌ى خدا وسپس فضاى جهان اسلام را پر مى‌کرد و بتهاى قدرت و مکنت را به لرزه درمى‌آورد، به گوش جان بشنوند و به دعوت او که حرف دل میلیونها مسلمان تحقیرشده و ستم‌زده به وسیله‌ى حکام وابسته و مستکبر بود، پاسخ گویند.آرى، اگرچه یوسف عزیز امت اسلام اکنون در میان ما نیست و جاى او که همه‌ساله در وجود یکایک حاجیان دلباخته و سرازپانشناخته‌ى ایرانى تجلى مى‌کرد، خالى است، ولى هم‌اکنون نیز او را در هر دل ذاکر و عارف و در هر جان پرشور و در هر زبان حقگو و در وجود هر مسلمان غیور و دلسوخته و در هرجا که در آن، سخن از عزت اسلام و وحدت مسلمین و برائت از مشرکین و نفرت از «انداد الله» و اصنام جاهلیت هست، مى‌توان یافت. او زنده است، تا اسلام ناب محمدى زنده است؛ و او زنده است، تا پرچم عظمت اسلام و وحدت مسلمین و نفرت از ظالمین برافراشته است.بتهاى بزهکار استبداد و استعمار، حکمرانان از خدا بى‌خبر و قدرتهاى سلطه‌گر جهانى، در گذشته و حال، همواره از حج با مضمون سازنده و روشن و الهامبخش، بشدت ترسیده و با آن به مقابله برخاسته‌اند. آنها تبلیغات دامنه‌دار و خصمانه‌یى را به وسیله‌ى آخوندهاى دربارى و ریزه‌خواران سفره‌ى عشرت خود بر ضد مضمون سیاسى حج به راه انداخته و با هیاهو و جنجال خواسته‌اند بقبولانند که حج از سیاست جداست و جز عبادتى به مثابه‌ى عبادات فردى نیست؛ غافل از آن‌که هر انسان اندکى هوشمند هم بوضوح درمى‌یابد که اگر درس وحدت مسلمین و عظمت امت اسلامى و تعارف برادران جدا افتاده و همصدایى صاحبان زبانها و نژادها و ملیتها و مناطق جغرافیایى گوناگون و اعتصام به حبل‌الله با حالت طبیعى در حج منظور نمى‌بود و فقط عبادت و رابطه‌ى جداگانه‌ى انسانها با خداى خود مطلوب بود، آمدن از «کل فج عمیق» و پیاده و سواره، آن هم در یک موسم خاص، چه معنى داشت؟ رنج پیمودن این راه، چرا؟ و حضور در مکه وسپس در عرفات و مشعر و منى‌، آن هم در ایام معدودات و روزها و ساعات معین براى همه‌ى مسلمین جهان، چرا؟ و طواف گرد یک مرکز واحد و رمى یک نقطه‌ى واحد، چرا؟اینک شما حاجیان جهان اسلام؛ شما که دشمنان وحدت اسلامى نخواسته و نگذاشته‌اند که همراه با برادران ایرانى خود به طواف و سعى و وقوف و رمى و نماز و زیارت قبر رسول گرامى(ص) بپردازید، یاد برادران مهجور و مصدود خود را در آن مراسم زنده کنید و حج را هرچه بتوانید، به معنى و روح و حقیقت آن نزدیک کنید و بدانید که هر کس حج را از هویت سیاسى آن جدا کند، یا جاهل است و یا مغرض؛ و خداوند نخواهد گذشت از آنان که براى رسیدن به هدفهاى ناپاک و حقیر خود، آماده‌اند که بزرگترین حربه‌ى امت اسلامى در برابر جهان کفر و استکبار را از او بگیرند و حج زندگى‌ساز و شورآفرین را، به عبادتى فردى و سطحى همراه با سیاحت و تجارت بدل کنند.دنیا ناباورانه شاهد بن‌بست‌شکنى در قضیه‌ى افغانستان بود. مجاهدان افغان، به برکت اسلام و وحدت کلمه، توانستند ارتش بیگانه را بیرون برانند، و اگر باز هم به همین دو عامل تکیه کنند، خواهند توانست حکومت شایسته‌ى مطلوب خود را در آن کشور تشکیل داده و رژیم وابسته‌ى کنونى را از جا بکنند. این دو عامل، عینا علاج همه‌ى دردها و گرفتاریهاى فلسطین و لبنان نیز هست.من وظیفه دارم احترام و سپاس عمیق خود را به ملت عظیم‌الشأن ایران ابراز دارم و به آنان خاضعانه عرض کنم که شما با امتحان بزرگ و تکان‌دهنده‌یى مواجه شدید و روسفید و آبرومند از آن بیرون آمدید؛ سلام و رحمت خدا بر شما باد. شما در حیات بابرکت امام، بهترین و صدیقترین یاران براى او بودید و مایه‌ى سربلندى آن فرزند پیغمبر(صلى‌الله‌علیه‌واله) شدید و پس از پرواز ملکوتى او نیز، با شکوهترین وفادارى را نسبت به او و وصیت او نشان دادید؛ خداى بزرگ از شما راضى باد. و نیز وظیفه دارم از همه‌ى برادران و خواهران مسلمان در سراسر جهان سپاسگزارى کنم، که دل ملت ایران را تسلا دادند و دشمن را مرعوب کردند و وحدت شکوهمند اسلامى را به نمایش گذاردند؛ روح مطهر رسول خدا(صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) از همه‌ى آنان راضى باد.ما با خدا پیمان بسته‌ایم راه امام خمینى(اعلى‌الله قدره) را که راه اسلام و قرآن و راه عزت مسلمین است، دنبال کنیم. سیاست «نه شرقى و نه غربى»، حمایت از مستضعفان و مظلومان، دفاع از وحدت و حرکت امت بزرگ اسلامى و فایق آمدن بر عوامل اختلاف و دوگانگى مسلمین در سطح جهان، و مجاهدت براى ایجاد مدینه‌ى فاضله‌ى اسلامى، و تکیه بر جانبدارى از قشرهاى محروم و کوخ‌نشین، و به کار گرفتن همه‌ى عوامل و امکانات براى بازسازى کشور در سطح داخلى کشور، خطوط اصلى برنامه‌هاى ماست. هدف اصلى از این همه، زنده کردن دوباره‌ى اسلام و بازگشت به ارزشهاى قرآن است و ما یک سر مو از این هدف عقب نخواهیم نشست. »  و نیز در پیامی که مقام معظم رهبری در  26/03/1370 به حجاج بیت‌الله الحرام دارد ، می‌خوانیم که « خداوند حکیم عزیز را حمد و سپاس که بر بندگان منت نهاد و آنان را به گردآمدن در خانه‌ى خود فراخواند و پیامبر بزرگ خود را به سردادن بانگ اذان حج بر گلدسته‌ى تاریخ مأمور ساخت؛ ساحت خانه را امن و امان کرد و از بتهاى جاهلیت پیراست و مطاف مؤمنان و میعاد دورافتادگان و مظهر جماعت و جلوه‌گاه شوکت و مجمع امت قرار داد؛ بیت‌الله را که سدنه‌ى کعبه و خدمه‌ى مطاف و مسعى در عهد جاهلیت اولى، بازار تجارت و دکان ریاست و سیادت خود کرده بودند، از آن مردم و منبع بهره و سود آنان دانست و به رغم انحصارطلبان، از راه‌رسیدگان را با ساکنان داراى حقى برابر ساخت؛ حج را رمز وحدت و عظمت مسلمین و هماهنگى و پیوند میان آنان قرار داد و باطل‌السحر بسیارى از ابتلائاتى که افراد و جوامع مسلمین بر اثر جداماندگى از اصل و ریشه‌ى خود به آن دچار مى‌شوند؛ مانند: بیگانه‌گرایى و خودفراموشى و ترفندپذیرى و غفلت از خدا و اسارت در دست اهل دنیا و بدبینى به برادران و شنودن سخن دشمن درباره‌ى آنان و عدم حساسیت به سرنوشت امت اسلامى، بلکه نشناختن کلیتى به نام امت اسلامى، و بى‌خبرى از حوادث دیگر بلاد اسلامى و ناهشیارى در برابر نقشه‌هاى دشمنان دوباره‌ى اسلام و مسلمین، و بسى بیماریهاى مهلک دیگر که در طول تاریخ اسلام بر اثر تسلط نااهلان و از خدا بى‌خبران بر زندگى سیاسى و سرنوشت مسلمین، همواره مسلمانان را تهدید کرده و در قرنهاى اخیر، با حضور قدرتهاى استعمارى بیگانه در منطقه یا دست‌نشاندگان فاسد و دنیاپرستشان، شکلى بحرانى و ویرانگر به خود گرفته است.حج همچنین مظهر وحدت و اتحاد مسلمانان است. این‌که خداوند متعال همه‌ى مسلمانان و هرکه از ایشان را که بتواند، به نقطه‌یى خاص و در زمانى خاص فرا مى‌خواند و در اعمال و حرکاتى که مظهر همزیستى و نظم و هماهنگى است، آنان را روزها و شبهایى در کنار یکدیگر مجتمع مى‌سازد، نخستین اثر نمایانش، تزریق احساس وحدت و جماعت در یکایک آنان و نشان دادن شکوه و شوکت اجتماع مسلمین به آنان و سیراب کردن ذهن هر یک تن آنان از احساس عظمت است. با احساس این عظمت است که مسلمان اگر تنها در شکاف کوهى هم زندگى کند، خود را تنها حس نمى‌کند. با احساس این حقیقت است که مسلمین در هریک از کشورهاى اسلامى، شجاعت برخورد با اردوگاه ضدیت با اسلام، یعنى همین سلطه‌ى سیاسى، اقتصادى دنیاى سرمایه‌سالارى و عوامل و ایادى آن و نیرنگ و فتنه‌گرى آن را مى‌یابند و افسون تحقیر - که اولین سلاح استعمارگران غربى در برابر ملل مورد تهاجمشان بوده و هست - در آنان نمى‌گیرد. با احساس این عظمت است که دولتهاى مسلمان با تکیه به مردم خود، از تکیه به قدرتهاى بیگانه خود را بى‌نیاز حس مى‌کنند و این فاصله‌ى مصیبت‌بار میان ملتهاى مسلمان با دستگاههاى حاکم بر آنان پدید نمى‌آید. با احساس این وحدت و جماعت است که نیرنگ استعمارى دیروز و امروز - یعنى احیاى احساسات افراط آمیز ملى‌گرایى - این فاصله‌ى وسیع و عمیق میان ملتهاى مسلمان را پدید نمى‌آورد و قومیت عربى و فارسى و ترکى و آفریقایى و آسیایى، به‌جاى آن‌که رقیب و معارض هویت واحده‌ى اسلامى آنها باشد، بخشى از آن و حاکى از سعه‌ى وجودى آن مى‌گردد؛ و به جاى آن‌که هر قومیتى، وسیله و بهانه‌ى نفى و تحقیر قومیتهاى دیگر شود، وسیله‌یى براى نقل و انتقال خصوصیات مثبت تاریخى و نژادى و جغرافیایى هر قوم به سایر اقوام اسلامى مى‌گردد.حج با مشاهد و مناسک و شعایر خود، باید این روح وحدت و ملائمت و جماعت و عظمت را در مسلمانان همه‌ى اقطار عالم زنده کند و از شعوب و قبایل مختلفه، امت واحده پدید آورد و آن امت واحده را به وادى امن عبودیت مطلق خداوند هدایت نماید و مقدمات تحقق گفته‌ى خداى بزرگ را که: «ان هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون»(12) فراهم آورد.حج ابراهیمى و محمدى(صلى‌الله‌علیهماوالهما)، بى‌گمان یکى از بزرگترین مقدمات و ارکان این دو هدف بزرگ است. بدین جهت در این عرصه‌ى عظیم، در همان حال که ذکر خدا: «فاذکروا الله کذکرکم ابائکم او اشد ذکرا»(13) و اعلام برائت از مشرکان: «و اذان من‌الله و رسوله الى‌الناس یوم الحج الاکبر أن‌الله برئ من‌المشرکین و رسوله»(14) رکن حج محسوب مى‌شود، حساسیت در برابر هر حرکتى که میان برادران - یعنى اجزاى این امت واحده - جدایى و دشمنى بیافریند، نیز در حد اعلاست؛ تا آن‌جا که حتى بگومگوى دو برادر مسلمان نیز که در زندگى عادى چندان مهم نمى‌نماید، در حج ممنوع و حرام است؛ «فلا رفث و لافسوق و لاجدال فى‌الحج».(15) آرى، همان صحنه که در آن برائت از مشرکان - یعنى دشمنان بنیانى امت واحده‌ى توحیدى - لازم مى‌شود، جدال با برادران مسلمان - یعنى اجزاى بنیانى امت واحده‌ى توحیدى - ممنوع و حرام مى‌گردد، و بدین‌گونه پیام وحدت و جماعت در حج، صراحت بیشترى مى‌یابد.و بالاخره سادسا، آیه‌ى شریفه‌ى «واعتصموا بحبل‌الله جمیعا و لاتفرقوا»(16) را که توصیه‌ى تمسک به دین و رعایت وحدت کلمه در آن است، همواره به یاد داشته، هر دو توصیه‌ى آن را نصب‌العین خود قرار دهید و از کید دشمن در این باب برحذر باشید.یکى از مسائل مهم این روزگار، مسأله‌ى اختلافات فرقه‌یى میان مسلمین است. این البته مسأله‌ى تازه‌یى نیست و اختلافات و نزاع و بعضا زدوخورد بر سر مسائل کلامى و فقهى و فرقه‌یى، از قرن اول اسلام همواره وجود داشته است؛ لیکن در این باب، سخن تازه آن است که پس از پیروزى انقلاب اسلامى در ایران و گسترش فکر آن در سراسر آفاق اسلامى، یکى از ترفندهاى استکبار در مقابله با این موج همه‌گیر اسلامى این بوده است که از سویى انقلاب اسلامى ایران را یک حرکت شیعى به معناى فرقه‌یى آن - و نه اسلامى به معناى عام - معرفى کرده، و از سوى دیگر، در ایجاد نفاق و نقار میان شیعه و سنى سعى بلیغ کنند. ما از آغاز با توجه به این مکر شیطانى، همواره اصرار بر وحدت فرق مسلمین داشته و کوشیده‌ایم این فتنه‌گرى را خنثى کنیم و بحمدالله با تفضل الهى توفیقات فراوان نیز داشته‌ایم، که یکى از آخرین آنها، تشکیل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى است و هم‌اکنون در سراسر جهان اسلام، علما و روشنفکران و شعرا و نویسندگان و عامه‌ى مردم از همه‌ى مذاهب اسلامى، دوشادوش و با یک زبان و یک نفس، از انقلاب اسلامى و جمهورى اسلامى ایران دفاع مى‌کنند؛ لیکن دشمن با پول و طرح و تبلیغ و خباثت فراوان مجهز است و متأسفانه در نقاطى از جهان کسانى را مى‌یابد که بتواند با تطمیع و اغفال، بر ذهن و زبان آنان تسلط یابد. لذا گاه‌به‌گاه در کشورى از یک سیاستمدار، و در کشور دیگرى از یک عالم‌نما یا انقلابى‌نما شنیده مى‌شود که به تشنیع و ناسزا به شیعیان یا به ملت ایران - که بزرگترین انقلاب معاصر را به وجود آورده و به گونه‌یى بهت‌انگیز از آن دفاع کرده‌اند - زبان مى‌گشاید و قلم مى‌راند. یا در کشور مسلمان پاکستان - که ملت آن، در شمار عزیزترین ملتها براى ما و همیشه در خط دفاع از اسلام و جمهورى اسلامى ایران بوده و هست - کسانى با دلارهاى دشمنان اسلام و وحدت  مسلمین، جلسات دایر مى‌کنند و کتاب و مقاله مى‌نویسند، تا شیعه و تشیع اهل‌بیت پیامبر(صلى‌الله‌علیه‌واله) را به باد حمله بگیرند و به مقدسات اهانت کنند. » و در سال 72 نیز مقام معظم رهبری  در پیام خویش به حجاج بیت‌الله الحرام می‌فرمایند : « بار دیگر اراده‌ى نافذ الهى، مؤمنین را در زادگاه توحید و بارگاه رحمت و فضل ربوبى و بر گرد کعبه‌ى دلها و در ساحت قبله‌ى جانهاى مسلمین عالم گرد آورده و نداى ملکوتى: و اذن فى الناس بالحج، بر فواصل طبیعى و تحمیلى برادران مسلمان فائق آمده و انبوه دلهایى را که با ایمان و عشق و نیاز یکسان مى‌تپند، به سوى مرکز توحید و وحدت امت کشانیده است. سالیان دراز، دست جهل و عناد، سعى کرده است خانواده‌ى بزرگ اسلامى را در آن واحد، هم از ریشه‌ى اعتقادى‌اش و هم از علقه و پیوند فیمابین ایمانى‌اش جدا کند، اما از این سو نیز همه ساله، فریضه‌ى حج، درس توحید و وحدت را، در کالبد این خانواده‌ى کهنسال و ریشه‌دار تزریق مى‌کند و هر سال شکوفه‌هاى تازه‌یى، بیش از گذشته، تجدید بهار ایمان و حیات دینى و انس و مودت اسلامى را، نوید مى‌دهد، و ساخته‌هاى دست دشمن را باطل مى‌سازد. این معجزه‌ى حج است که علیرغم وجود درگیریها و منازعاتى که، در آن، حکومتهاى مسلمان بارها در برابر یکدیگر صف‌آرایى کرده‌اند، هرگز پیوندهاى فکرى و عاطفى و ایمانى میان ملتهاى مسلمان قطع نشده و تأثیرات متقابل این ملتها همواره رو به افزایش بوده است. اگر چه رازها و رمزهاى حج بیش از آن است که در گفتارى بتوان آن را گزارش کرد ولى در آن میان، هر چشم رازشناسى، سه ویژگى برجسته را در نگاه اول، در آن باز مى‌شناسد: نخست آن‌که حج، یگانه فریضه‌یى است که خداوند براى اداى آن همه‌ى آحاد مسلمین هر آنکس از آنان را، که داراى استطاعت باشد از سراسر عالم و از خلوت خانه‌ها و عبادتگاهها، به یک نقطه فرا مى‌خواند و در ایام معلومات، در گونه‌گون تلاش و حرکت و سکون و قیام و قعود، آنان را به یکدیگر پیوند مى‌زند: ثم أفیضوا من حیث أفاض الناس و استغفروا الله ان الله غفور رحیم. دوم آن‌که در همین کار دستجمعى و علنى، برترین منزل مقصود را ذکر خدا، یعنى کارى قلبى و نفسانى، معرفى مى‌کند: و یذکروا اسم الله فى ایام معلومات على ما رزقهم من بهیمة الأنعام.سوم آن‌که در صفحه‌ى روشن و همه کس شناس آن، تصویرى از نماى کلى زندگى انسان موحد را عرضه مى‌کند و در عملى رمزى، به مسلمان درس زندگى هدف‌دار و جهت‌دار مى‌دهد. از ورود در میقات و حضور در ساحت احرام و تلبیه و تروک تا طواف، گرد مرکز کعبه و سعى میان صفا و مروه و وقوف در محشر عرفات و مشعروذکر و تضرع و تعارفى که در آن است، و تا رسیدن به منا و قربانى‌اش و رمى جمره‌اش و حلقش و سپس دوباره برگشتن به طواف و سعى. همه و همه درسهاى رسا و روشن حرکت جهت‌دار و دستجمعى و معرفت‌آمیز مسلمان، در عرصه‌ى توحید و در مسعاى حیات و برگرد محور «الله»است. زندگى در آیینه‌ى حج یک سیر دائمى بلکه یک صیرورت دائمى به سوى خدا است، و حج، آن درس همیشه زنده‌ى عملى و سازنده است که اگر به هوش باشیم راه و رسم زندگى ما را در صحنه‌یى عملى و روشن ترسیم مى‌کند. میعادى همگانى، هر سال تشکیل مى‌شود تا مسلمان، در آن محیط وحدت و تفاهم، و در پرتو ذکر الهى، راه و جهت زندگى را بیاموزد، آنگاه به سرزمین خود و به میان کسان خود برگردد، و در سالهاى بعد گروههاى دیگر و گروههاى دیگر بیایند و بروند بیاموزند و بیندوزند، بگویند و عمل کنند، بشنوند و تدبر کنند، و در نهایت همه‌ى امت، به آنچه خدا خواسته و دین آموخته برسند. نظر افکندن به عرصه‌ى عظیم زندگى امت اسلامى، فراتر از ابعاد ملتها و نژادها و قوم و قبیله‌ها، و نظر افکندن به اعماق وجود خود و فراگرفتن راه و جهت و شیوه‌ى زندگى، چنانکه شایسته‌ى اوست، و همه در پرتوى از ذکر خدا. این است آن سرچشمه‌ى معرفتى که هر ساله در حج، فیاض و بى‌زوال، بر انبوه خلایق گرد آمده در حرم امن خدا سیلان مى‌یابد و کسانى را که ظرف ذهن و دل خود را بگشایند، از این زلال معرفت، سیراب مى‌سازد. در گذشته و امروز،نیز کوششهایى شده است و مى‌شود تا حج را فریضه‌یى فردى، که در آن هر کس فقط سرگرم عبادت و نیایش خود با خداوند است، قلمداد کنند. بگذریم از آن غفلت‌زدگانى که به سفر حج، به چشم سفرى سیاحتى و تجارتى نگاه مى‌کنند. حج با برجستگیهایى که در هیچ فریضه‌ى دیگر اسلامى، مجموعه‌ى آن را نمى‌توان یافت، بسى برتر از بینش تنگ نظرانه‌ى آنان و نگاه بى‌فروغ و خطابین اینان است. در دوران ما بزرگترین کسى که حج را از پرده‌ى اوهام بیرون کشید و رازهاى آن را در ذهن و نیز در عمل جمع عظیمى از مسلمانان، نمایان ساخت امام راحل کبیر ما بود. او حج ابراهیمى را ندا کرد و خلایق را بدان فرا خواند. یکبار دیگر صلاى: اذن فى الناس بالحج را به گوش جهانیان رسانید. حج ابراهیمى همان حج محمدى است که در آن، حرکت به سمت توحید و اتحاد، روح و سرلوحه‌ى همه‌ى مراسم و شعائر است، حجى مایه‌ى برکت و هدایت و ستون اصلى در حیات و قیام امت واحده، حجى سرشار از منافع و پربار از ذکر خدا، حجى که در آن ملتهاى مسلمان، وجود امت فراگیر محمدى (صلى‌الله‌علیه‌واله) و حضور خود در آن را لمس مى‌کنند و با احساس برادرى و نزدیکى ملتها، از احساس ضعف و عجز و خودباختگى رها مى‌شوند. حج ابراهیمى، آن است که در آن مسلمین، از تفرقه به جمعیت حرکت کنند و کعبه را که بناى یاد بود توحید و رمز برائت و نفرت از شرک و بت‌پرستى است با معرفت به معناى رمزى آن طواف کنند و از ظاهر و پیکره‌ى مناسک به باطن و روح آن برسند و از آن برسند و از آن براى زندگى خود و زندگى امت اسلام، توشه برگیرند. اکنون این‌جانب، با امید به رحمت و هدایت الهى و با دعا براى قبولى و پربارى حج شما برادران و خواهران مسلمان از سراسر جهان اسلام، فرصت تدبر در مناسک حج را مغتنم شمرده، مطالبى را که توجه به آن براى همه‌ى آحاد مسلمان سودمند است، تذکرا عرض مى‌کنم:مطلب بعدى در باب اتحاد و یگانگى مسلمین است که مضمون برجسته‌ى دیگرى از مناسک حج است. از آغاز ورود استعمار اروپایى به کشورهاى اسلامى، یکى از سیاستهاى قطعى استعمارگران، ایجاد تفرقه میان مسلمین بوده است. گاه با حربه‌ى اختلافات فرقه‌یى و گاه با ابزار ملى گرایى و قوم گرایى و گاه با غیر اینها. متأسفانه با وجود فریاد مصلحان و منادیان وحدت ، این حربه‌ى دشمن، هنوز تا حدودى بر پیکر امت اسلامى، ضربه‌ها و جراحتهایى وارد مى‌سازد. دامن زدن به اختلافات شیعه و سنى، عرب و عجم، آسیایى و آفریقایى، و عمده کردن ناسیونالیسم‌هاى عربى، تورانى و فارسى، اگر چه به وسیله‌ى بیگانگان آغاز شده است اما متأسفانه، امروز به وسیله‌ى خودى‌هایى که بر اثر کج فهمى و یا نوکرى اجانب، آب به آسیاب دشمن مى‌ریزند، ادامه مى‌یابد. کار این انحراف گاه، به آن‌جا مى‌رسد که برخى از دولتهاى مسلمان، با صرف پول تلاش مى‌کنند، میان مذاهب اسلامى یا ملتها و اقوام اسلامى تفرقه ایجاد کنند، و یا بعضى از عالم نمایان صریحا فتوا به کفر بعضى از فرق اسلامى، که سوابق درخشانشان در تاریخ اسلام واضح است مى‌دهند. ملتهاى مسلمان شایسته است انگیزه‌هاى خبیث این کارها را شناخته، دست پنهان شیطان بزرگ و ایادى و اذنابش را در پشت سر آن ببینند، و خیانتکاران را افشاء کنند. » و در دیداری که مسؤولان و دست‌اندرکاران «حج» در مورخه 31/01/ 73 با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له یاد‌آور شدند که « بدیهى است تجمعى با این کیفیت، به خاطر آن است که آحاد مردم مسلمان، خود را در کنار یکدیگر بیابند. یعنى احساس وحدت و جماعت کنند و در بعدى وسیعتر، احساس عظمت ناشى از اجتماع ملتها و شعوب، بر همه حاکم گردد. اگر این احساس مورد توجه نبود، لزومى نداشت که ایام معلومات و معدودات در حج مقرر شود.خداى متعال، از همه‌ى ملل مسلمان، جماعتى را دعوت مى‌کند و به آنها مى‌گوید: بیایید در این ایام معلوم، دور هم و با هم باشید. «ثم افیضوا من حیث افاض الناس»(17) همه با هم حرکت کنید. همه با هم افاضه کنید، و همه با هم به طواف بپردازید. این اجتماع همگانى براى چیست؟ مسلمان نقاط مختلف دنیا، در یک نقطه گرد هم بیایند که چه کنند؟ دور هم جمع شوند و در سکوت، به صورت همدیگر نگاه کنند و بعد از چند روز هم به اوطان خود برگردند؟! چرا دور هم جمع مى‌شوند؟ جمع شوند تا اختلافات خود را با هم مطرح کنند؟ این جمع شدن به چه معنى است؟ جواب این است که جمع شدن افرادى از همه‌ى ملتها در یک نقطه، آن هم یک نقطه‌ى مقدس، فقط مى‌تواند یک فایده و یک معنا داشته باشد. آن فایده و معنا این است که دور هم جمع شوند تا درباره‌ى سرنوشت امت اسلامى تصمیم‌گیرى کنند و در این مجمع، به حیث امت، یک قدم خوب برداشته شود و کارى سازنده و مثبت صورت گیرد. این کار سازنده و مثبت، به چه کیفیتى مى‌تواند باشد؟ به این کیفیت که یک وقت است ملتهاى اسلامى آن قدر پیشرفته‌اند - امیدواریم آن روز برسد - که وقتى در حج جمع شدند، در خلال این کنگره‌ى عظیم مردمى، از برگزیدگان ملتها، مجلس مفصل چند هزار نفره‌اى تشکیل گردد و این مجلس مصوباتى داشته باشد و آن مصوبات در همان کنگره‌ى عظیم به تصویب آحاد حجاج آمده از کشورها برسد و بعد براى اجرا به دولتها و ملتها ابلاغ گردد. این، بهترین کار است؛ که، متأسفانه امروز عملى نیست. زیرا ملتها هنوز در این زمینه، آن قدر پیش نرفته‌اند؛ بخصوص که دولتها هم به آنها کمکى نمى‌کنند. اما تا وقتى که چنان تصمیم‌گیرى عملى در موسم حج امکان ندارد، کار واجب در آن‌جا چیست؟ این است که ملتها به هر نحو که بتوانند نسبت به مصالح دنیاى اسلام دلبستگى نشان دهند و ضمن تأکید بر وحدت بین خود، به اظهار برائت از دشمنان دنیاى اسلام بپردازند. این کمترین کارى است که مى‌شود در حجى که اسلام معین کرده است، انجام داد و از آن متوقع بود.برائت را ما از بیرون نیاورده‌ایم وارد حج کنیم. جزو حج، روح حج و معناى واقعى اجتماع عظیم حج است. بعضى اشخاص دوست مى‌دارند که در مطبوعات و در اظهارات و نیش‌زدنهاى خود در اطراف دنیا، مرتب بگویند: «شما حج را سیاسى کرده‌اید.» «حج را سیاسى کرده‌اید» یعنى چه؟! اگر منظور این است که ما یک مفهوم سیاسى را در حج داخل کرده‌ایم، باید گفت: حج، هیچ‌گاه عارى از مفهوم سیاسى نبوده است. اگر کسى مفهوم سیاسى را در حج نبیند، باید دعا کرد که خدا او را شفا دهد تا بتواند ببیند! کسى که با اسلام و آیات حج در قرآن آشناست و هم از این طریق به اهمیت وحدت پى برده است، چطور ممکن است نفهمد این اجتماع عظیم، براى مقاصد و مفاهیم عالى سیاسى و الهى - سیاسى است که مربوط به همه‌ى مسلمین و براى وحدت و براى حل مشکلات دنیاى اسلام و براى اجتماع دلها و نزدیک شدن آنها به یکدیگر است؟! اگر مراد این است که «حج وسیله‌اى براى پیشبرد سیاستهاى ظالمانه‌ى قدرتهاى بزرگ نشود»، درست است و ما قبول داریم. از اول انقلاب، پانزده سال گذشته است. از رحلت امام رضوان‌الله‌علیه قریب پنج سال گذشته است. همه خیال مى‌کردند که هر چه از مبدأ دور شویم - بخصوص بعد از رحلت امام بزرگوار قدس‌الله‌نفسه - دیگر شور و شوق ملتهاى مسلمان نسبت به ایران و انقلاب اسلامى، تمام مى‌شود. اما مى‌بینید که این شور و شوق، روزبه‌روز بیشتر و به موازات آن، روزبه‌روز براى استکبار جهانى، مشکل جدى‌تر شده است. این کار خداست کار ما نیست. این اراده‌ى الهى است. منتها ملت ایران، به کمک خدا و توفیقات الهى، زمینه‌ى این تفضل الهى را با گذشت خود، با فداکارى خود، با تلاش خود، با خون دادن خود، با ابراز عقیده‌ى خود و با حفظ وحدت خود فراهم کرد.وحدت را حفظ کنید. دشمن، بسیار خواستار آن است که منادى وحدت را در خانه‌ى خودش دچار اختلاف و تفرق کند. همه این را همیشه به یاد داشته باشند. گروههاى مختلف، مذاهب مختلف، شهرهاى مختلف و آدمهاى مختلف این را بدانند. دشمنان اسلام و جمهورى اسلامى، خیلى دوست مى‌دارند بگویند «این هم جمهورى اسلامى که همه‌اش دم از وحدت مى‌زد! ببینید! در خانه‌ى خودش دچار اختلاف و تفرقه است!»   و در پیام مقام معظم رهبری به حجاج بیت‌الله الحرام در تاریخ 25/02/1373  آمده است که : « وحدت هر مسلمان با همه‌ى امت اسلامى و احساس اقتدار ناشى از عظمت جماعت مسلمین. و از تلاش هر فرد براى شفا یافتن از زخم‌ها و بیمارى‌هاى معنوى یعنى گناهان، تا کنجکاوى و تلاش براى شناختن و درمان کردن دردها و جراحتهاى عمیق پیکره‌ى امت، و همدردى با ملتهاى مسلمان، یعنى اندامهاى این پیکره‌ى عظیم، همه و همه در حج و در کالبد اعمال و مناسک گوناگون آن گنجانیده شده است. قرآن اعمال حج را«شعائر» مى‌نامد. این بدان معنى است که اینها فقط عملى فردى و براى اداى تکلیفى شخصى نیست، بلکه نشانه‌یى است تا برانگیزاننده‌ى شعور و معرفت انسان به چیزى باشد که این عمل، علامت و نشانه‌ى آن است. بطور خلاصه، حج، فریضه‌ى امت، فریضه‌ى وحدت ، فریضه‌ى اقتدار مسلمین، فریضه‌ى اصلاح فرد و جمع و در یک کلمه: فریضه‌ى دنیا و آخرت است. آنان که نمى‌خواهند مضمون سیاسى حج را بپذیرند، در واقع اسلام را دور از سیاست، و دین را از سیاست جدا مى‌خواهند، شعار جدایى دین از سیاست، همان چیزى است که دشمنان حاکمیت اسلام بر جوامع اسلامى، دهها سال است آن را مطرح کرده‌اند و امروز که حکومتى بر اساس دین مقدس اسلام در ایران پدید آمده و شوق روز افزون به تشکیل حکومت اسلامى همه‌ى جهان اسلام را فرا گرفته است، آن شعار را سراسیمه‌تر و خشن‌تر از همیشه مطرح مى‌کنند، و هر جا مقدمات تحقق این هدف فراهم شده باشد، اگر بتوانند با خشونت و جدیتى تمام بر ضد آن وارد میدان مى‌شوند. حاکمیت اسلام، متضمن مقابله با دخالت مستکبران در کشورهاى اسلامى و نیز مستلزم کوتاه شدن دست وابستگان به این قدرتها و بندگان شیطان نفس و شیطان استکبار، از اداره‌ى این کشورهاست. پس طبیعى است که استکبار و وابستگانش و شیطانها و پیروانشان، از آن ناراضى و خشمگین باشند. و به همان اندازه باید مؤمنان به خدا و روز جزا و معتقدان راستین اسلام از آن استقبال و در راه آن مجاهدت کنند. و از سوی دیگر وظیفه‌ى رؤساى کشورهاى اسلامى را در قبال امت اسلامى و ایجاد وحدت مسلمین و دورى از قدرتهاى استکبارى و گرایش و تکیه به ملتهاى خود و ایجاد حسن رابطه میان مردم و حکام، را به عنوان «النصیحة لائمة المسلمین» به آنان یادآور شوید و اصلاح این امر را از خداوند متعال بخواهید. » وحدتدر گوشه ای از بیانات مقام معظم رهبری در مراسم بیعت اقشار مختلف مردم با معظم‌له   در مراسم بیعت جمع کثیرى از عشایر عرب خوزستان و مردم نجف آباد ، در مورخه 19/03/1368 با مقام معظم رهبری ، معظم له فرمودند : « برادران عزیز! ما امروز بیش از همه چیز، به هوشیارى و وحدت کلمه احتیاج داریم. دشمن پیچیده است و در مواجهه با انقلاب و ملت ایران، مرموزانه عمل مى‌کند. غالبا لباس دشمنى نمى‌پوشد؛ بلکه با چهره‌ى نفاق، دورویى، فریب، تبلیغات، شایعه‌پراکنى، ایجاد دلسردى و زنده کردن انگیزه‌هاى گوناگون قومى و تاریخى و فرقه‌یى، جلو مى‌آید. به همین خاطر، با دشمن باید هوشیارانه برخورد کرد.اگر مردم هوشیار نباشند، همان بلایى بر سرشان خواهد آمد که بر سر مردم مسلمان در دوره‌ى امام حسن(ع) و بعضى از دوره‌هاى دیگر آمد. در آن زمان، چون مردم هوشیار و آگاه نبودند، جریان حق شکست خورد. اگر آگاهى و هوشیارى باشد، وحدت کلمه هم هست. مراقب باشید که وحدت کلمه را حفظ کنید؛ موقعیتها را بدرستى درک کنید و بدانید که امروز اساسیترین کار ما، توجه به این امور است.باید در سایه‌ى وحدت کلمه، دست به دست هم دهیم و کشورمان را بسازیم و آباد کنیم. باید با امکانات فراوانى که این کشور به فضل پروردگار دارد، زمینه‌ى ایجاد زندگى مرفه را براى عامه‌ى مردم، مخصوصا قشرهاى فقیر و محروم فراهم کنیم. باید رهنمودهاى امام(ره) را که در همه‌ى زمینه‌ها بیان شده است و هم‌اکنون در اختیار ماست، مورد بهره‌بردارى قرار دهیم و یقینا کمک الهى هم با ما خواهد بود. »      و همچنین در مراسم بیعت روحانیون، مسؤولان و اقشار مختلف مردم آذربایجان در تاریخ 27/03/1368 با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له نسبت به آن ها یادآور شد که : «  از عوامل رشد یک ملت این است که از حادثه‌یى که ممکن است به نظر دشمن یک عامل ضعف به حساب آید، از همان حادثه به عنوان عامل قوت استفاده کند. از سالهاى پیش، تحلیل همه‌ى دشمنان ما این بود که با رحلت امام بزرگوار - که رکن اساسى و سنگینترین وزنه‌ى انقلاب و عمود حقیقى خیمه‌ى نظام به حساب مى‌آمدند - انقلاب نابود مى‌شود و وحدت ملت مخدوش مى‌گردد و جمهورى اسلامى دچار ضعف و یا انحلال خواهد شد!حقیقتا اگر کسى با ابزارهاى مادى و با چشم ظاهرى تحلیل مى‌کرد، همین نتیجه‌ى قهرى و طبیعى را به دست مى‌آورد. در این تحلیل، فقدان امام(ره) عامل تمام شدن همه چیز به حساب مى‌آمد. ملت ما در این امتحان بزرگ، عکس این مطلب را ثابت کرد و از آن حادثه‌یى که عامل ویرانى به حساب مى‌آمد، در جهت ثبات و وحدت و پیشرفت استفاده کرد. بنابراین، با هوشیارى و ایمان مخلصانه‌ى ملت، فقدان امام(ره) به عامل قوت در نظام جمهورى اسلامى تبدیل شد. امروز رشد و بینش مردم ما، حتى از مسلمانان صدر اسلام و زمان پیامبر اکرم(ص) نیز بیشتر است؛ زیرا آنها نتوانستند بعد از رحلت آن بزرگوار، وحدت و تحرک و ایمان خود را حفظ کنند؛ اما ملت ما توانست این کار را بکند.تا امام بزرگوار - آن مظهر وحدت و سرچشمه‌ى جوشان الفت و محبت - در میان آحاد مردم بود، دشمن نتوانست کارى انجام دهد. تمام دلبستگى استکبار این بود که در فقدان امام، وارد صحنه شود. امروز بحمدالله ملت ما در یک انسجام اعجاب‌انگیزى قرار دارد. ما باید در برابر این نعمت بزرگ الهى، به دستور خدا عمل کنیم. اگر کفران نعمت شد، نعمت اعطا شده زایل مى‌گردد. این الفت و محبت میان دلهاى مردم را خدا به وجود آورد. دست خدا با این ملت بود که موجب شد دلها به هم نزدیک شوند. »      در مراسم بیعت اقشار مختلف مردم محلات، دلیجان و نراق، دزفول، لارستان، بندرلنگه، لامرد فارس، فلاورجان، قهدریجان، کلیشاد و اصناف شهر رى، به همراه ائمه‌ى جمعه، روحانیون و نمایندگان آنان در مجلس شوراى اسلامى در دهم تیر ماه سال 1368 با مقام معظم رهبری ، معظم له فرمودند : « بحمدالله ایمان و عمل صالح در ملت ما هست و باید براى حفظ و تقویت آن تلاش کرد. وحدت عمومى تمام قشرها و طبقات نیز موجب جلب الطاف و نعمتهاى الهى مى‌شود و باید مثل گذشته از آن نگهدارى کرد و در میان عامه‌ى مردم گسترش داد. همین یکجا قرار گرفتن عواطف و احساسات و اراده‌ى مردم در فراق امام خویش، نمونه‌یى از وحدت بین اقشار مختلف است که در سرتاسر کشور خود را نشان داده است. این یکپارچگى و وحدت ، بسیار با ارزش است و باید آن را حفظ کرد. » و نیز در مراسم بیعت اقشار مختلف مردم کرد از استانهاى کردستان، آذربایجان غربى و کرمانشاه در 13/04/1368 ، یادآور شدند که : « محبت و صمیمیت و وحدت کلمه‌یى که در همه‌ى نقاط کشور، از جمله در مناطق کردستان و شهرها و روستاها و بخشهاى کردنشین نشان داده شد، مظهر عظمت و علو اسلام است و بدون شک دشمنان جمهورى اسلامى را مأیوس خواهد کرد و از ادامه‌ى توطئه نسبت به اسلام و انقلاب اسلامى، ناامید خواهد ساخت.سعى زیاد مى‌شود که بین مسلمین اختلاف بیندازند؛ مخصوصا از زمانى که انقلاب اسلامى پرچم وحدت اسلامى را بلند کرد و به دوش کشید، این تلاش بیشتر شد. در داخل کشور ما هم کوشش زیادى کردند، تا در مناطقى که برادران اهل سنت و برادران شیعه سکونت دارند، عده‌یى را وادار کنند بذر اختلاف بپاشند. متأسفانه همه‌ى این اقدامات شوم هم به نام دین انجام مى‌گرفت. البته کسانى که پرچمهاى قومیت و طرفدارى از خلق کرد را در دست داشتند، به گونه‌یى دیگر مزدور شیطان بزرگ و آلت دست امریکا بودند. بحمدالله همه‌ى اینها به وسیله‌ى ایمان و هوشیارى و توجه شما به کید دشمن خفه شدند و کارشان بى‌نتیجه ماند. اگر ملتى هوشیار باشد، بسیار با ارزش است؛ «العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس».(18) خاصیت علم به زمان و آگاهى از توطئه‌هاى دشمنان، این است.باید بیش از گذشته، « وحدت » را براى اسلام و پیشرفت به سمت هدفهاى اسلامى و سازندگى کشور رعایت کرد. خیلى مراقب باشید که نفوذیهاى دشمن، پرچمهاى اختلاف را بلند نکنند. هر پرچم اختلافى که بلند شد، شما آن را متهم کنید که نفوذى دشمن است؛ هرچند خودش نداند. »  و در مراسم بیعت روحانیون، مسؤولان و مردم استان زنجان و اقشار مختلف مردم شهرهاى نهاوند، کاشمر، بجنورد، اسفراین، طرقبه و چناران، اقلید، بم، ملایر و دهبید فارس در پانزدهم تیر ماه سال 68 با مقام معظم رهبری ، معظم له خاطر نشان شدند که : « با توجه به شرایطى که امروز در جهان براى کشور ما و موقعیت عظیم ملت ایران در اذهان عالم به وجود آمده است، درس بزرگ امام عزیزمان عبارت است از قدردانى از وحدت و انسجامى که به اراده‌ى الهى براى ما پیش آمد. امروز دلهاى ملت ایران از غالب اوقات دوران دهساله‌ى انقلاب به هم نزدیکتر است؛ این هم از برکات روح ملکوتى امام بزرگوارمان بود.آن چیزى که ابرقدرتها را در مقابل ملت ایران مرعوب کرده است، در درجه‌ى اول وحدت کلمه بود. وقتى در میان ملتى وحدت کلمه باشد، قدرت آنها چند برابر مى‌شود. اگر دشمن در مقابل خود ملت مقتدرى را مشاهده کرد، مجبور به عقب‌نشینى خواهد شد. علت عقب‌نشینیهاى مکرر دشمن در طول مبارزه و بعد از پیروزى انقلاب هم همین بود.همه باید در این برهه‌ى زمانى، دو درس را از امام به یاد داشته باشیم: اول، وحدت کلمه و حفظ انسجام و محبت به یکدیگر و دور ریختن عوامل تفرقه و اختلاف؛ دوم، حضور عمومى در صحنه؛ همچنان که امروز بحمدالله همه‌ى ملت ایران در صحنه حاضرند. » و همچنین در مراسم بیعت گروه کثیرى از خواهران شهرهاى مختلف کشور در تاریخ 15/04/1368  فرمودند : « شما که مى‌دانید دشمنان ما درصددند به انقلاب ضربه بزنند و اطلاع دارید که وحدت به وجود آمده در کشور ما چه‌قدر باارزش است و حضور مردم ما در صحنه‌هاى انقلاب تا چه اندازه اهمیت دارد، باید این حضور را حفظ کنید و مردها و فرزندان و شوهران و برادرانتان را به حضور قوى در همه‌ى صحنه‌ها و حفظ وحدت و پشتیبانى از آرمانهاى عزیز انقلاب - که امام بزرگوارمان تأمین آنها را از ما انتظار داشتند - وادار کنید. »  و در تاریخ 19 /04/1368 در مراسم بیعت جمع کثیرى از اقشار مختلف مردم شهرهاى قم، رفسنجان و کهنوج ، فرمودند :  « محبت شما به امام(ره) را که خودش به وجود نیاورده بود؛ بلکه آن را خدا ایجاد کرده بود. اتحاد و همبستگى و محبت و خلوص و ایستادگى و وحدت کلمه‌ى شما و حضور قاطعى که نشان مى‌دهید، کار کسى جز خداوند نیست. هیچ‌کس نمى‌تواند بگوید من این کار را کردم. پیامبر خدا(صلى‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) هم نمى‌توانست چنین کارهایى را بکند. خداى متعال به پیامبرش فرمود: «لو انفقت ما فى الارض جمیعا ما الفت بین قلوبهم»(19) تو اگر همه‌ى دنیا را هم خرج مى‌کردى، نمى‌توانستى این‌طور دلها را به هم کلاف و آنها را با هم متحد و متصل کنى؛ «ولکن الله الف بینهم»(20) این، کار خداست.برادران و خواهران! این وحدت کلمه و محبت و الفت را حفظ کنید. شما بحمدالله ملت با رشدى هستید. شاید کمتر ملتى در دنیا پیدا شود که در مجموع از لحاظ رشد سیاسى، مثل ملت ما باشد. راههاى از بین بردن وحدت و چگونگى ورود دشمن را بشناسید و با آن مقابله کنید. حضور در صحنه‌هاى انقلاب و حمایت از نظام و احساس صاحب انقلاب و کشور بودن را که همه‌ى ملت ما دارند، حفظ کنید؛ راز اصلى این است. اگر اینها حفظ شد - که البته به فضل الهى خواهد شد - تمام قدرتهاى بزرگ و همه‌ى توطئه‌گرها و حیله‌گرهاى عالم، از این‌که بتوانند به شما ضربه و خدشه وارد آورند، ناتوان و کوچکند. »         در دیداری که گروهى از روحانیون، ائمه‌ى جمعه و اساتید حوزه‌هاى علمیه‌ى اهل سنت استانهاى سیستان و بلوچستان، خراسان و مازندران در تاریخ 5/10/68 با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له خطاب به آن ها فرمودند : « ما با بعضى از شما سوابق دوستى زیادى هم داریم و از سالهاى قبل، با هم نشستیم و برخاستیم و درباره‌ى مسائل دنیاى اسلام بحث کردیم. بد نیست این نکته را در این‌جا بگویم که نطفه‌ى اصلى هفته‌ى وحدت - که حالا بحمدالله سالهاست تشکیل مى‌شود - قبل از پیروزى انقلاب شکل گرفت. ما در سال 57 قبل از پیروزى انقلاب، با این آقاى مولوى قمرالدین در ایرانشهر مذاکره کردیم که بیاییم یک عید دوطرفه داشته باشیم و از دوازدهم تا هفدهم ربیع را جشن بگیریم. مذاکره‌اش در آن وقت انجام شد که اتفاقا همان روزها هم بود که در ایرانشهر سیل آمد و جشن و همه چیز ما را برد. البته، آن سیل هم یکى از الطاف خفیه‌ى الهى بود و ما را با وضع زندگى مردم بیشتر آشنا کرد. داخل کپرها و خانه‌ها رفتیم و وضع زندگى مردم را از نزدیک دیدیم. قبل از آن، چند ماه در ایرانشهر بودیم؛ اما ظاهر قضیه را مى‌دیدیم. مردم، ما را نمى‌شناختند و ما هم مردم را نمى‌شناختیم. بعد که سیل آمد، هم ما مردم را شناختیم و هم مردم قدرى با ما آشنا شدند.این مسأله‌ى وحدت که در این دیدار صمیمى و دوستانه مى‌خواهم بیشتر از همه روى آن تأکید کنم، یک مسأله‌ى حیاتى است. نه این‌که بگوییم براى جمهورى اسلامى حیاتى است - البته اهمیتش براى جمهورى اسلامى جاى شک نیست - اما حقیقتا براى اسلام و دنیاى اسلام حیاتى است. شما ملاحظه کنید، امروز دنیا به سمت بلوک‌بندى مى‌رود؛ یعنى هر چند کشور در گوشه‌یى، به ادنى مناسبتى با هم اتحاد و اتفاق پیدا مى‌کنند. مثلا کشورهاى عضو پیمان آ.سه.آن در شرق آسیا، جامعه‌ى مشترک اروپا، اتحاد ورشو (تا وقتى که اروپاى شرقى قبل از حوادث اخیر هویتى داشت)، اتحاد کشورهاى حول و حوش خلیج مکزیک، سازمان ملل، غیرمتعهدها و تمام این واحدهاى پراکنده در همه‌ى دنیا، به واحدهاى پیوسته تبدیل مى‌شوند. علت هم این است که در این دنیا مى‌فهمند که هر واحدى، به تنهایى قادر بر تأمین نیازهاى خودش - از جمله نیاز دفاع از خود - نیست و باید با هم دست به یکى کنند.در عین این‌که دولتها و قدرتها و اداره‌کنندگان جهان، براى مصالح دولتها و مسائل سیاسى خود، به سمت وحدت پیش مى‌روند، تمام تلاشهاى استکبار در جهت تضعیف ملتها و بخصوص ملت اسلام و ایجاد اختلاف بین اینها به‌کار مى‌رود. شیعه و سنى که مسأله‌ى امروز نیست؛ قرنهاست که در اسلام، شیعه و سنى‌یى وجود دارد. در خود مذهب سنى، اشعرى و معتزلى و مذاهب مختلف وجود دارد. در شیعه، شش امامى و دوازده امامى و اخبارى و اصولى وجود دارد. همان دسته‌بندیهایى که در تسنن هست، همانها در تشیع هم وجود دارد. انواع و اقسام دسته‌بندیها و فرقه‌بندیها، یا بر اثر سوء سیاست و یا بر اثر سوء فهم و یا با دست مغرض و یا بر اثر جهالت به وجود آمده است. اینها که جدید نیست؛ اما شما ببینید که امروز در دنیاى اسلام، علیه وحدت مسلمین چه قدر تلاش مى‌شود.امر دوم، تأکید روز افزون بر مسأله‌ى وحدت است. سالها پیش از انقلاب که با بعضى از برادران اهل سنت صحبت مى‌کردم، به آنها مى‌گفتم که اگر ما بخواهیم وحدت اسلامى تحقق پیدا بکند، باید خودمان را از گذشته جدا و قیچى کنیم. البته، وحدت یعنى همین که پیروان این دو مذهب با هم برادر باشند و احساس برادرى کنند؛ نه این‌که شیعه، سنى و سنى، شیعه بشود. نه، مراد از وحدت این نیست؛ بلکه وحدت به معناى احساس برادرى است و همین که هر طرفى احساس کند که دیگرى هم مسلمان است و حق اسلامى او را بر گردن خود احساس کند و متقابلا او هم به همین ترتیب عمل نماید. من مى‌گفتم که اگر بخواهیم این کار را بکنیم، باید خودمان را از گذشته جدا کنیم. اگر به گذشته برگردیم، دعواست. این قدر بحث و تکذیب و تغلیط و درگیرى و خونریزى و این طور چیزها اتفاق افتاده که اگر نگاهى به گذشته بکنیم، باز دعوا خواهد شد.اگر کسى مخلصالله احساس مى‌کند که باید امروز بین برادران، برادرى واقعى و عملى باشد، باید کوشش کند که گذشته را به یادها نیاورد؛ والا او مى‌رود کتاب «احقاق الحق» را مى‌آورد و به رخ این مى‌کشد و این هم مى‌رود کتاب «تحفه‌اثنى عشریه» را مى‌آورد و به رخ آن مى‌کشد! هر دو هم به قدر کافى کتاب پر از طعن و دفع علیه همدیگر نوشته‌اند! اگر ما بخواهیم گذشته را مطرح کنیم، نمى‌شود به وحدت رسید. باید نگاه کنیم، بگوییم: گذشته، گذشته است. «رحم‌الله معشرالماضین». ما کارى به کار آنها نداریم. اگر آنها هر کارى کرده‌اند، ما امروز مى‌خواهیم تکلیف خودمان را - بیننا و بین الله - نگاه کنیم. بیننا و بین الله، امروز ما باید با همدیگر توحید کلمه و رفاقت و برادرى داشته باشیم. اگر بخواهیم این را عمل بکنیم، باید از گذشته صرف نظر کنیم.مردم را به دستهایى که امروز وحدت را مى‌شکنند، توجه بدهید. با مردم هم صریح حرف بزنید. امروز، آن دستى که امریکا علیه وحدت تجهیز کرده، عبارت از همین دست پلید وهابیت است. این را صریح به مردم بیان کنید؛ پرده‌پوشى نکنید. از اول، وهابیت را براى ضربه زدن به وحدت اسلام و ایجاد پایگاهى - مثل اسرائیل - در بین جامعه‌ى مسلمانها به وجود آوردند. همچنان که اسرائیل را براى این‌که پایگاهى علیه اسلام درست کنند، به وجود آوردند، حکومت وهابیت و این رؤساى نجد را به‌وجود آوردند تا داخل جامعه‌ى اسلامى، مرکز امنى داشته باشند که به خودشان وابسته باشد و مى‌بینید هم که وابسته‌اند.  و در گوشه‌ای از پیام مقام معظم رهبری  به مناسبت روز ملى مبارزه با استکبار جهانى در سیزدهم آبان 69 آمده است که : « ملت ما باید قدرت و عظمتى را که در سایه‌ى اسلام و وحدت و مجاهدت به دست آورده، حفظ کند و بر آن بیفزاید. کمترین گرایش تسلیم‌آمیز به دشمن غدار، این سرمایه را که با بیشترین فداکاریها به دست آمده، بر باد خواهد داد و دشمن مستکبر را جریتر از پیش خواهد کرد.به کلیه‌ى قشرهاى مردم عزیز، مخصوصا کسانى که از آگاهى بیشترى نسبت به حقایق موجود جهان و ایران برخوردارند، توصیه مى‌کنم که بیش از همه چیز، یک عنصر اساسى را همیشه در مد نظر داشته باشند و آن، وحدت کلمه و حفظ یکپارچگى عموم ملت است. این را اصلى بدانید که باید بر همه‌ى گفتارها و کردارها و فعالیتهاى فردى و اجتماعى ملت ما حاکم و ناظر باشد.امروز، آن کشورى که حق دارد به جرأت داوطلب پیمودن این راهها شود و مطمئن باشد که دخالت و تحمیل قدرتهاى شیطانى، قادر نیست او را از اقدام به حرکت و استمرار آن باز دارد، کشور ما و ملت ماست. پایبندى و ایمان عمیق به اسلام و رهایى از نفوذ و سلطه‌ى قدرتهاى استکبارى، این امکان را که براى کمتر ملتى و کشورى پیش آمده، در اختیار کشور ما و ملت ما قرار داده است؛ لیکن شرط اساسى، وحدت و یکپارچگى ملى است و اگر نباشد، همه‌ى آنچه هست، بیهوده خواهد بود. پس، مرز میان پیروزى همه‌جانبه‌ى ملت ما، یا خداى نکرده ناکامى و هدر رفتن همه‌ى زحمات گذشته، یک چیز بیش نیست و آن، وحدت کلمه‌ى میان مردم است. دشمن به همین دلیل است که براى شکستن وحدت ملت، سرمایه‌گذارى مادى و معنوى هنگفتى کرده و مى‌کند.گروهها و جناحها و اشخاص و دستگاهها، در هر نقطه که تلاش خود را مضر به وحدت ملت دیدند، باید آن را متوقف سازند. در تمام حوادث بزرگ تاریخ بیدارى و مبارزات ملت، هرجا شکست و نامرادى پیش آمده، بر اثر شکسته شدن صف واحد ملت بوده است. ما امروز حق نداریم تجربه‌هاى گذشته را تکرار کنیم و هیچ عذر و بهانه‌یى براى صدور گفتار و عملى که ناقض وحدت است، پذیرفته نیست.ملت ما بحمدالله در تمام دوران پس از انقلاب و در تمام حوادث مهم، وحدت کلمه‌ى خود را پشت سر امام عظیم‌الشأن راحل، با استحکام حفظ کرد و تعارضهاى گروهى و جناحى را به چیزى نگرفت و امروز هم بحمدالله به همین‌گونه است. لیکن صاحبان بیان و قلم و تریبون باید توجه کنند که تعارضها و مناقشات گروهى، نخستین ضررش آن است که آنان را از توجه به مسائل مهم جهان و منطقه غافل ساخته و قهرا وظایف آنان در قبال ملت را از یادشان خواهد برد و ضرر بزرگتر آن‌که راه این‌گونه افراد را از ملت جدا خواهد ساخت.  در هیجدهم مهرماه سال 75  دیداری که اقشار مختلف مردم از سراسر کشور با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له فرمودند : « در این اجتماعات متراکم در کشور ما، که همه‌ى قشرها در کنار هم مى‌نشینند، با یک هدف حرکت مى‌کنند و یک شعار را مى‌دهند - که بحمدالله این گونه اجتماعات، کم هم نیستند - اولین چیزى که به نظر مى‌رسد، جلوه‌ى زیباى وحدت و همدلى و جمعیت است. این، آن چیزى است که ملت ایران، خیلى باید قدر آن را بداند. هر چه ملت ایران به دست آورده است، بر اثر همین وحدت و جمعیت و همدلى و همگامى قشرها و مردم مناطق مختلف و اقوام گوناگون است. در دین مقدس اسلام، وحدت یک اصل اساسى است. از ذات مقدس باریتعالى - که اصل و مظهر وحدت و یکتایى است - بگیرید، تا آثار این وحدت که توجه همه‌ى عالم وجود، به سمت آن مرکز عظیم و عالى است - کل الینا راجعون(21) - و همه به سمت ذات مقدس پروردگار حرکت مى‌کنند: «الى‌الله المصیر».(22)پیام اسلام، پیام وحدت و امنیت و برادرى است. امیرالمؤمنین علیه‌الصلاةوالسلام، یک جمله‌ى ابدى دارد که درباره‌ى همه‌ى انسانهاست. مى‌فرماید: این انسانى که در مقابل توست، یا برادر دینى توست، یا شریک خلقتى توست(23) و به‌هرحال، یک انسان است. همه‌ى انسانها، باید با هم متحد و مهربان باشند؛ مخصوص یک دسته و یک گروه هم نیست. لذا در اسلام، به مسلمانان دستور داده شده است که حتى کسانى که از لحاظ دین و عقیده، بر خلاف شما هستند، با آنها هم خوبى کنید. «لاینهیکم الله عن الذین لم یقاتلوکم فى‌الدین و لم یخرجوکم من دیارکم ان تبرو هم و تقسطوا الیهم ان‌الله یحب المقسطین».(24) این، منطق اسلام است. یعنى کسى هم که از لحاظ فکرى با شما یکى نیست و عقیده‌ى دیگرى دارد، مظهر سزا گرفتن به خاطر عقیده، این‌جا نیست و شما مرجعش نیستید. «و الحکم الله و المعود الیه القیامة».(25) این هم کلام امیرالمؤمنین علیه‌الصلاةوالسلام است. شما با انسانى روبه‌رو هستید که یا با شما همعقیده است و برادر شماست، یا همعقیده نیست و در خلقت با شما شریک است.این‌که بعضیها به دنبال مطامع دنیوى خودشان، دچار زندگى مشقتبار روحى و صفات ناپسندیده و رذایل اخلاقى و حرص و طمع و بخل مى‌شوند، به خاطر دور ماندن از جهان بینى الهى و معنوى و توحیدى است که مردم را به جمعیت و وحدت دعوت مى‌کند. جمعیت، در درون انسان هم شیرین و مطلوب است. در متن جامعه و در سطح عالم هم همین‌طور است.عزیزان من! شما بدانید که از اول انقلاب تا امروز، یکى از بزرگترین هدفهاى دشمنان این انقلاب، این بوده است که شاید بتوانند این وحدت و جمعیت و برادرى و صفا را در مردم ما از بین ببرند. گاهى هم متأسفانه در گوشه و کنار، افسون آنها در بعضى از اشخاص، گرفته است. بعضى از افراد خام و سست ایمان، گاهى لغزشهایى پیدا کرده‌اند؛ اما این حرکت عظیم مردمى، همیشه با مشت به دهان دشمنان بدخواه و کینه‌جو کوبیده است.توصیه‌ى ما به ملتهاى دیگر هم همین است. ما مى‌خواهیم که در این اختلافات و دعواها و نزاعهایى که بین برادران پیدا مى‌شود، مردم مسلمان، دست استعمار را ببینند. شما ملاحظه کنید؛ مسلمانان از نبودن وحدت ، چه زیان بزرگى مى‌برند! الان، شاید بیش از دو هفته است که در سرزمین فلسطین، فاجعه‌آفرینى مجدد رژیم صهیونیستى غاصب، ادامه پیدا کرده است و مردم مظلوم فلسطین، در خانه‌ى خودشان، دچار سرکوب و وحشیگرى غاصبینى هستند که به پشتیبانى امریکا، هر کار مى‌خواهند با آن مردم مى‌کنند.چرا باید بتوانند این کار را بکنند؟ چرا باید ملتهاى مسلمان، حرکت واحدى را در سرتاسر دنیا شروع نکنند؟ چرا باید با امریکا محاجه نکنند و حرفشان را به گوش دولتمردان سنگین خواب امریکایى نرسانند؟ چرا دولتهاى اسلامى، در چنین مسأله‌ى حساسى، آن وحدت و هماهنگى و همدلى لازم را بین خودشان به وجود نمى‌آورند؟ این، فریاد جمهورى اسلامى، از اول پیروزى تا امروز است. »  و در دومین روز از دهه‌ى مبارکه‌ى فجر سال 1377 مقام معظم رهبری خطاب به مردم شریف ایران ، فرمودند : «  ضمن عرض سلام و تبریک و تهنیت خدمت رهبر بزرگوار و عزیزمان و تشکر از این‌که این فرصت را به ما دادید تا در خدمتتان باشیم. قشر جوان ما براى این‌که خلاقیتهاى خودش را در عرصه‌هاى مختلف به منصه‌ى ظهور برساند و در مسائل مختلف اجتماع بتواند تحلیل صحیح و درک درستى داشته باشد، نیاز به یک محیط سالم و دور از تشنج دارد؛ اما در حال حاضر و در شرایط کنونى، برخوردهاى بعضا ناخوشایند جناحها، این فضا را تا حدودى نامناسب ساخته که ریشه‌ى این برخوردها هم در بعضى از موارد براى ما واقعا روشن نیست و ظاهرا به دهه‌ى قبل برمى‌گردد. خود این گروهها هم در متن انقلاب بودند و به خوبى مى‌دانند که از مهمترین عوامل در پیروزى این انقلاب و تداوم آن، « وحدت » امت بوده و هست. اما این درگیریها علاوه بر آن‌که به این وحدت صدمه وارد مى‌کند، ما جوانان را هم دچار یک سردرگمى و یک نوع خستگى کرده است. سؤال من این بود که نسل جوان و بخصوص دانشجویان، براى این‌که در شرایط کنونى - که در شرف ورود به دهه‌ى سوم انقلاب هستیم - بتوانند تحلیل صحیح و شناخت درستى از مسائل داشته باشند و در فضاى این درگیریها و جنجالها و هیاهوها، از چالشهاى اصلى انقلاب، از مسائل مهم کشور و از دشمنان واقعى خودشان غافل نشوند، تکلیفشان چیست و چه‌کار باید بکنند؟ دیگر این‌که توصیه‌ى حضرت‌عالى به جناحهاى مختلف در این زمینه چیست؟)البته بعضى از روزنامه‌ها انصافا بد عمل مى‌کنند. نوع تیتر زدن، نوع مقاله نوشتن و نوع خبر دادن، حاکى از این است که یک دعواى عظیم دست‌به‌یقه‌اى است؛ اما حقیقت قضیه این‌گونه نیست. البته خارجیها مى‌خواهند این‌گونه وانمود کنند. خارجیها مى‌خواهند بگویند که الان یک جنگ عمیق و دعواى خونین خاکى وجود دارد؛ اما من به شما عرض کنم که چنین چیزى نیست؛ این دروغ است. پایه‌هاى اصلى نظام، مسؤولان اصلى نظام، مسؤولان سیاسى و اقتصادى نظام و مسؤولان دولتى و غیردولتى ممکن است اختلاف سلیقه‌هایى هم با یکدیگر داشته باشند؛ اما با هم زندگى مى‌کنند. همان چیزى که ما به آن « وحدت » مى‌گوییم، همان را دارند.وحدت کلمه، رمز پیروزى هر ملتى است. رمز پیروزى انقلاب ما هم واقعا وحدت کلمه بود. رمز پیروزى در جنگ هم وحدت کلمه بود. رمز پیروزى در دوره‌هاى بعد از جنگ تا امروز هم که دوره‌ى سازندگى است، باز وحدت کلمه است. ما اگر وحدت کلمه نداشته باشیم، اگر نقطه‌ى توافق عظیم ملى نداشته باشیم، همه‌ى دستاوردهاى این ملت از دست خواهد رفت. خوشبختانه این را داریم و مردم گرد آن متحدند. شما ببینید در راهپیماییها، در اجتماعات عظیم مردمى، آن‌جایى که شعارهاى مشترک و آرزوهاى عمومى مردم مطرح مى‌شود، مردم چطور از همه‌ى قشرها شرکت مى‌کنند و هیچ اختلافى هم با همدیگر ندارند. »  و مقام معظم رهبری در ششم فروردین ماه سال 79 در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا (ع) در مشهد مقدس ،  فرمودند : « بنده در آغاز سال جارى، شعار « وحدت ملى» و «امنیت ملى» را مطرح کردم. امروز مایلم درباره‌ى این دو شعار، به شما عزیزانى که در این‌جا تشریف دارید و نیز به همه‌ى ملت ایران، چند مطلب کوتاه را عرض کنم. همین مسأله‌ى غدیر هم مى‌تواند مایه‌ى وحدت باشد؛ همچنان که مرحوم آیةالله شهید مطهرى مقاله‌اى با عنوان «الغدیر و وحدت اسلامى» دارد. او کتاب الغدیر را - که درباره‌ى مسائل مربوط به غدیر است - یکى از محورهاى وحدت اسلامى مى‌داند که درست هم هست. ممکن است به نظر عجیب بیاید، اما واقعیت مطلب همین است. خود مسأله‌ى غدیر، غیر از جنبه‌اى که شیعه آن را به عنوان اعتقاد قبول کرده است - یعنى حکومت منصوب امیرالمؤمنین علیه‌الصلاةوالسلام از طرف پیامبر که در حدیث غدیر آشکار است - اصل مسأله‌ى ولایت هم مطرح شده است. این دیگر شیعه و سنى ندارد. اگر امروز مسلمانان جهان و ملتهاى کشورهاى اسلامى، شعار ولایت اسلامى سر دهند، بسیارى از راههاى نرفته و گره‌هاى ناگشوده‌ى امت اسلامى باز خواهد شد و مشکلات کشورهاى اسلامى به حل نزدیک خواهد گشت.البته ما با این بیانمان، نه مى‌خواهیم بگوییم که شیعه، سنى شود؛ یا سنى، شیعه شود و نه مى‌خواهیم بگوییم که شیعه و سنى به قدر توان و مقدورات خودشان، براى تحکیم عقاید خودشان کار علمى نکنند. اتفاقا کار علمى، بسیار خوب است و هیچ اشکالى ندارد. کتابهاى علمى بنویسند؛ در محیطهاى علمى، نه در محیطهاى غیرعلمى، آن هم با لحنهاى بد و غلط. بنابراین، اگر کسى مى‌تواند منطق خود را ثابت کند، ما جلو کار او را نباید بگیریم. اما اگر کسى مى‌خواهد با حرف، با عمل و با شیوه‌هاى گوناگون، اختلاف ایجاد کند، این را ما فکر مى‌کنیم که در خدمت دشمن است. هم سنیها باید مراقب باشند و هم شیعه‌ها. « وحدت ملى» را که ما گفتیم، شامل این هم مى‌شود.البته من همین جا عرض کنم که امروز کسانى وحدت ملى را نه به عنوان شعارهاى مذهبى، بلکه با شعارهاى سیاسى خدشه‌دار مى‌کنند. ما قبلا به اینها نصیحت کردیم؛ امروز هم نصیحت مى‌کنیم که نگذارند وحدت این ملت بزرگ و متحد خدشه‌دار شود. جدا کردن بدنه‌هاى این ملت بزرگ از یکدیگر، خدمت به دشمنان این ملت است. اگر این ملت بزرگ و رشید، وحدت ملى را در این کشور حفظ کند، آن وقت این وحدت ، براى وحدت ملتهاى دیگر زمینه‌سازى مى‌شود. اگر یک امت اسلامى با حدود یک‌ونیم میلیارد نفر جمعیت، در مسائل اساسى خودشان متحد باشند، شما ببینید چه قدرت عظیمى در دنیا به وجود مى‌آید. اما اگر وحدت ملى خدشه‌دار شد، دیگر حرف زدن از وحدت جهان اسلام یک سخن افسانه‌گون است و همه مى‌خندند. عده‌اى مى‌خواهند این را به وجود بیاورند. وحدت ملى چگونه تأمین مى‌شود؟ یکى از عواملى که وحدت ملى را تأمین مى‌کند، این است که آن کسانى که سخنشان در میان مردم، حوزه‌ى تأثیرى دارد - یا مسؤولند، یا چهره‌ى موجه دینى‌اند؛ چهره‌ى روحانى‌اند، چهره‌ى سیاسى‌اند - در اظهارات خودشان کارى نکنند که یک گروه و جناح از مردم، دلهایشان نسبت به دیگران چرکین شود. فتنه‌انگیزى نکنند. البته فتنه‌انگیختن و بد دل کردن مردم نسبت به یکدیگر، یکى از مواد برنامه‌اى است که دشمنان نسبت به این ملت در نظر دارند. همین رادیوهاى بیگانه و همین مراکز خبرى، شاید بشود گفت نصف حرفهایشان طراحى شده است، براى این‌که بتوانند دلهاى گروهى از مردم را نسبت به گروه دیگرى بدبین و مکدر کنند. اصلا مى‌نشینند طراحى مى‌کنند که این طور بگوییم که این اثر را بکند. کسانى که زبان و قلمشان کار مى‌کند، در درجه‌ى اول باید این را رعایت کنند که آنچه مى‌گویند، ایجاد بدبینى نکند. مردم نسبت به یکدیگر بدبین شوند، یا مردم نسبت به مسؤولان بدبین شوند؛ این باز یک نوع فتنه‌سازى و گناه دیگرى است. بعضى افراد همه‌ى همتشان این است که با شایعه‌پردازى، با جعل خبر و با پرداختهاى تقلب‌آمیز خبر - ممکن است یک خبر اصلش هم راست باشد، اما به نوعى آن را پردازش کنند تا مطلب دروغ و خلاف واقعى را در ذهن مخاطب القاء کند - دلهاى مردم، جوانان و خوانندگان و شنوندگان خودشان را نسبت به مسؤولان نظام بدبین و آنها را دچار تردید کنند. این کار چه فایده‌اى دارد؟ جز کند کردن حرکت پیشرفت ملت و کشور، هیچ فایده‌ى دیگرى ندارد. جز این‌که مسؤولان را در این کار مردد کند، مردم را نسبت به آینده ناامید سازد و نیروى عظیم امید را از مردم بگیرد، هیچ فایده‌اى ندارد. بعضى کسان سعى مى‌کنند افرادى را به همه‌ى نظام و یا به برخى از مسؤولان نظام بدبین کنند؛ در حالى که اگر حقیقتا سخن حقى وجود داشته باشد، آن سخن حق ممکن است از طریقى به گوش مسؤول یا مسؤول مافوق او منتقل شود که آثار بسیار بهترى هم داشته باشد. حادثه‌اى اتفاق مى‌افتد، ترورى مى‌شود، جنایتى در جایى انجام مى‌گیرد؛ آن قدر حرف خلاف، توهم‌آمیز و حیرت‌آور براى خواننده از زبان کسانى که هیچ احساس مسؤولیتى نمى‌کنند، شنیده مى‌شود! آن کسانى که از واقعیتها خبر دارند، مى‌بینند که چقدر اینها یا دورند، یا خودشان را عمدا از واقعیت دور نگه مى‌دارند. اینها مسائلى است که وحدت ملى را خدشه‌دار مى‌کند. بنابراین، وحدت ملى یکى از اساسى‌ترین خواسته‌هاى یک ملت است.اگر ملتى با اتحاد کلمه در میدان اقتصاد وارد شود، پیشرفت مى‌کند. جنگى برایش پیش آید و وارد شود، پیشرفت مى‌کند. با وحدت ملى، آبروى ملت را بهتر مى‌شود حفظ کرد. یک ملت، تمام آرمانهاى بزرگ خودش را در سایه‌ى وحدت ملى مى‌تواند به دست آورد. اختلاف، تفرق کلمه، جدایى دلها از یکدیگر، رودررو قرار دادن جناحها و گروهها و اشخاص و شخصیتها با یکدیگر، نمى‌تواند هیچ خدمتى بکند. بنابراین، این یک اصل است که امیدواریم همه رعایت کنند. این خواست و مطالبه‌ى ما از مسؤولانى است که با افکار عمومى مردم سروکار دارند.‌»               وحدتدر کلام مقام معظم رهبری در مراسم دیدار سران و کارگزاران و مسئولین کشوری و لشکری مقام معظم رهبری در تاریخ  16/03/1368 در مراسم بیعت نخست وزیر و هیأت وزیران ، فرمودند : « آرمانهاى بزرگى که امام(ره) بیان مى‌کردند، عبارت بود از: مبارزه با استکبار جهانى، حفظ اعتدال قاطع در خط «نه شرقى و نه غربى»، اصرار فراوان بر استقلال حقیقى و همه‌جانبه‌ى ملت - خودکفایى به معناى کامل - پافشارى فراوان و تمام‌نشدنى بر حفظ اصول دینى و شرع و فقه اسلامى، ایجاد وحدت و همبستگى، توجه به ملتهاى مسلمان و مظلوم دنیا، عزت بخشیدن به اسلام و ملتهاى اسلامى و مرعوب نشدن در مقابل قدرتهاى جهانى، ایجاد قسط و عدل در جامعه‌ى اسلامى، حمایت بى‌دریغ و همیشگى از مستضعفان و محرومان و قشرهاى پایین جامعه و لزوم پرداختن به آنها. همه‌ى ما شاهد بودیم که امام در این خطوط، مصرانه و بدون تعلل، حرکتش را ادامه داد. ما باید راه و اعمال صالح و حرکت مداوم او را دنبال کنیم.امیدواریم ان‌شاءالله بتوانیم به وظایف خود عمل کنیم و با همکارى و همدلى و وحدت کلمه - به معناى واقعى آن - راه آن بزرگوار را ادامه دهیم. »  و همچنین در مراسم بیعت وزیر کشور به همراه معاونان، مشاوران و استانداران سراسر کشور در مورخه  19/03/1368 با مقام معظم رهبری ، معظم له خاطر نشان شدند که : « مسأله‌ى دیگر، مسأله‌ى وحدت است. هیجان عظیم عمومى که این روزها جریان دارد، زمینه‌ى خوبى است تا بتوانیم به فضل پروردگار، بددلیها و گله‌مندیها و دودستگیهایى را که متأسفانه در غالب استانها وجود دارد، از بین ببریم. شما اگر با ابتکار و عقل و حکمت و به انگیزه‌ى رفع مناقشات، در صحنه‌ى این حادثه‌ى بزرگ حرکت کنید، من خیلى امیدوار مى‌شوم. البته بعضى جاها مشکل و مسأله‌ى چندانى ندارند، لیکن در بعضى از استانها واقعا مسأله وجود دارد. در دورانى که ما وزنه‌ى عظیم حضرت امام(ره) را نداریم، حقیقتا بیش از همه چیز بایستى به یکپارچگى و وحدت مردم بیندیشیم؛ والا انقلاب تهدید خواهد شد.راه ایجاد وحدت و یکپارچگى، بسته به وضعیت سیاسى هر استان، با استان دیگر متفاوت است و نمى‌توان نسخه‌ى واحدى را ارایه کرد. مثلا در بعضى جاها، از طریق تماس شما با امام جمعه، مسأله حل مى‌شود. در جاى دیگر، با میانجیگرى شما بین چند نفر از علما، مشکل حل مى‌شود. و در استان دیگر، با کوتاه آمدن شما در مقابل کسى که فرضا تا حدودى از او نگرانى دارید، مسأله حل مى‌شود. باید در تمام مدتى که مردم این شور و هیجان را دارند، براى ایجاد قاعده و پایه براى همدلى بین آنها تلاش و کوشش کنید. »  و نیز در مراسم بیعت حجةالاسلام والمسلمین هاشمى رفسنجانى، رئیس و کلیه‌ى نمایندگان مجلس شوراى اسلامى در تاریخ 24/03/1368 ، متذکّر شدند که « من با مطالعه‌ى خبرها و اظهارها و گزارشها و تحلیلهاى سیاسى، به این نتیجه مى‌رسم که اینها نمى‌خواهند به این زودى از مسأله‌ى ایجاد اختلاف و کشمکش میان مسؤولان جمهورى اسلامى و گروههاى مردمى و گرایشهاى سیاسى ناامید شوند؛ سعى مى‌کنند به هر قیمتى - حتى با القائات - این مسأله را براى خودشان تأمین کنند. بنابراین، وحدت کلمه‌یى که امروز وجود دارد، براى آنها بسیار سنگین است؛ زیرا ایجاد اختلاف و دودستگى و تنازع و درگیرى، براى آنها یک هدف است. بدون تردید در این چند سال، با القائات خبرى و تحلیلى که در روح و مغز افراد بسیارى هم در دنیا اثر مى‌کند، درصدد تأمین اهداف خود بوده‌اند و خوشبختانه در جمهورى اسلامى این القائات هیچ تأثیرى نداشته است.شما برادران و خواهران عزیز نماینده‌ى مجلس شوراى اسلامى مى‌توانید نقش زیادى در این جهت داشته باشید. سخن شما آرامبخش، و اظهارنظر شما درس و الهام است. همان‌طور که در گذشته براى خدا و رضاى روح مطهر امام(ره) کوشش کردید که جز خط روشن انقلاب - همان چیزى که همه‌ى ما بر آن توافق داریم و مردم با آن پیمان خون بسته‌اند - هدف دیگرى را مد نظر قرار ندهید، در شرایط حاضر هم باید همین روش را ادامه دهید. هر نطق پیش از دستور شما که از مجلس شوراى اسلامى منعکس مى‌شود و مردم گوش مى‌کنند - و من خیال مى‌کنم این روزها مردم بیشتر دلبسته‌ى مجلس هستند؛ چون مجلس شوراى اسلامى حقیقتا رکن اطمینان‌بخشى است - اگر پیام التیام و وحدت و محبت و توافق و همکارى و همگامى داشته باشد، دل مردم را شاد و دشمن را مأیوس خواهد کرد.ما باید به آینده امیدوار باشیم و این امید را در مردم ایجاد کنیم. دشمن مى‌خواهد ما با یکدیگر اختلاف داشته باشیم؛ ولى ما باید به صورت قاطع به دشمن تفهیم کنیم که ترفندهاى او مؤثر نیست و در جمهورى اسلامى، همدستى و همدلى، براى مسؤولان یک اصل است. این وحدت و یکپارچگى را واقعا یک اصل بدانیم و براى آن سرمایه‌گذارى کنیم و از اختلافات بگذریم.من گمان نمى‌کنم در طول ده سال گذشته که امام عزیزمان(ره) این همه بیانات حکمت‌آمیز ایراد کردند، چیزى را به اندازه‌ى « وحدت » مورد تأکید قرار داده باشند. یکى از دو یا سه موضوعى که ایشان بیشترین تأکید را مى‌کردند، همین مسأله‌ى وحدت دلها و وحدت زبانها و وحدت راهها و همدستى و همگامى و همدلى بوده است. ما این مقوله را به منظور حفظ حرمت امام(ره) و تعظیم به روح او پاس بداریم و به عنوان یک هدف قطعى تلقى کنیم و با هر قیمتى درصدد تأمین آن باشیم. مجلس شوراى اسلامى مى‌تواند مظهر بسیار خوبى براى این تکریم باشد. »  و همچنین در مراسم بیعت گروهى از رزمندگان سپاه پاسداران و روحانیون شهرهاى خمین، دامغان و گناباد در سوم تیر ماه سال 68 ، فرمودند : « اگر بخواهیم این دو وظیفه‌ى بزرگ را به نحو مطلوب انجام دهیم، باید همواره یک راز را که رمز پیروزى و توفیق در سازندگى و توفیق در حفظ انقلاب و جمهورى اسلامى بود، مورد توجه قرار دهیم و آن، « وحدت کلمه» است. افرادى که حساس هستند و حرکات و حرف و اشاره و تصریح آنها در مردم اثر مى‌گذارد، باید مواظب باشند که کار آنها به ایجاد اختلاف و تفرقه دامن نزند. کسانى که قلم در دستشان و تریبون در اختیارشان است، و کسانى که در میان مردم از وجهه‌یى برخوردارند، باید خیلى مراقبت کنند. باید وحدت کلمه را حفظ کرد؛ این وصیت دایمى امام بود. شاید در طول ده سال بعد از انقلاب، کمتر مسأله‌یى به اندازه‌ى « وحدت » مورد تأکید آن بزرگوار بود. »  در مراسم بیعت گروه کثیرى از ائمه‌ى جمعه و روحانیون استان مازندران و اصفهان و علما و طلاب کشورهاى اسلامى مقیم ایران در تاریخ 04/04/1368 با مقام معظم رهبری ، معظم له یاد‌آور شدند که : « اگر قرار باشد ارزشهاى اسلامى به صورت ارزشهاى قطعى در دنیا مطرح شود و دل انسانها را جذب کند و بر مبناى آن در زندگى مسلمانها تغییرى به وجود آید، باید وحدت بین آنها حفظ شود. با شعبه شعبه شدن و دشمنى کردن و جنگ فرقه‌یى راه انداختن، امکان ندارد که مسلمین به وحدت دست یابند. » و همچنین در مراسم بیعت خانواده‌هاى شهداى هفتم تیر، اعضاى شوراى عالى قضایى، قضات و مسؤولان دادگسترى و جمعى از مردم لرستان در تاریخ 07/04/1368 ، نیز فرمودند : « آینده‌ى بسیار روشنى پیش روى ماست، که به سمت آن در حرکتیم؛ آینده‌یى که ملت ایران خواهد توانست به برکت اسلام و نظام اسلامى، هم عدالت اجتماعى و رفاه مادى داشته باشد، و هم به استقلال کامل دست یابد. از روز اول پیروزى انقلاب، ما به سمت این آینده حرکت کرده‌ایم و به اعتقاد من، قسمتهاى سخت‌ترش را پشت سر گذاشته‌ایم. نمى‌گویم بدون تحمل زحمت مى‌شود به آن آینده رسید؛ اما مى‌گویم با حفظ وحدت و ایمان و انگیزه و ادامه‌ى حرکت، مى‌توان به آن دست یافت. عمده این است که ما یاد و راه و هدفهاى امام(ره) را همیشه در خاطر داشته باشیم و آنها را حفظ کنیم.باید وحدت و صمیمیتى را که بحمدالله امروز بر سرتاسر کشور ما حاکم است، با جدیت حفظ کنیم و از مخدوش شدن آن جلوگیرى کنیم و در تمام صحنه‌هاى انقلاب حاضر باشیم؛ همچنان که تاکنون ملت ما در همه‌ى صحنه‌هاى انقلاب حاضر بوده است.البته دشمن تبلیغات و دروغ‌پراکنى و شایعه‌پردازى مى‌کند و سعى دارد که دلها را نسبت به آینده ناامید کند. دشمن تبلیغ مى‌کند تا مردم را از ادامه‌ى حرکت باز دارد. از دشمن، جز این انتظارى نیست. آنها سعى مى‌کنند وحدت را مخدوش کنند و مشکلات را عمده نمایند. وجود مشکلات براى جامعه و نظامى که جوان و تازه‌کار است، یک امر طبیعى است. جوان بودن سختیهایى دارد؛ اما امتیازات زیادى هم به همراه دارد. مقام معظم رهبری در مراسم بیعت ائمه‌ى جمعه‌ى سراسر کشور به اتفاق رئیس مجلس خبرگان در مورخه 12/04/1368 ، اشاره نمودند : « ... نکته‌ى سوم، حفظ وحدت است. دشمن امیدوار است که از طریق ایجاد دودستگى و اختلاف، در میان ما نفوذ کند. این، کار بسیار ظریف و دقیقى است که روى آن سرمایه‌گذارى مى‌کند. این‌طور نیست که ما بگوییم دشمن مى‌خواهد تفرقه‌افکنى کند، ما هم مشتها را گره مى‌کنیم و شعار مى‌دهیم و نمى‌گذاریم دشمن به اهدافش برسد؛ خیر، او روشها و مکانیسمهاى بسیار حساب‌شده و دقیقى را براى این کار دارد؛ لذا ما باید هوشیار باشیم.حفظ وحدت را اصل قرار بدهیم و اگر تکلیف شرعى‌یى هم احساس کردیم، ولى دیدیم عمل به این تکلیف ممکن است مقدارى تشنج به وجود آورد و وحدت را از بین ببرد، قطعا انجام آنچه که تصور مى‌کردیم تکلیف شرعى است، حرام است و حفظ وحدت واجب خواهد بود. » و هچنین در آستانه‌ى ماه محرم در دیدار با اعضاى جامعه‌ى روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز تهران، علما و ائمه‌ى جماعت و جامعه‌ى وعاظ تهران و اعضاى شوراى هماهنگى سازمان تبلیغات اسلامى در یازدهم مرداد ماه سال 1368 با مقام معظم رهبری ، معظم له فرمودند : «... نکته‌ى بعدى که باید در این مجالس مورد توجه قرار بگیرد، همین مسأله‌ى وحدت کلمه‌ى آحاد مردم است. تقریبا در این دو ماهه دیدیم که اتحاد مردم و وحدت کلمه‌ى آنها، چه تأثیر معجزآسایى در سیاست جهانى و در فضاى بین‌المللى به وجود مى‌آورد. ما بعد از ده سال، یک بار دیگر این معجزه را لمس کردیم. وقتى مردم با صدا و نفس و اراده‌ى واحد، اقدامى مى‌کنند و حرفى مى‌زنند و راهى را مى‌روند، نفس دنیا در سینه‌اش حبس مى‌شود و خیره مى‌ماند و قدرتهاى قوى‌پنجه، زبون و کوچک مى‌شوند و از کار مى‌مانند.انتظار و توقع و طمع دشمن در دوران بعد از امام، چیز کوچکى نیست. قضیه، خیلى جدى بود. آنها، سالها منتظر این ساعت بودند. ما - بیننا و بین الله - براى این ساعت هیچ برنامه‌ریزى‌یى نکرده بودیم؛ اما تمام دشمنان ما - هر کس به نحوى - براى آن ساعتها و آن روزها، برنامه‌ریزى کرده بودند و خودشان را آماده ساخته بودند. «انهم یکیدون کیدا و اکید کیدا»(26)؛ اما خداى متعال به برکت وحدت کلمه‌ى مردم، کید و مکر الهى خودش را نشان داد. البته، خود آن وحدت کلمه هم کار خدا بود: «ولکن‌الله الف بینهم»(27). کار هیچ‌کس نبود، فقط کار او بود.حالا که خدا این نعمت را به ما داده است، باید حفظش کنیم. اولا، در جلساتى که تشکیل مى‌شود، از طرف خود گویندگان، سخن و اشاره و حرکتى که به اختلافى اشاره کند، مطلقا نباید وجود داشته باشد. هیچ بهانه‌یى مجوز این نمى‌شود که ما در جلسه‌یى، چیزى را که ممکن است بین دو دسته از مردم، اختلافى به وجود آورد، مطرح کنیم. در قضایاى سیاسى و دینى و در مسائل مربوط به دولت و روحانیت و مرجعیت و رهبرى و دیگر مسایلى که مى‌تواند بین مردم، اختلاف و شکاف و دودستگى و بگومگو ایجاد کند، نباید سخنى از گویندگان مذهبى صادر شود که وحدت کلمه‌ى مردم را خدشه‌دار کند؛ بلکه به عکس، گویندگان مذهبى کوشش کنند که فضا، فضاى محبت‌آمیز باقى بماند و همکارى بین مسؤولان و مردم و نیز وحدت کلمه، توصیه بشود.صد یا دویست و یا پانصد سال به طول مى‌انجامیده، آیینى استعمارى به‌وجود مى‌آورده تا زخمى در پیکر و مجموعه‌ى عالم اسلامى ایجاد کند که درمانش به سادگى میسر نباشد؛ مثل وهابیت و برخى مذاهب و ادیان ساختگى که با هدف ایجاد شکاف در دنیاى اسلام پدید آمده است.دشمن، با همه‌ى راههاى مختلفى که براى ایجاد شکاف در جامعه‌ى اسلامى آزموده است، امروز با پدیده‌یى بدون سابقه که مرکز وحدت همه‌ى مسلمین شده است، روبه‌روست و آن «جمهورى اسلامى» است. این پرچم بلند و صداى رسا، پدیده‌یى نوظهور است که قانون اساسى و شعار و عمل آن، مطابق اسلام است و به‌طور طبیعى دلهاى مسلمانان در اقطار عالم، براى آن مى‌تپد. امروز، جاى دیگرى با این قاطعیت و جدیت، دنبال احکام اسلامى نیست. منظور، ملتها نیستند؛ چرا که ملتهاى مسلمان، همه جا عاشق اسلام و آماده براى عمل به اسلامند. منظور، سیاستها و نظامها و دولتهاست که اگر به نام اسلام هم شروع کردند، وقتى با امواج شدید تهاجمهاى جهانى مواجه شدند، عقب نشستند.براى ما محسوس و ملموس است که علت فشار، اسلام است. مسلمانهاى عالم این نکته را مى‌فهمند و احساس مى‌کنند که این‌جا ام‌القراى اسلام و وطن اصلى و مرکز حقیقى اسلام است. لذاست که دلهاشان براى ایران و نظام جمهورى اسلامى مى‌تپد و به این عامل وحدت شوق پیدا مى‌کنند. امروز، استعمار با توجه به وجود عامل و وحدت ، سعى مى‌کند شکافها و اختلافها را از طرق مختلف قومى و مذهبى، میان شیعه و سنى به‌وجود آورد. در بین اهل تسنن، به نام مکتب فلان مدرسه، اهل حدیث و...؛ و در بین شیعه، به نامهاى دیگر.اگر کسى اعلاى کلمه‌ى اسلام را نمى‌خواهد، شما در برابر او تعهدى نداشته باشید؛ اما اگر طرفداران قرآن و اسلام - از هر فرقه و مذهبى - راست مى‌گویند و واقعا دل مى‌سوزانند و مى‌خواهند که قرآن عزیز و عظیم بماند، باید بدانند که این فریادها و این قلمهاى مزدور و این پولهاى پلید و خبیث که در بعضى از کشورها براى ایجاد اختلاف خرج مى‌شود، مانع از سربلندى اسلام است و این، کار دشمن است. لذا توصیه مى‌کنم هفته‌ى وحدت را - که نزدیک هم است - هم دستگاهها و هم مردم و بخصوص علماى شیعه و سنى در داخل و خارج از کشور، با جدیت برگزار کنند و نشانه‌ى وحدت و برادرى قرار دهند. اگر ما متحد و برادر باشیم و بر اختلافات خویش فایق بیاییم، حربه‌ى دشمن کند و از ضربه‌پذیرى دنیاى اسلام کاسته خواهد شد.  و در دیداری که مسؤولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران، به همراه حجةالاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینى در تاریخ 14/09/1369 ، با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له فرمودند : «  .... مسأله‌ى دوم هم درباره‌ى اصل اساسى همیشگى ماست که عبارت از اتحاد کلمه، وحدت جهت، هماهنگى و التیام نیروها در خط مقدسى است که اسلام و مبین حقیقى اسلام و مرشد این امت و این نسل - یعنى امام بزرگوارمان - ترسیم کرده است.نکته‌ى دوم، مربوط به وحدت کلمه است. مى‌دانید که در یک حرکت دسته‌جمعى، وحدت کلمه، ضامن همه‌ى امور است. بدون وحدت کلمه، حرکت دسته‌جمعى امکان ندارد؛ ولو آن حرکت، متوقف به پنج یا ده نفر آدم باشد. اگر همان ده نفر، با یکدیگر همسخن و همکلام نباشند و همکارى نکنند، امکان ندارد که آن کار پیش برود.این شرایط حساس ماست؛ آن از لحاظ اصولى، این از لحاظ منطقه‌یى و زمانى، و آن هم از لحاظ اهمیت وحدت کلمه. شما دیدید که امام بزرگوارمان، در پیامهاى مختلف و در سخنرانیهاى گوناگون و در توصیه‌هاى خصوصى، چه‌قدر روى وحدت کلمه تأکید مى‌کردند.البته وقتى ایشان مى‌فرمودند، یک دسته - که ماها بودیم - گوش مى‌کردند و دهانشان را مى‌بستند. شما مرحوم شهید بهشتى(رضوان‌الله‌علیه) را یادتان است. با این‌که آدمى بود که خیلى حرف داشت، خیلى هم قدرت گفتن داشت، سکوت کرد؛ ولى آن طرف دیگر، نه. امام(ره) پاس وحدت را داشتند و نگذاشتند که وضع به آن صورت پیش برود. مسأله‌ى وحدت ، این‌قدر مهم است. »  و مقام معظم رهبری در یکم اسفند ماه سال 69  در دیدار با اعضاى مجلس خبرگان فرمودند : « .... نکته‌ى اول، همین مسأله‌ى وحدت عمومى مردم است. از علماى موجه و زبانهاى ناطق و گویا، بخصوص ائمه‌ى محترم جمعه و شخصیتهایى که مقام رسمى و جایگاه شناخته شده‌یى را در جامعه‌ى اسلامى دارا هستند، چه کسى اولى به این است که مردم را صمیمانه به سمت وحدت و استحکام - همین یکپارچگى که بحمدالله هست - دعوت کند؟ هیچکدام از ما مسؤولان نظام نباید اجازه بدهیم که دستهایى، یا از روى عناد و غرض و یا از روى جهالت، در یکپارچگى ملت تفرقه ایجاد کنند و مردم را به دسته‌جات تقسیم نمایند و اهواى آنان را با یکدیگر متقابل و متضاد بکنند. این، راههایى دارد. با تشر زدن و دعوا کردن و تهدید کردن، همیشه این مقصود حاصل نمى‌شود. بیشتر با محبت و جلب قلوب و جذب باید این مقصود را عملى کرد.وقتى نگرشهاى متفاوتى وجود دارد، اگر ما وحدت را به عنوان یک اصل، جزو عالیترین اصول خودمان دانستیم و از ضرورتهاى بالا انگاشتیم، طبیعى است که هر طرفى باید مقدارى تنازل بکند. بدون تنازل، امکان ندارد که این مقصود حاصل بشود. هیچ‌کس نباید توقع داشته باشد که اگر کسى طرف مقابل اوست، بکلى از فکر و عقیده و سلیقه و خواست و - اگر خداى نکرده هوایى هست - هواى خود، صرف‌نظر بکند و دربست تسلیم بشود. این، نشدنى است. اگر ما بخواهیم التیام و جمع ایجاد کنیم و از تفرق و ضررهاى تفرق پرهیز نماییم، در مواردى احتیاج به تنازل است. این، یک وظیفه است.)با این‌که امام راحل عظیم‌الشأنمان(رضوان‌الله‌علیه)، در طول مدت حیات با برکتشان، همیشه ماها را به وحدت دعوت مى‌کردند، من احساس مى‌کنم که امروز اگر آن بزرگوار تشریف مى‌داشتند، بیش از همیشه ما را به وحدت دعوت مى‌کردند. شرایط مهم و حساسى است. بحمدالله بسیارى از خطرها از سر جمهورى اسلامى رفع شده و این نظام، خیلى از مراحل سخت را گذرانده است؛ اما در همین مرحله‌یى که ما الان قرار داریم - که مرحله‌ى استنتاج از جهادها و تلاشهاى گذشته است - این وحدت ، لازم و ضرورى است و اگر خداى نکرده وحدت موجود زایل بشود و نقار و نفاقى به وجود بیاید، ممکن است بسیارى از زحماتى که کشیده شده، به هدر برود. »  و نیز در بیست و یکم بهمن سال هفتادوپنج ، در دیدار کارگزاران نظام با مقام معظم رهبری ، معظم له فرمودند : « محورها و جهتگیری‌هاى عید اسلامى، همین است. لذا شما مى‌بینید در دو عید فطر و قربان، نماز، آن هم به جماعت، تشریع شده‌است. نماز جماعت، مظهر همان دو جهت است؛ هم توجه به معنویت، توجه به خدا و ذکر و خشوع و هم وحدت ، تجمع و بر گرد یک محور مشترک فراهم آمدن. به نظر من، هر دو موضوع، امروز براى ملت ما و براى امت اسلامى، مسأله‌ى روز است. البته ما در مورد ملت خودمان، خیلى امیدوارانه مى‌توانیم به همه چیز نگاه کنیم؛ چون قراین، شواهد و پیشامدها، همه امیدبخش است. ملت ما، به عکس آنچه دیگران توقع داشتند و انتظار مى‌کشیدند، اقبال روزافزونى به مسائل دینى دارد. «دیگران» که عرض مى‌کنیم یعنى هم دشمنان ما، هم ناظرین بى‌طرف، هم حتى شاید بعضى از خودیها. در زمینه‌ى وحدت نیز همین‌طور است. پیش‌بینیها از قبل از انقلاب این بود که چون در مجموعه‌ى ملت ایران، اقوام مختلف حضور دارند و زبانهاى مختلف رایج است، پس، زمینه‌ى اختلاف زیاد است؛ اما خلافش ثابت شد و همه دیدند که ملت ما یک ملت متحد و متفق است. شما ببینید در مراسم گوناگون و در صحنه‌هایى که جاى ابراز عقیده نسبت به یک مسأله‌ى سیاسى است - مثل مراسم «روز قدس» که پریروز برگزار شد و شما ملاحظه کردید که چه غوغایى در سراسر ایران، چه در شرق و غرب و چه در مرکز بود - ملت یکپارچه‌ى ما چگونه وحدت خود را به نمایش مى‌گذارند! اقوام مختلف، در هر جا که هستند - فارسشان، ترکشان، کردشان، عربشان، بلوچشان و ترکمنشان - همه یکسان حرکت مى‌کنند، یک شعار مى‌دهند و یک حرف را مى‌زنند. این همه، نشانگر وحدتى عجیب و بزرگ است. نوبت انتخابات هم که مى‌رسد، مردم همین‌طور شرکت مى‌کنند. نوبت دفاع مقدس هم که مى‌رسد - جنگ هشت ساله‌ى ما - مردم همین گونه از همه جا شرکت مى‌کنند؛ همه شهید مى‌دهند؛ همه براى خدا وارد میدان مى‌شوند و همه حول یک احساس وظیفه‌ى مشترک، اقدام مى‌کنند. حتى در دوران دفاع مقدس، در بین داوطلبان ما - سرباز وظیفه که به جاى خود محفوظ - هم میهنان غیر مسلمان هم شرکت داشتند. مسیحیانى بودند که داوطلبانه به میدان جنگ رفتند و جانشان را هم در این راه فدا کردند. اینها را دیدیم، شناختیم و مى‌شناسیم. یعنى وحدت عجیبى در میان ملت ما وجوددارد؛ با این‌که دشمن هم براى از بین بردن آن خیلى کار کرده است. بنابراین، در داخل کشور ایران اسلامى، به برکت حاکمیت اسلام و به برکت وجود محورهاى اساسى وحدت آفرین، هر دو محور ذکر الهى و وحدت عمومى تأمین است و در آینده هم ان‌شاءالله مثل گذشته خواهد بود. نگرانى، بابت امت اسلامى است؛ چون متأسفانه در سطح امت اسلامى، شرایط، این گونه نیست.من اکنون به بخش دوم قضیه مى‌پردازم. بخش اول، داستان جداگانه‌اى دارد و مسأله‌ى دیگرى است. لذا، وارد آن میدان نمى‌شویم. در بخش اول، البته مى‌شود گفت که اقبال ملتهاى مسلمان در همه جاى دنیاى اسلام - بعضى‌جاها با شتاب بیشتر و بعضى جاها با شتاب کمتر - به امور معنوى و دینى، روزبه‌روز زیاد شده است. اما موضوع وحدت ، موضوع یکپارچگى، موضوع یک جهتى دنیاى اسلام و موضوع «واعتصموا بحبل الله جمیعا»(28)، که قرآن ما را به آن امر مى‌کند، متأسفانه، آن گونه که باید باشد، نیست و این کار دشمن است. ملتهاى اسلامى مایل به اتحادند. اما دشمن تلاش ویژه‌اى براى اخلال در این امر انجام مى‌دهد؛ یعنى از طرق مختلف سرمایه گذارى مادى و معنوى مخصوصى براى ایجاد تفرقه مى‌کند که بخشى از این سرمایه گذارى، مربوط به سابق است و مثل تقویت ناسیونالیستهاى افراطى، از قبل از انقلاب است.در ایران ناسیونالیزم افراطى ایرانى مآبى، در کشورهاى عربى، ناسیونالیزیم افراطى عربى و در کشورهاى ترک زبان، ناسیونالیزم افراطى ترکى را تقویت مى‌کردند. در داخل این کشورها، هر جا اقلیتى وجود داشت، به تقویت ناسیونالیزم افراطى قومى آن اقلیت مى‌پرداختند. فرض بفرمایید در داخل ایران، نسبت به بعضى از اقوام ایرانى، القائات و تلقینهایى مى‌شد، تا جنبه‌ى قومگرایى آنها، به شکل افراطى بروز کند. در کشورهاى شمال آفریقا - در مصر و جاهاى دیگر - بین بعضى از اقوام عرب که از زمانهاى گذشته در آن مناطق بوده‌اند، به تقویت شعارها و احساسات قومى خاص آنها مى‌پرداختند و وادارشان مى‌کردند که حول آن محورها بگردند. هر جا اقلیت مذهبى بود، آن را تقویت مى‌کردند؛ و هلم جرا. تلاشهایى چنین را که در زمان سابق هم بود، بعد از انقلاب اسلامى در ایران، مضاعف و تقویت کردند؛ چون دیدند خورشید وحدت آفرین اسلام، در نهایت تلألؤ و گرمابخشى، در حال تابیدن بر دنیاى اسلام است.اما آنها به این تلاشها هم اکتفا نکردند و عناصرى را وادار نمودند تا به ایجاد تفرقه بپردازند. چنین بود که شعارهاى وحدت آفرین امت اسلام را از دستشان ربودند که یکى از این شعارها، موضوع مقابله با صهیونیستهاست. شعار مقابله با صهیونیسم، امر وحدت آفرینى بین ملتهاى اسلامى بود. پیش از این، ملتهاى مسلمان، در مقابل تجاوز واضح و صریح صهیونیستها به یک کشور اسلامى، با همدیگر احساس خویشاوندى و همدردى مى‌کردند. دشمنان، این شعار وحدت بخش و احساس اسلامى را شکستند و از بین بردند. مضاف بر این، سعى کردند دولتها و ملتهاى اسلامى را نسبت به یکدیگر دچار سوء ظن کنند. نشستند و براى بى‌اعتماد کردن دولتهاى اسلامى نسبت به یکدیگر، به وسوسه کردن آنها پرداختند.امروز هم به چنین تلاشى ادامه مى‌دهند. در حال حاضر، محافل سیاسى و اطلاعاتى کشورهاى داراى طمع در این منطقه، که در رأسشان هم کشور ایالات متحده‌ى امریکا و دستگاههاى جاسوسى صهیونیستها حضور فعال دارند، براى بى‌اعتماد کردن دولتها نسبت به یکدیگر، با محافل سیاسى کشورها در تماس دائمند. آنها از این طریق، چندین فایده مى‌برند: یکى از فوایدش، بر هم زدن وحدت دنیاى اسلام است. یکى از فوایدش، فروش اسلحه است. یکى از فوایدش، حضور نظامى است. یکى از فوایدش، مسابقه براى ایجاد رابطه با دولت غاصب صهیونیست در سرزمین فلسطین است. اینها، فوایدى است که استکبار از این تلاشها مى‌برد. این وضع، براى دنیاى اسلام، خیلى خسارتبار است. البته موضوع ملتها در این مورد، خیلى مشکل نیست. مشکل، موضوع دولتهاست. دولتهاى اسلامى باید امر ساده‌اى را که هر عاقلى به آن توجه مى‌کند، مورد توجه قرار دهند و آن امر ساده این است که انسان عاقل از ذخایر و امکاناتى که در اختیار دارد، استفاد مى‌کند. اسلام، ذخیره‌اى گرانبها در اختیار کشورهاى اسلامى است. دولتهاى اسلامى باید از این ذخیره و امکان، استفاده‌ى مطلوب کنند؛ گیرم که خیلى هم پایبند به اسلام نباشند. اسلام موجب مى‌شود امت اسلامى احساس ارتباط و وحدت کند و این خیل عظیم یک میلیارد و چند صد میلیونى مسلمان، در مسائل گوناگون دنیاى اسلام، حضور داشته باشند. بلاشک اگر حمایتهاى دنیاى اسلام از مسلمانان بوسنى وجود نداشت، امروز از مسلمانان بوسنى در اروپا هیچ خبرى نبود و آنها را از بین مى‌بردند. اگرچه همه‌ى کشورهاى اسلامى به طور کامل حمایت نکردند، اما همین که احساس شد اغلب دولتهاى اسلامى به این مسأله اهتمام دارند، به آنها کمک کرد. عین این قضیه، در همه جاى دنیاى اسلام عملى است. کشورها از کمک یکدیگر و از وزنه‌ى عظیم احساسات امت اسلامى، بى‌نیاز نیستند. پس، مى‌توانند از این ذخیره و گنج شایان، استفاده کنند؛ و چرا استفاده نکنند؟ یک محاسبه‌ى ساده وجود دارد، که به آن توجه نمى‌شود. لذا، نتیجه به سود دشمنان اسلام است.عید اسلامى براى زنده کردن احساس وحدت ، در بین مسلمانهاست. عید اسلامى یعنى روزى که در تمام دنیاى اسلام، مردم آن را جشن مى‌گیرند. شما ملاحظه کنید! امروز براى بیش از یک میلیارد انسان، روز عید است. البته اختلاف افق امروز یا دیروز در تعیین روز اول ماه شوال، اهمیتى ندارد. در بعضى کشورها دیروز عید بود و در بعضى کشورها، امروز. آیا این، مسأله‌ى کوچک و بى‌اهمیتى است که جمع غفیر و کثیرى از این یک میلیارد نفر، در این روز، در مراسم نماز شرکت مى‌کنند و نماز واحدى را به سمت قبله‌ى واحد، با آداب واحد و با مضمون واحد به جا مى‌آورند؟! این موضوع، خیلى عظیم است؛ ولى متأسفانه به آن توجه نمى‌شود و بى‌توجهى به آن، خسارت بزرگى است. ما همه‌ى همتمان در زمینه‌ى ارتباطات خارجى با دنیاى اسلامى این است که بر این نکته تکیه کنیم. فایده‌ى این قضیه، براى ما هم به قدر دیگران است. ما در کشور خودمان، بحمدالله مشکلى نداریم. شاید در دنیاى اسلام، کمتر بشود کشورى را پیدا کرد که دولت و مسؤولین قواى مختلف کشور، این قدر با مردم، راحت، صمیمى، دوست، نزدیک و با صفا باشند. کمتر کشورى با این ویژگى در دنیا سراغ داریم. مردم، مسؤولین نظام را دوست مى‌دارند؛ از آنها قدرشناسى مى‌کنند؛ در میدانهاى مختلف، با همه‌ى امکاناتشان به کمک آنها مى‌شتابند و پشت سر آنها هستند. این، امر واضحى است که همه مى‌بینند. اما شرایط در دیگر کشورهاى اسلامى، این گونه نیست و آنها در این زمینه مشکلاتى دارند. بنابراین، اتحاد دنیاى اسلام و توجه به محور وحدتبخش اسلام، به سود همه‌ى دنیاى اسلام است. به سود دیگران، بیشتر هم هست. قرآن کریم مى‌فرماید: «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا.»(29) یعنى حتى اعتصام به حبل الله و چنگ زدن به مستمسک و ریسمان الهى را که رابطه‌اى بین بنده و خداست و به نظر مى‌رسد که باید یک رابطه‌ى فردى باشد، «جمیعا» مى‌فرماید. کارى را همه با هم انجام دهید و با هم اعتصام به خدا کنید. اجتماع و وحدت بین امت اسلامى، از نظر اسلام این قدر حائز اهمیت است.امروز هم ما نیازمند توجه به خدا و معنویاتیم. انگیزه‌هاى این توجه را، خداى متعال به شما داده است. پس، قدر بدانید. بخصوص قدردان اتحاد و همبستگى‌اى که در میان ملتمان است، باشید. اتحادى چنین، خیلى با ارزش و عزیز است. گره‌هاى بزرگ و گوناگون یک ملت را، اتحاد آن ملت با سرانگشتى معجزآسا باز مى‌کند. چنان که اتحاد ملت ما نیز همین گونه بوده است و در آینده نیز همین‌طور خواهد بود. این، همان خصوصیتى است که امام بزرگوار، دائما ما را به آن وصیت و نصیحت مى‌کرد و پیوسته مردم را به « وحدت کلمه» و اتحاد در شعارها، حرکتها، اقدامها و همدلى با یکدیگر دعوت مى‌فرمود. آن روز علاج مشکلات، وحدت کلمه و اتحاد بود؛ امروز هم اتحاد و وحدت کلمه، علاج کننده‌ى مشکلات است. »      و در بیست‌و هفتم فروردین سال 1377  ، در دیدار با مسؤولان و کارگزاران نظام به مناسبت عید سعید غدیر فرمودند : « ..... آن نکته این است که ولایت که عنوان حکومت در اسلام و شاخصه‌ى نظام اجتماعى و سیاسى براى اسلام است، یک معناى دقیق و ظریفى دارد که معناى اصلى ولایت هم همان است و آن عبارت است از پیوستگى، پیوند، درهم‌پیچیدن و در هم تنیدگى. این، معناى ولایت است. چیزى که مفهوم وحدت ، دست به دست هم دادن، با هم بودن، با هم حرکت کردن، اتحاد در هدف، اتحاد در راه و وحدت در همه‌ى شؤون سیاسى و اجتماعى را براى انسان، تداعى مى‌کند. ولایت، یعنى پیوند. «والذین آمنوا و لم یهاجراو مالکم من ولایتهم من شى‌ء حتى یهاجروا»(30) یعنى این. پیوند افراد جامعه‌ى اسلامى، با هجرت حاصل مى‌شود؛ نه فقط با ایمان. ایمان کافى نیست.پیوند ولایت که یک پدیده‌ى سیاسى، یک پدیده‌ى اجتماعى و یک حادثه‌ى تعیین کننده براى زندگى است، با تلاش، با حرکت، با هجرت، با در کنار هم بودن و با هم کارکردن حاصل مى‌شود؛ لذاست که در نظام اسلامى، «ولى» از مردم جدا نیست. ولایت که معنایش پیوند و پیوستگى و با هم بودن است، یک جا هم به معناى محبت مى‌آید، یک جا هم به معناى پشتیبانى مى‌آید که همه‌ى اینها در واقع مصادیق به هم‌پیوستگى، وحدت و اتحاد است، والا معناى حقیقى، همان اتحاد و یگانگى و با هم بودن و براى هم بودن است. معناى ولایت، این است.اگر با این دید به جامعه‌ى اسلامى نگاه کنید، ابعاد این وحدت اجتماعى و وحدت سیاسى و وحدت معنوى و روحى و وحدت عملى، ابعاد عجیبى مى‌یابد که بسیارى از معارف اسلامى را براى ما معنى مى‌کند. به سمت مرکز عالم وجود حرکت کردن انسان، در جهت ولایت الله حرکت کردن است. همه‌ى ذرات عالم، خواه و ناخواه در چنبر ولایت الهى، در دایره‌ى ولایت الله قرار دارند و انسانهاى آگاه، مختار، تصمیم گیرنده و داراى حسن انتخاب، عملا هم ولایت الهى را برمى‌گزینند و در آن راه حرکت مى‌کنند؛ محبت الهى را کسب مى‌کنند و خود از محبت پروردگار، پر مى‌شوند.صفاى دنیاى اسلام و محیط اسلامى و محیط معنوى، ناشى از همین ولایت الله است. این ولایت الهى، با ولایت خداوند در عالم سیاست و محیط سیاسى، تفاوت جوهرى ندارد؛ حقیقت هر دو یکى است. لذا در نظام اسلامى، حکومت با محبت، با ایمان، با وحدت و همدلى، همچنین با هم بودن مردم و حکومت، با هم بودن اجزاى حکومت و با هم بودن اجزاى مردم است؛ اینهاست که مصداق حقیقى ولایت را در جهان متشتت و متفرق و متنازع، متمایز و مشخص مى‌کند و نشان مى‌دهد که این نظام اسلامى است.وجه غالب زندگى در نظام اسلامى و در نظام ولایت، باید تعاطف، همدلى، تعاون و همکارى باشد؛ لذا شما در آیات کریمه‌ى قرآن هم که نگاه مى‌کنید، مى‌بینید این مسأله‌ى همکارى و همدلى و همراهى، بخش قابل توجهى از آیات قرآن را به خود اختصاص داده است. آیاتى هست که صریحا در این معناست، مثل «واعتصموا بحبل الله جمیعا»(31) و غیر اینها. آیاتى هم هست که اگر چه به صراحت در این معنا نیست، اما مفاد و جهت حقیقى آن، اتحاد دلها و جانها و همگامى انسانهاست و مى‌دانید که امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه، مظهر همدلى یک رهبرى سیاسى، یک حاکم سیاسى و یک ولى و امام، با آحاد مردم است. مثال زدنى‌تر از امیرالمؤمنین هم نمى‌شود کسى را در دنیا و در تاریخ پیدا کرد - على ولى الله - ولایت به معناى حقیقى، این است. ما از اول در نظام مقدس جمهورى اسلامى، به برکت وحدت و اتحاد، هر کارى کردیم و توانسته‌ایم بکنیم.عزیزان من! اگر وحدت مردم ایران در زیر لواى اسلام و با هدایت آن نفس گرم و دل آگاه نمى‌بود، بدانید که این انقلاب در زیر بار مشکلات، کمر راست نمى‌کرد؛ نمى‌توانست در زیر آن همه بارهاى سنگین، کمر راست کند و خود را به سلامت به ساحل نجات برساند؛ ممکن نبود. از آنچه که در اوایل انقلاب به وسیله‌ى جناح‌بندیهاى سیاسى، گروهکها و عوامل پشت پرده‌ى گروهکها اتفاق افتاد، تا آنچه که در دوران جنگ اتفاق افتاد، تا آن‌چه که به وسیله‌ى ابزار فرهنگى انجام گرفت، تا آنچه که به وسیله‌ى فشارهاى اقتصادى و سیاسى براى این ملت به وجود آوردند، در همه‌ى این مراحل، آن چیزى که توانسته است این ملت را زیر انبوه مشکلات، با سلامت، با قامت رسا و با سر برافراشته، پیش ببرد و از مشکلات فراوان نجات دهد، وحدت عظیم و اتحاد این ملت بزرگ و با اراده و هوشمند بوده است. »     و در جای دیگر در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى در تاریخ 21/04/1377  با مقام معظم رهبری ، معظم له فرمودند : «  ... بزرگى در چند ده سال قبل فرموده بود: «بنى الاسلام على دعانتین: کلمةالتوحید و التوحید الکلمة». این دو پایه‌ى اساسى اسلام است: اول کلمه‌ى توحید، بعد وحدت کلمه؛ که این دومى هم به اولى برمى‌گردد؛ یعنى وحدت کلمه بر محور توحید. امروز ما به این شعار از همیشه بیشتر احتیاج داریم؛ برگشت به کلمه‌ى توحید و به توحید کلمه.امروز به فضل پروردگار، على‌رغم تلاشهاى دستهاى تفرقه‌افکن، ملت ما، دولت ما، مسؤولان ما، مجموعه‌ى کارگزاران این کشور، همه در یک جبهه و یک جناح قرار دارند و آن، جناح اسلام و انقلاب و خط روشن امام خمینى است. مسؤولان قرص و محکم ایستاده‌اند و حفاظت مى‌کنند. دولت خدمتگزار ما، رئیس جمهور عزیز ما، مجلس مردمى و حقیقتا ملى ما، دستگاههاى قضایى ما و توده‌ى عظیم مردم، همه در یک خط و یک جناح قرار دارند. این تفرقه‌هاى خیالى که رادیوهاى بیگانه ترویج مى‌کنند و یک عده هم رویش تفسیر و تحلیل مى‌گذارند، یک عده هم باور مى‌کنند، اینها مثل حباب و مثل کف بر روى جریان آب است. جریان اصیل، «و اما ما ینفع الناس فیمکث فى الارض»(32) همین است؛ همه در یک جناحند و اختلافى بین مردم و بین مسؤولان نیست. وحدت ، یعنى برگرد محورهاى اصولى گردآمدن و این به تمام معنى‌الکلمه امروز در ایران هست.ملت ما متحد است؛ ملت با دولت، دولت با ملت، مسؤولان در بین خودشان. این وحدت کلمه‌ى در خط اسلام و انقلاب، همان چیزى است که دشمن را عصبانى مى‌کند. من به شما مسؤولان، به شما کارگزاران کشور، به آحاد این ملت عرض مى‌کنم که این را قدر بدانید. عزت شما به این وحدت شماست. عظمت شما در چشم دشمن به‌خاطر این وحدت شماست. احساس عجزى که مى‌بینید دشمن مى‌کند به‌خاطر این وحدت شماست؛ این را نگهش دارید.دشمن وسوسه مى‌کند. از اول انقلاب هم مى‌کرده است؛ مخصوص امروز هم نیست. از اول انقلاب، شایعه ساختند، حرف درست کردند و پى‌درپى دم از اختلافات زدند. امروز هم مثل اوقات دیگر است. همیشه هم اراده‌ى ملت و اراده‌ى مسؤولان دلسوز و علاقه‌مند و دلباختگان به اسلام و به عبودیت خدا، بر همه‌ى اینها فائق شده است. امروز هم به فضل الهى فائق خواهد شد. دنیاى اسلام باید به سمت چنین وحدتى حرکت کند. وحدت ، یعنى همدلى و اتحاد بر اصول. »  در دیداری که مسؤولان نظام به مناسبت عید سعید فطر در مورخه 05/09/1382 با مقام معظم رهبری داشتند ، معظم له فرمودند : « انقلاب اسلامى دلهاى مردم را به خدا متوجه کرد و تنها و جانهاى آنها را به میدان مبارزه و تلاش براى زندگى بهتر کشانید و نتیجه این شد که ملت ایران قدم در جاده‌ى فلاح و رستگارى گذاشت و به فضل و حول و قوه‌ى الهى در این راه پیشرفتهاى بسیار بزرگى را نصیب خود کرد که باید این راه را که راه ارتباط و اتصال به خدا و حضور جسم و جان در عرصه‌ى تلاش و مجاهدت براى بناى آینده است، ادامه دهد و بداند که وحدت کلمه رمز پیروزى اوست؛ این رمز را باید حفظ کند.در دایره‌ى وسیع، رمز پیروزى امت اسلامى هم وحدت کلمه است. اگر امت اسلامى مى‌خواهد در میدانهاى علم، ترقى، پیشرفت مادى، تسلط بر سرنوشت خود، رهایى از سلطه‌ى بیگانگان و سعادت درونى و بیرونى پیشرفت کند، راهش با کلمه‌ى توحید و توحید کلمه است. مراکز قدرت استکبارى که از هر عاملى براى تحکیم قدرت خود بر دنیا استفاده مى‌کنند، تلاش کرده‌اند که در دنیاى اسلام از هر وسیله‌اى براى تجزیه، تفرقه و اختلاف استفاده کنند، که متأسفانه تا حدود زیادى هم موفق شده‌اند. اگر امروز ملت فلسطین دچار چنین سرنوشت تلخى شده است؛ اگر امروز پیکر ملت فلسطین خون‌آلود است و مصیبت و غم آن ملت تا اعماق جان انسانهاى دردمند نفوذ کرده است، به خاطر اختلاف کلمه‌ى مسلمین است. اگر وحدت کلمه بود، این وضعیت به وجود نمى‌آمد. اگر عراق اسلامى زیر چکمه‌ى اشغالگران درآمده است، به خاطر اختلاف کلمه‌ى مسلمین است؛ اگر امروز کشورهاى خاورمیانه با فریادهاى مستانه و مغرورانه‌ى آمریکا مستقیما تهدید مى‌شوند، به خاطر اختلاف کلمه‌ى مسلمین است و اگر مسلمانان مى‌خواهند از این خفت نجات پیدا کنند و اگر مى‌خواهند فلسطین را نجات دهند و اگر مى‌خواهند در افغانستان و عراق و سایر بلاد اسلامى، دشمن نتواند جسم و جان مسلمانان را زیر فشار قرار دهد، راهش در وحدت کلمه و وحدت ملتها، دولتها و وحدت شعارهاست. روز عید فطر روز اتحاد و وحدت است. »   وحدتدر بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در مراسم سالگردارتحال امام خمینی (ره)  در گوشه‌ای از پیام مقام معظم رهبری به ملت شریف ایران، در تجلیل از امام امت و تأکید بر وحدت و حفظ آمادگى مردم در صحنه در مورخه 18/03/1368 ، آمده است که : « همان‌طور که رهبر کبیر و عزیز ما بارها تکرار مى‌کردند و در وصیت‌نامه‌ى سیاسى، الهى خود نیز بر آن تأکید ورزیده‌اند، وحدت کلمه و وحدت صفوف ملت ما که رمز پیروزى انقلاب بود، رمز بقا و سلامت و تداوم آن نیز هست. تقسیم شدن ملت به گروهها و دسته‌هاى متعارض و عمده کردن اختلافات کم‌اهمیت و احساسات غیرمنطقى و به فراموشى سپردن اصول مهمى که میان همه‌ى ملت ما و لااقل میان اکثریت عظیمى از آنان مشترک است، و به فراموشى سپردن حضور دشمن و خطرات جبران‌ناپذیر ناشى از آن، بزرگترین فاجعه براى ملتى است که مى‌خواهد حق تضییع‌شده‌ى خود را احیا کند و خود را از وابستگى به بیگانگان برهاند.در این دوران حساس که سیاستهاى بیگانه از مدتها پیش به خود وعده داده بودند که در آن شاهد اختلافات شدیدى میان ملت ما باشند، برادران و خواهران عزیز هم‌میهن باید بیش از همیشه به حفظ وحدت و هماهنگى اهتمام ورزند و مانند گذشته، دشمنان اسلام و ایران را مأیوس کنند. شایسته است که علماى اعلام و ائمه‌ى محترم جمعه و گویندگان اسلامى و طلاب و دانشجویان عزیز و نمایندگان محترم مجلس شوراى اسلامى و روشنفکران و نویسندگان و هنرمندان، این حقیقت والا را با هزار زبان براى همه روشن و همه را بدان ارشاد کنند. » مقام معظم رهبری در گوشه‌ای از پیام خویش به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى(ره) در تاریخ 10/03/1369 ، فرموده است : که « وحدت کلمه، رمز پیروزى ملت ایران در مراحل مختلف بوده و امروزه نیز مهمترین وسیله‌ى ملت ما براى مقابله با تحریکها و توطئه‌هاست. باتوجه به سرگذشت دوران دهساله و تأمل در حوادث آن، که حاکى از آسیب‌ناپذیرى جمهورى اسلامى در برابر انواع توطئه‌هاى دشمنان داخلى و خارجى است، اهمیت وحدت و یکپارچگى ملت و مسؤولان بیشتر آشکار مى‌شود.همه‌ى ملت رشید ایران، مخصوصا آنان که سخن و عملشان در معرض قضاوت و توجه دیگران است، باید صفوف خود را متحد و مرصوص ساخته، با وحدت و همکارى و با گامهاى استوار، به سوى اهداف عالیه‌ى اسلام، قدرتمندانه حرکت کنند و دشمنان کمین‌گرفته را که مترصد فرصتند، مأیوس سازند.رسانه‌هاى خبرى بیگانه که مظهر تمایلات و سیاستها و نیات خصمانه و اغراض خبیث سردمداران سیاستهاى جهانیند، برروى هر کلمه و هر اشاره‌یى که از آن، بوى اختلاف و دودستگى استشمام شود و یا بتوان چنین وانمود کرد، شدیدا حساسیت نشان داده و با بزرگ کردن نکته‌هاى ریز و مطرح ساختن استنباطهاى دروغین از گفته‌ها و نوشته‌ها در ایران، به‌طور دایم در تلاشند که شاید بتوانند تصویرى مشوش و آلوده به اختلافات و زدوخورد داخلى از ایران اسلامى - که بحمدالله برخوردار از وحدت و یکپارچگى کم نظیرى است - به مردم ایران و جهان ارایه دهند و زمینه‌ى دودستگى و نفاق را با این وسوسه‌ها به وجود آورند. اینها همه نشانه‌ى آن است که امروزه دشمن از همه‌ى راهها براى تضعیف جمهورى اسلامى عاجر مانده و بدخواهانه در کمین اختلافات داخلى و شکست وحدت عمومى نشسته است.در نظر این زمامداران خائن، قومیت و وحدت عربى، فقط هنگامى باید مورد استفاده قرار گیرد که امریکا بخواهد از آن در برابر ایران اسلامى و اسلام ناب محمدى(صلى‌الله‌علیه‌واله) بهره‌بردارى کند. اف بر وجدانهاى خفته و دلهاى ناپاکى که لطف و عنایت امریکا را به قیمت از دست دادن همه چیز، هم ثروتهاى خداداد طبیعى، هم شأن و کرامت انسانى و ایمان اسلامى و آبرو و اعتبار و تشخص ملت خود طلب کردند و با کفران نعمتهاى خدا، خود و ملتهایشان را در سراشیب انحطاط و ابتلا به غضب الهى دچار ساختند. «الم تر الى الذین بدلوا نعمت‌الله کفرا و احلوا قومهم دارالبوار جهنم یصلونها و بئس القرار».(33)  و همچنین در سخنرانى اولین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى(ره) در تاریخ 14/03/1369 فرمودند : « فریضه‌ى حج، خانه‌ى خدا، قبر مقدس پیامبر(ص)، چیزهایى است که قلب ملت ما مشتاق آن است و حق ملت ماست. خانه‌ى خدا متعلق به بندگان خداست. «سواء العاکف فیه و الباد»(34): نسبت به خانه‌ى خدا، مردمانى که در مکه ساکن هستند، هیچ فرقى با مسلمانانى که از اقطار عالم به آن‌جا مى‌روند، ندارند. خانه‌ى خدا، ملجأ بندگان خداست؛ چرا مانع ملت ما مى‌شوند؟ این، به خاطر شعار «مرگ بر امریکا» و «مرگ بر اسرائیل» است. این، یعنى همین تأثیر حضور مردم و پیروزى خون بر شمشیر. این حرکت امریکا و حکام سعودى - که متأسفانه موبه‌مو سیاستهاى امریکا را اجرا مى‌کنند و نفع آنها را در نظر مى‌گیرند و نه وظیفه‌ى اسلامى و نفع ملت مسلمان را - به‌خاطر این است که شعار «مرگ بر امریکا» و «مرگ بر اسرائیل» و شعار وحدت مسلمین - که یکى از خصوصیات همین دوران جدیدى است که امام(ره) آغاز کردند - براى استکبار و سلطه‌هاى جهانى شکننده است و برایشان قابل تحمل نیست.یک نقطه، مسأله‌ى وحدت و یکپارچگى است. دشمنانى که هنوز درصددند نسبت به انقلاب و نظام جمهورى اسلامى، نیات خصمانه و شومشان را اعمال بکنند، چشم امید به اختلافات بسته‌اند. آنها از وحدت و یکپارچگى شما مردم مى‌ترسند؛ این را متوجه باشید. ملت ایران، به هیچ قیمت نباید وحدت و یکپارچگى خودش را از دست بدهد. مسؤولان باید متوجه باشند که با این یکپارچگى عظیم، چگونه باید رفتار کرد.نویسندگان، گویندگان و کسانى که پشت تریبونها قرار مى‌گیرند - چه تریبونهاى عمومى، مثل مجلس شوراى اسلامى و رادیو و تلویزیون، و چه تریبونهاى محدودتر، مثل مساجد و حسینیه‌ها - هرجا با مردم روبه‌رو هستند، باید زبان و عملشان در خدمت وحدت و یکپارچگى باشد. هیچ‌کس به هیچ عنوانى نباید حرکتى بکند که مردم یا عده‌یى از مردم را در مقابله‌ى با یکدیگر برانگیخته کند. هیچ‌بهانه‌یى نباید پذیرفته باشد. اختلاف سلیقه، اختلاف خط، اختلاف مذاق، نباید موجب اختلاف و شکاف میان مردم بشود. این وحدت و یکپارچگى را که شما مردم، در جنگ و اول انقلاب و در حمایت از امام - به هنگام حیات و ممات ایشان - و در تمام قضایا در طول این یازده سال نشان دادید، قویترین حربه‌ى شما و مایه‌ى مأیوس کردن دشمنان شماست.همه‌ى آحاد مردم وظیفه دارند، تا حدى که مى‌توانند و براى آنها وظیفه معین مى‌شود، در کار سازندگى کشور شرکت کنند. علاقه‌ى به امام، یعنى این. همه باید از دولت حمایت کنند و پشت سر دولت، خرابیهاى جنگ و ویرانیهاى ناشى از دوران سلطه‌ى طاغوت را ترمیم کنند. رژیم ستمشاهى، دهها سال این کشور را از لحاظ اقتصاد و تولید و فرهنگ و اخلاق و تحقیق و علم، به سمت خرابى و ویرانى برده و آن را وابسته‌ى به بیگانگان کرده است. امروز دورانى است که ملت ایران، آن ویرانیها را ترمیم کنند و این، جز با سازماندهى و پیشاهنگى و برنامه‌ریزى دولت، امکان‌پذیر نیست. اگر ملت ایران به توفیق الهى بتوانند با وحدت کلمه، با حفظ شعارهاى انقلاب، با حفظ خصومت و دشمنى خود نسبت به ابرقدرتها و دشمنان بنیانى این ملت، سازندگى را پیش ببرند، روح مقدس امام از آنها شاد خواهد شد و دعاى حضرت بقیةالله الاعظم، به آنها کمک خواهد کرد. » و در چهردهم خرداد سال 81 ، در اجتماع بزرگ زایران حرم امام خمینى(ره) ، فرمودند : « این نکته را هم به ملت عزیزمان و به مسؤولان محترم کشور و به جریانهاى سیاسى عرض کنم: آن چیزى که مى‌تواند جلو تهاجم گستاخانه‌ى امریکا را بگیرد، فقط و فقط وحدت ملى و وحدت کلمه است. آنها در هر جا بخواهند قدم بگذارند، اول باید ایجاد تفرقه کنند. وسیله‌ى موفقیت آنها، وجود اختلاف در صفوف داخلى ملتهاست. هر جا توانسته‌اند زورگویى و اعمال خشونت کنند، اگر دقت کنید، مى‌بینید بین صفوف ملت شکاف وجود داشته است. آن‌جایى که وحدت کلمه باشد، اینها جرأت نمى‌کنند نزدیک شوند. علاج مقابله با تهدیدهاى امریکا عبارت است از وحدت ملت، وحدت مسؤولان، مراعات جناحهاى مختلف سیاسى و گردآمدن حول همان محورهایى که امام بزرگوار ما به عنوان اصول این انقلاب و نظام معین کرده و مورد قبول این ملت است؛ همان چیزهایى که ملت براى آن فداکارى کرد. شما ببینید در هر نقطه‌ى دنیا وقتى کسى به عنوان نامزد ریاست جمهورى شعارهایى مى‌دهد و بعد اکثریتى - ولو ضعیف - به او رأى مى‌دهند، صرف آمدن آنها پاى صندوقهاى رأى، به عنوان طرفدارى از این شعارها به حساب مى‌آید. در انتخابات اخیر فرانسه این را ملاحظه کردید؛ در همه جاى دنیا هم این معمول است. ملت ایران براى اصول امام بزرگوار ما و خطوط اصلى این انقلاب - که عمده‌ى آنها را برشمردم - این طور نبود که فقط پاى صندوقهاى رأى بیاید؛ بلکه جان بر کف دست گرفت و وسط میدان آمد. این ملت با خون خود، این انقلاب و این خطوط و این اصول را که در قانون اساسى امروز مجسم و متبلور است، امضاء کرد. نه فقط در اول انقلاب، بلکه در دوران جنگ تحمیلى، هشت سال مردم در مقابل متجاوز ایستادند و با جان و جوان و همه‌ى وجود خود از این نظام مقدس دفاع کردند. این غیر از آن است که مردم براى تأیید شخصیتى پاى صندوقهاى رأى بیایند؛ این دهها بار بالاتر از آن است. این اصول، اصولى است که ملت ایران براى آن جان داده است؛ جوان داده است؛ خون داده است؛ الان هم ایستاده است. الان هم اگر معرکه‌اى پیش آید که مردم ایران احساس کنند باید با جسم و جان خود وسط میدان بیایند، همه‌ى چشمهاى دنیا خواهند دید که استقبال و شور و هیجان مردم حتى از دوران جنگ تحمیلى هم بیشتر خواهد بود. این اصول، مورد اعتقاد و اعتماد و عشق و علاقه‌ى مردم و محور وحدت است. بعضى دنبال محور وحدت نگردند! این اصول، محور وحدت است. همه - چه مسؤولان و چه عناصر سیاسى - وفادارى خود را به این اصول، بارها و بارها به زبان، به قلم، با نطق و با رفتار ثابت کنند؛ این مى‌شود محور وحدت. وحدت ملى یعنى این.ما نمى‌گوییم اختلاف سلیقه‌هاى مردم و جریانهاى سیاسى از صحنه‌ى سیاست کشور برداشته شود. این نه ممکن است، نه مفید؛ اما این اختلاف نظرها نباید به جدال و شقاق منتهى شود. همه باید این وحدت را رعایت و حفظ کنند. این وسیله‌ى دفاع از کشور و حصارى در مقابل تهاجم گستاخانه‌ى دشمن است که دائما تهدید و آن را مرتب تکرار مى‌کند. البته اگر دشمن دست از پا خطا کند، این ملت خواهد توانست از حق خود دفاع کند و بینى دشمن را به خاک بمالد. »  پی نوشت‌ها : (1 ) : بحار الانوار ، ج 79 ، ص 197(2) : عنکبوت /116(3) : حجر / 39(4) : حج / 37(5) : حج / 41(6) : انفال / 46(7) : طارق / 15 و 16(8) : آل عمران / 54(9) : انفال / 46(10) : آل عمران / 103(11) : حج / 27(12) : انبیاء / 92(13) : بقره / 200(14) : توبه / 3(15) : بقره / 197(16) : آل عمران 103(17) : بقره / 199(18) : بحار الانوار ، ج 78 ، ص 269(19) : انفال / 63(20) : همان .(21) : انبیاء / 93(22) : آل عمران / 28(23) : نهج‌البلاغه ، نامه 53(24) : ممتحنه / 8(25) : نهج‌البلاغه ، خطبه 162(26) : طارق / 15 و 16(27) : انفال / 63(28) : آل عمران / 103(29) : همان .(30) : انفال / 72(31) : آل عمران / 103(32) : رعد / 17(33) : ابراهیم / 28 و 29(34) : حج / 25 
(0) نظر
دسته ها : اجتماعی و سیاسی
جمعه هشتم 9 1387
بررسی نقش الگو در تربیت کودک

بررسی نقش الگوها در تربیت کودک  

نجفعلی تقیلو                                                                 

 کودک ، امانتی است که به والدین و مربی سپرده شده است . ضمیر او پاک ، ساده ، بی‌پیرایه و مانند لوحی سفید پذیرای هر نقشی است . از این رو ، اگر نقشی خوب بر آن زنیم ، نیک‌بختی این دنیا و آن دنیا را دارد و اگر نقش بدی بر آن صورت گیرد . . در مکتب اسلام ، برای تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان ، اصول گسترده‌ای وجود دارد که چگونگی تعلیم و تربیت و روش‌های آن را معین می‌سازد .یکی از این روش‌ها که در مکتب اسلام وجود دارد ، روش الگویی است که نقش مهمی در تربیت ایفا می‌کنند .امروزه یکی از مهمترین چالش‌های حکومت‌ها و نظام‌های آموزشی در امر تربیت ، شناخت الگوی مناسب  با هنجارهای آن جامعه و همچنین ارایه آنها به افراد است ؛  لذا با توجه به نقش الگوها در تربیت و اهمیت آن در آموزش و پرورش در دوره‌های مختلف تحصیلی ، شایسته است که شناختی کافی از الگو و نحو اراِئه آن به متربّی داشته باشیم .تربیت :        پیش از آن که به نقش الگو در تربیت بپردازیم ، بهتر است که ابتدا تعاریفی از تربیت و الگو داشته باشیم و سپس با توجه به تعاریف مورد قبول در مکتب تربیتی خویش ، نقش الگو بر تربیت را مورد بررسی قرار دهیم .تربیت : در لغت به معنای پرورانیدن ، پروردن و آموختن معنی شده است . ولی در اصطلاح ، معانی مختلفی را با توجه به اصول و مبانی مکتب‌های تربیتی ، برای آن در نظر گرفته‌اند .  در مورد اینکه آیا می‌توان از تربیت تعریفی داشت ، چند دیدگاه وجود دارد . در یکی از دیدگاه‌ها برای تربیت تعریفی از نوع تجویزی ارائه می شود و در دیدگاه دیگر به مفهوم تربیت ، از دید هر گروه با توجه به تجربیات خود ، دربارة ماهیّت ، نقش و اهمیّت آن به بحث پرداخته‌اند .به طور کلی می‌توان گفت که تربیت عبارت است از فراهم کردن زمینه‌ها برای شکوفا کردن و به فعلیّت رساندن استعدادهای بالقوة انسان و به‌منظور حرکت تکاملی او به سوی هدف مطلوب ، منطبق بر اصولی معین و برنامه‌ای منظم و سنجیده (1)الگو : الگو در لغت به معنای نمونه و شکل چیزی که از کاغذ و یا مقوا بریده باشند ، مثل الگوی لباس که خیاط از روی آن پارچه را می‌برد ، اطلاق می‌شود .الگو در زبان فارسی مترادف اسوه به زبان عربی است . راغب اصفهانی در کتاب نفیس خود « مفردات » اسوه را چنین تعریف کرده است : اُسوه بر وزن قُدوه و اسِوه بر وزن قِدْوه ، حالتی است که انسان به هنگام پیروی از غیر خودش پیدا می‌کند . اگر آن غیر خوب باشد الگوی خوب و اگر بد باشد ، الگوی بد برای انسان فراهم می‌شود .(2) الگو و کودک چشم وگوش کودک همچون دریچه‌ای باز است . می‌بیند ، می‌شنود و ذهنش چون آینه‌ای است که هر چیزی در آن منعکس می‌شود . با این تفاوت که آینه تصویر را همیشه در خود نگه نمی‌دارد ، ولی ذهن کودک آن را در ذهن خود ضبط می‌کند .روان‌شناسان معتقدند که کودکان تقریباً تا پایان دوره ابتدایی فاقد تفکّر انتزاعی و عقلانی کافی هستند . بنابراین خود را نیازمند الگو می‌دانند .« ویژگی مهم دوره‌ی ابتدایی فعالیت کودک در رابطه با محیط ، عینی و محسوس است و پیاژه آن را مرحله‌ی عملیات محسوس نامگذاری کرده است . »(3) بنابراین : کودکان نیاز دارند بفهمند که چه باید بکنند ؟چه نوع رفتاری را از خود بروز بدهند و در مواقع ضروری چه راه‌حلی را در پیش بگیرند ؟ آنها پاسخ سوال‌های خود را در بین الگوها جستجو می‌کنند .امّا الگو در نظر کودک چه معنایی دارد ؟ « الگو در نظر کودک نمونه‌ی برتر و شایسته‌ای است که کودک در جنبه اخلاقی و رفتاری به صورت دانسته یا نادانسته دنباله رو آن می‌باشد .» از نظر روان‌شناسان نیز الگو همان نمونه‌ای است که آدمی به‌صورت آگاهانه یا ناخود‌آگاه از او تقلید می‌کند پیاژه بر این عقیده است که « کودکان ابتدایی پس از هفت سالگی آرام آرام به ثبات ذهنی هوش انتزاعی نزدیک می‌شوند ..... » (4) . بنابراین از مصالح و مفاسد امور اطلاع چندانی ندارند و نمی‌توانند اهداف درستی را انتخاب کنند ؛ لذا در این سنین تمام توجه کودک به اطرافیان و اعمال و رفتار آنها و تقلید از آن‌ها می‌باشد .روش الگو سازی :در این روش مربی می‌کوشد ، نمونة رفتار و کردار مطلوب را عملاً در معرض دید متربّی قرار دهد و بدین گونه موقعیت اجتماعی او را دگرگون سازد تا او به پیروی پردازد و حالت نیکویی ، مطابق با آن عمل نمونه  در خویش پدید آورد . همانند سازی : از روش الگو سازی در روان‌شناسی اجتماعی به نام « همانندسازی » یاد می‌شود ، یعنی شخص سعی می‌کند با شخص یا اشخاصی که به نظرش شخصیّت قابل قبول دارند ، رابطه رضایت‌بخش برقرار کند و خود را همانند آن فرد یا افراد سازد و نگرش‌ها ، ویژگی‌های رفتاری و هیجان‌های آن فرد یا اشخاص را برای خود سر مشق قرار دهد. الگوهای مؤثر در دانش آموز و کودک در سنین دبستان بیشتر معطوف است به :الف : والدین کودک ب : معلّم یا مربیج : گروه همسالان  د : محیط ( مدرسه و اجتماع )ه : وسایل ارتباط جمعی والدین :کودکان از زمانی که متولد می‌شوند ، والدین خود را به عنوان اولین الگوی خود قرار می‌دهند . آنان والدین خویش را بی‌عیب و نقص می‌پندارند . « کودکان نخست مادر و سپس پدر را سرمشق خود قرار داده و پس از مدّتی ، پسران با پدر خویش و دختران با مادر خویش همانند سازی می‌کنند . » کودکی که از پدر و مادر کارهای شایسته و پسندیده می‌بیند ، آرام آرام به سوی آن رفتارها قدم بر می‌دارد و این رفتار در وجود او اثر عمیقی می‌بخشد .بنابراین توصیه می‌شود والدین در قدم اول ، خود به عنوان یک الگوی شایسته برای ماندگاری در ذهن کودک خویش اقدام نمایند و در قدم‌های بعدی سعی نمایند فرزندان خویش را با الگوهای مناسب و شایسته آشنا کنند . معلّم :یادگیری‌های دوره ابتدایی از ماندگارترین و اساسی ترین سرمایه‌های ذهنی و عملی کودک به شمار می‌رود . در این دوره است که کودک دست به همانند سازی به غیر از والدین می‌زند . در این دوره  معلم و اولیای مدرسه نقش مهمی را در هدایت و جهت بخشیدن به رفتار دانش‌آموز دارند . « معلم و مربی ابتدایی در اعطای توانایی به ابنای بشر همان نقش طبیعت مهربان را ایفا می‌کند. و او می‌تواند توانمندی بالقوه کودک را پالایش کرده و او را به سوی سعادت رهنمون سازد. »اهمیت نقش الگویی معلم :خواجه عبدالله انصاری درباره اهمیت نقش معلم تمثیل جالبی را بیان می‌کند و می‌گوید : به همان قسم که دود دلیل بر وجود آتش و خاک اثر وزش باد است ، شاگرد و همه کیفیات روحی و  رفتار او اثر مستقیم شخصیت معلم است و او حتی رابطه میان ظاهر و باطن و شاگرد و معلم را بیشتر از رابطه دود و آتش می‌داند و بیان او چنین است : « دود از آتش نشان ندهد و خاک از باد که ظاهر از باطن و شاگرد از استاد . »(5)اهمیت نقش الگویی معلم در تحقیقات جدید نیز مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است . یک بررسی علمی در این زمینه نشان داد که قریب 35% کودکان در 7 ساله دوم زندگی ، دوست دارند چون معلم خود باشند . (6)گروه همسالان :یار بد بدتر بود از مار بد                          تا توانی می‌گریز از یار بدمار بد ، تنها همی بر جان زند                      یار بد ، بر جان و بر ایمان زندپس از ورود کودک به دبستان ، همسالان به تدریج در رشد و نمو شخصیّت کودک نقش مؤثری را کسب می‌نمایند . آنان مسائل اجتماعی را به کودک می‌آموزند و به او کمک می‌کنند تا با مشکلات مقابله کند و در این مسیر هرچه نفوذ خانواده بر کودک کم‌رنگ گردد ، نقش همسالان و گرایش کودک به سوی آن‌ها شدّت بیشتری به خود می‌گیرد، البته باید  در انتخاب دوست و گروه همسال کودک خویش مواظب باشیم که گروه همسالان کودک خوب باشند ،  نه بد ؛ زیرا می‌تواند صدمات غیر قابل جبرانی را به بار آورد .پیامبر اعظم (ص) در تمثیلی زیبا تأثیر همنشین خوب می‌فرماید : « مثال همنشین صالح همانند عطاری است که از عطرش به تو نمی‌بخشد امّا بوی عطرش به تو می‌رسد . » (7)محیط ( مدرسه و اجتماع و ..... ) :محیط عبارت است از هر امری که انسان را احاطه کند . کودکان آرام آرام پس از محیط خانواده وارد محیط جدید مدرسه و اجتماع می‌شوند و تمام فضای مدرسه از کادر آموزشی و همسالان و همکلاسی‌ها با کودک سرو کار دارند و هریک به‌گونه‌ای می‌توانند برای او سرمشق یا الگو قرار گیرند .و منظور از اجتماع همه افراد خارج از خانواده و مدرسه می‌باشد . هرچند اجتماع نقش کمتری دارد ، ولی تأثیر عمیقی بر رفتار کودکان می‌گذارد و گاهی بسیاری از فسادها و انحراف‌ها از این طریق در کودک رخنه می‌کند .و به قول استاد مرتضی مطهری « روحیه کودک در ابتدا حکم ماده‌ی سیّال و قابل انعقادی را دارد . مثل گچ که به آن وقتی آب اضافه می‌کنیم شل است ، بعد آن را در هر قالبی که بریزیم به همان شکل قالب در‌می‌آید . می‌توان آن ماده را به صورت انسان یا خوک و خروس در آورد . » (8) یعنی روحیه‌ی کودک چنان انعطاف‌پذیر است که به هر قالبی که از محیط به آن داده شود ، به همان صورت شکل می‌گیرد .وسایل ارتباط جمعی : وسایل ارتباط جمعی نقش حیرت انگیزی در ایجاد تحول و تغییر در رفتار دانش‌آموزان دارند . سینما و تلویزیون ، دنیای دیگری را به روی کودک می‌گشاید و این امکان را دارد که برنامه‌های وسایل ارتباط جمعی  با نقش  محیط خانواده و فرهنگ حاکم بر جامعه یا خانواده متفاوت باشد و فرد در انتخاب‌های خود دچار تضاد و دوگانگی گردد ؛ لذا جا دارد ما کودک را خوب راهنمایی کنیم ، تا مناسب‌ترین راه را جهت الگوی رفتاری  بر‌گزیند .نقش حواس در زمینه الگو :به گفته روان‌شناسان معاصر ، حواس انسان درهای معرفت او می‌باشد و هر حسی که ناقص باشد ، معرفت شخص در آن مورد ناقص خواهد بود . ژان‌ژاک روسو در کتاب « امیل » درباره نقش حواس می‌گوید : « پاها و دست‌ها و چشم‌های ما ؛ نخستین معلم در فلسفه هستند.»(9)در میان حواس ؛ چشم مهم‌تر از گوش است ؛ زیرا انسان‌ها در همه سنین بالاخص در سنین کودکی و نوجوانی ، از راه چشم مطالب را بیشتر یاد می‌گیرند پس سعی ما باید بر این باشد که رفتارهای خوب و پسندید ه را به صورت الگو جهت انتخاب در معرض دید او قرار دهیم . در همین زمینه امام صادق (ع) می‌فرمایند : « کونوا دعاة الناس باعمالکم و لا تکونوا بالسنتکم . »(10) یعنی مردم را با رفتار و کردار خویش ، نه با زبان به سوی دین دعوت کنید .چند نکته قابل توجه در مورد الگوها  1 : نقش الگو در تحول شخصیّت کودکان و نوجوانان در فرایند شکل‌گیری شخصیّت کودکان و نوجوانان ، بیشترین نقش متوجه الگوهای رفتاری است ؛ چرا که یادگیری ، اساس رفتار آدمی را تشکیل می‌دهد . تأثیر شخصیّت الگوها در شکل‌گیری رفتار و منش کودکان و نوجوانان فوق‌العاده چشمگیر است . برای کودکان پیش دبستانی و به‌خصوص دبستانی که در کنار خانواده با الگوهای رفتاری دیگری همچون معلمان و مربیان محشور می‌شوند ، نقش الگوها حائز اهمیّت است و آن‌چه که در ادامه فرایند رشد شخصیّت کودکان و تأثیرپذیری آنها از الگوهای رفتاری بسیار حساس است ، هماهنگی ،  همانندی ،  همراهی الگوها در رشد شخصیّت و ثبت معیارهای اخلاقی به هنگام ورود کودک به دبستان است .   2 : لغزش الگوهاالگوها همچون لوکوموتیوهایی هستند که به هر کجا می‌روند و گذر می‌کنند « واگن‌های عظیم اجتماع » را به دنبال خود می‌کشند . لغزش هر کدام به معنای از بین رفتن مردم خواهد شد ؛ لذا عالم ، به معنای یک امّت و جمعیّت است . لغزش او با عث لغزش گروهی خواهد شد  و پاکی و اصلاح او ، باعث اصلاح و سعادت گروه خواهد شد .علی (ع) می‌فرمایند : « هیچ لغزشی زیان بارتر از لغزش عالِم نیست ، لغزش عالِِم مَثَل شکسته شدن کشتی است که خود غرق می‌شود و گروهی را با خود غرق می‌کند . » (11) و این امر مسئولیت والدین و معلّمین را بیشتر می‌کند .  3 : اصطکاک الگوها منظور از اصطکاک الگوها ، برخوردها و تعارض‌هایی است که گاهی میان الگوهای مورد علاقه‌ی کودک و نوجوان وجود دارد . گاهی کودک یا نوجوان از میان ارزش‌های موجود در محیط (مدرسه  ، اجتماع ) و خانواده ، دچار تعارض می‌شود و آن‌ها را کاملاً با هم متفاوت می‌بیند . در چنین شرایطی ممکن است به ارزش‌های خانوادگی پشت پا زده و ارزش‌ها و الگوها و مدل‌های موجود در اجتماع را بپذیرد ، اعتماد به نفس خود را از دست داده و یا اینکه با حفظ همه‌ی آنها هر جایی با الگویی خاص عمل کند و در نتیجه انسان نه با یک چهره ؛ بلکه به چهره‌های گوناگون و متضاد مبدّل شود . پس برای حفظ شخصیّت کودکان و جلوگیری از هر گونه عدم تعادل روانی ، هماهنگی بین الگوها بسیار مهم است .   4 : اهمیت ایجاد امنیت روانی و تأثیر الگوهااگر والدین با تفکّر و منطق صحیح در برابر رفتار کودکان عکس‌العمل نشان دهند و برای آنان کانونی گرم فراهم سازند ، از فرزند خود فردی قوی و متکی به نفس خواهند ساخت که با هر بادی تعادل خود را از دست نداده و به ارزش‌ها و الگوهای نادرست جواب نمی‌دهد . 5 : الگوهای متعالی اسلام  خداوند که رهگشای سعادت انسان‌هاست ، پیامبر اکرم(ص) را به‌عنوان بهترین سر‌مشق برای جهانیان معرفی می‌فرماید(12) و از او به « خُلق عظیم »(13) یاد می‌کند . ایشان قبل از اینکه با گفتار راهنمای خلق باشند ، با رفتار خود مربی مردم بودند و با کودکان مهربان بودند و تا آنجایی که می‌توانست به آنها سلام می‌کرد و به خاطر آنان سجده خود را طولانی می‌کرد که مبادا آزرده شوند و .... پس اگر در دل مربی مرحمت نباشد ، چگونه می‌تواند موفّق شود ؟ پس پاکی و سلامت محیط تربیتی کودک ، در صورتی امکان‌پذیر است که او را به اخلاق و سیره و محبّت پیامبر و ائمه‌اطهار (ع) ارتباط و اتصال دهیم .نتیجه :نتیجه این‌که برای استفاده بهتر از نقش الگوها در تربیت کودک :الف : بین رفتار و کردارمان تفاوتی وجود نداشته باشد .ب : از الگوهای عملی ، بیشتر استفاده نماییم .  ج : زمینه مناسبی را برای الگو دهی به کودک یا دانش‌آموز فراهم آوریم . د : سعی نماییم اصطکاک بین الگوها را کاهش داده و یا از میان برداشته و کودک را در این زمینه راهنمایی کنیم .پی‌نوشت ‌ها : 1 : ابراهیم زاده ، عیسی :«فلسفه تربیت »، (انتشارات پیام نور، مهر 84 ) ، ص 53 .2 : اصفهانی ، راغب :«المفردات»، (دارالقلم و دارالشامیه ،دمشق و بیروت ،چاپ اول 1412 ه . و 1992 م. ) 3 : سیف ، علی اکبر:«روانشناسی پرورشی»، (انتشارات آگاه ، تهران ، چاپ دهم ، 1362)، ص 187 . 4 : عظیمی ، سیروس :«روان‌شناسی کودک»، (انتشارات معرفت ، چاپ 1369)، ص 186.5: شکوهی یکتا ، محسن :«روشهای تربیت اسلامی»، (دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی ، تابستان 62)، ص 13.6:قائمی ، علی :«پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان»، (انتشارات امیری)، ص 166 و 167.7: عطاران ، محمد :«آراء مربیان بزرگ مسلمان درباره‌ی تربیت کودک»، (انتشارات مدرسه، 1357)، ص113.8 :‍ مطهری ، مرتضی :«تعلیم و تربیت در اسلام»، (انتسارات الزهرا ، چاپ 1362)، ص 48 .9 : شعاری نژاد ، علی اکبر :«فلسفه آموزش و پرورش»، (انتشارات امیر کبیر، تهران ،چاپ چهارم ،1376)، ص 389 و 390 .10: قمی ، شیخ عباس :«سفینه البحار»، (جلد دوم)، ص 278 .11 : شکوهی نیا ، محسن :«تعلیم و تربیت اسلامی(مبانی و روشها)»، (انتشارات گلشن ، چاپ 1378)، ص 115 .12 : سوره احزاب ، آیه‌21 .13 : سوره قلم ، آیه 4 .

(2) نظر
دسته ها : تربیتی
جمعه هشتم 9 1387
X